Aleksandr Parvus

Aleksandr Parvus
Ilustracja
ok. 1906
Data i miejsce urodzenia

27 sierpnia?/ 8 września 1867
Berezyna, gubernia mińska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

12 grudnia 1924
Berlin, Niemcy

Przynależność polityczna

Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji

Aleksandr Parvus, właściwie: Aleksander Izrael Łazariewicz Helphand (ur. 27 sierpnia?/ 8 września 1867 w Berezynie, zm. 12 grudnia 1924 w Berlinie) – działacz rosyjskiego i niemieckiego ruchu socjalistycznego.

Życiorys

Urodził się w rodzinie żydowskiego rzemieślnika. Młodość spędził w Odessie, a następnie wyjechał na studia do Szwajcarii, gdzie w 1891 uzyskał doktorat z filozofii. Osiadł w Niemczech, gdzie pracował jako dziennikarz. Związał się ze środowiskiem rosyjskich socjaldemokratów. Uczestniczył w wydawaniu ich czasopisma „Iskra”. W 1902 wraz z Julianem Marchlewskim był założycielem i właścicielem wydawnictwa Dr J. Marchlewski und Co. Verlag Slavischer und Nordischer Literatur, publikującego literaturę w języku rosyjskim, polskim i niemieckim, m.in. Maksima Gorkiego i Stefana Żeromskiego. Wydawnictwo funkcjonowało do 1905, wydając około 50 tytułów. W Monachium jesienią 1904 nawiązał znajomość z Lwem Trockim i zainspirował go do przemyślenia teorii permanentnej rewolucji.

Podczas rewolucji 1905 wraz z Trockim przyjechał do Rosji, gdzie po rozwiązaniu Rady Delegatów Robotniczych w Petersburgu (której Trocki przewodniczył) został w 1906 skazany na trzy lata zesłania w Kraju Turuchańskim, jednak zbiegł do Niemiec. Już w 1906 poświęcono mu biogram w encyklopedii Brockhausa i Efrona[1]. Zaangażował się w działalność biznesową. Dorobił się majątku na handlu z Turcją, a w okresie I wojny światowej z neutralnymi krajami skandynawskimi. Został współpracownikiem niemieckich służb specjalnych.

Wystawione przez Parvusa pokwitowanie odbioru miliona rubli gotówką od posła Niemiec. Tekst: 29 grudnia 1915 otrzymałem od wysłannika Niemiec w Kopenhadze jeden milion rubli w banknotach na potrzeby ruchu rewolucyjnego w Rosji. Dr A. Helphand
Parvus, Lew Trocki, Lew Dejcz

Po rewolucji lutowej w 1917 był pomysłodawcą i organizatorem przejazdu Lenina ze Szwajcarii przez Niemcy i Szwecję do Rosji. Wspierał finansowo przygotowania bolszewickiego zamachu stanu w Rosji. Po upadku cesarstwa w Niemczech mieszkał w szwajcarskim Wädenswild, skąd kierował wydawnictwem. W latach 20. wrócił do Niemiec. Ostatnie lata spędził w swojej rezydencji na wyspie Schwanenwerder w Berlinie. Pod koniec życia opublikował wspomnienia, w których krytykował politykę bolszewików. Pochowany został na cmentarzu Tolkewitz w Dreźnie.

Działalność Aleksandra Helphanda została przedstawiona w rosyjskim filmie dokumentalnym z 2004 Kto opłacił Lenina: Tajemnica wieku.

Przypisy

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Расписка Парвуса.jpg
Расписка Парвуса.
ParvusTrotskiDeich.jpg
A. Parvus (left) with Leon Trotsky (center) and Leo Deutsch (right) in Saint Peter and Paul Fortress (prison) at Saint Petersburg.
Parvus Alexander.jpg
Alexander Parvus, Russian social-democrat