Aleksandr Wasilewski

Aleksandr Wasilewski
Александр Михайлович Василевский
Ilustracja
(c) Mil.ru, CC BY 4.0
marszałek Związku Radzieckiego marszałek Związku Radzieckiego
Data i miejsce urodzenia

18 września?/ 30 września 1895
Nowa Golczycha

Data i miejsce śmierci

5 grudnia 1977
Moskwa

Przebieg służby
Lata służby

19151917 (Armia Imperium Rosyjskiego)
19171977 (Armia Czerwona)

Siły zbrojne

Coat of Arms of Russian Empire.svg Armia Imperium Rosyjskiego
Red star.svg Armia Czerwona

Stanowiska

szef SG RKKA, dowódca
3 Frontu Białoruskiego, naczelny dowódca Armii Radzieckiej na Dalekim Wschodzie, minister obrony ZSRR

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna domowa w Rosji
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa:

podpis
Odznaczenia
Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego
Order „Zwycięstwo” Order „Zwycięstwo”
Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Lenina Order Rewolucji Październikowej Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Suworowa I klasy (ZSRR) Order Czerwonej Gwiazdy Order „Za służbę Ojczyźnie w Siłach Zbrojnych ZSRR” III klasy (ZSRR) Medal „Za obronę Stalingradu” Medal „Za zdobycie Królewca” Medal „Za zwycięstwo nad Japonią” Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina” Medal „Za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945” Medal jubileuszowy „Dwadzieścia lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „30 lat zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej” Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty” Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR” Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR” Medal „W upamiętnieniu 800-lecia Moskwy”
Czechosłowacki Wojskowy Order Lwa Białego „Za zwycięstwo” – Gwiazda I Klasy Krzyż Wojenny Czechosłowacki 1939 Wielki Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja) Order Wyzwolenia Narodowego (Jugosławia) Order Partyzanckiej Gwiazdy I klasy (Jugosławia) Order Flagi Narodowej I klasy (KRL-D) Order Suche Batora (Mongolia) Order Suche Batora (Mongolia) Order Czerwonego Sztandaru (Mongolia) Order Karola Marksa (NRD) Krzyż Wielki Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Order Krzyża Grunwaldu I klasy Order Imperium Brytyjskiego od 1936 (wojskowy)
Aleksandr Wasilewski
Ilustracja
(c) Mil.ru, CC BY 4.0
Data i miejsce urodzenia

18 września?/ 30 września 1895
Nowa Golczycha

Data i miejsce śmierci

5 grudnia 1977
Moskwa

Minister sił zbrojnych ZSRR
Okres

od 24 marca 1949
do 25 lutego 1950

Przynależność polityczna

Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)

Poprzednik

Józef Stalin

Minister spraw wojskowych
Okres

od 25 lutego 1950
do 16 marca 1953

Przynależność polityczna

Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)

Następca

Nikołaj Bułganin

Zastępca Komisarza ludowego obrony ZSRR
Okres

od 6 maja 1942
do 3 sierpnia 1945

Przynależność polityczna

Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)

Wiceminister sił zbrojnych ZSRR
Okres

od 17 listopada 1948
do 24 marca 1949

Przynależność polityczna

Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)

Wiceminister obrony ZSRR
Okres

od 16 marca 1953
do 15 marca 1956

Przynależność polityczna

Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)

Okres

od 14 sierpnia 1956
do 15 grudnia 1957

Przynależność polityczna

Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)

Aleksandr Wasilewski oraz marszałek Siemion Budionny w Donbasie w 1943 roku
Pomnik marsz. Aleksandra Wasilewskiego w Winczudze, 2006 rok

Aleksandr Wasilewski (ros. Александр Михайлович Василевский, ur. 18 września?/ 30 września 1895 we wsi Nowa Golczycha, zm. 5 grudnia 1977 w Moskwie) – radziecki dowódca wojskowy, szef Sztabu Generalnego Armii Czerwonej w czasie II wojny światowej, marszałek Związku Radzieckiego (1943), minister obrony ZSRR (1949–1953), dwukrotny Bohater Związku Radzieckiego (1944, 1945), członek Komitetu Centralnego KPZR (1952–1961), deputowany do Rady Najwyższej ZSRR 2., 3. i 4. kadencji (1946–1958).

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się we wsi Nowa Golczycha koło Wiczugi w guberni kostromskiej (obecnie obwód iwanowski), jako czwarte dziecko w rodzinie duchownego prawosławnego i gospodyni domowej; miał siedmioro rodzeństwa. W 1897 – jako dwuletni chłopiec – wraz z rodziną przeniósł się do wsi Nowopokrowskoje, gdzie jego ojciec rozpoczął posługę w nowo powstałej cerkwi. W 1909 roku ukończył prawosławną szkołę podstawową, a następnie kształcił się w seminarium prawosławnym w Kostromie. Brał udział w proteście kleryków, sprzeciwiających się zakazowi ich wstępowania na uniwersytety, za co został wydalony z seminarium. Po częściowym spełnieniu żądań przez władze, na krótko powrócił do seminarium, ale dalsze studia przerwała I wojna światowa.

I wojna światowa

Aleksandr Wasilewski w 1928

Karierę wojskową rozpoczął w armii carskiej. Po ukończeniu szkoły oficerskiej w 1915 roku, w randze chorążego, został skierowany na front. Początkowo dowodził kompanią, później pełnił obowiązki dowódcy batalionu, w 1917 roku uzyskując awans na stopień sztabskapitana[1]. Po otrzymaniu informacji o wybuchu rewolucji październikowej porzucił służbę wojskową. W listopadzie 1917 roku udał się na urlop. Do czerwca 1918 roku pracował na roli, a następnie jako nauczyciel w kilku okolicznych szkołach podstawowych. Od kwietnia 1919 roku służył w Armii Czerwonej. Zmobilizowany jako tzw. wojenspec w czasie wojny domowej w Rosji przeszedł drogę od pomocnika dowódcy plutonu w 4 batalionie zapasowym, poprzez dowodzenie plutonem, kompanią i batalionem aż do pomocnika dowódcy pułku.

Dwudziestolecie międzywojenne

Walczył między innymi w wojnie polsko-bolszewickiej. W latach 1920–1930 dowodził kolejno wszystkimi trzema pułkami strzeleckimi 48 Dywizji Twerskiej. 144 pułk strzelecki – uważany za jeden z najgorzej przygotowanych do okręgowych manewrów – w 1930 roku pod jego dowództwem zajął pierwsze miejsce, otrzymując jednocześnie wysoką ocenę końcową. Po reformie stopni wojskowych w Armii Czerwonej, w 1936 roku otrzymał stopień pułkownika.

W 1937 roku ukończył Akademię Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR i objął kierownictwo jednej z katedr, po aresztowaniu poprzednika w czasie czystki. W 1938 roku wstąpił do partii komunistycznej i otrzymał przydział do Sztabu Generalnego. Skutkiem wstąpienia do WKP(b) było zerwanie wszelkich kontaktów z rodzicami, blisko związanymi z Cerkwią Rosyjską, co ówcześnie nie było do zaakceptowania przez kierownictwo partii. Ponowny kontakt z rodziną w 1940 roku umożliwiła osobista propozycja Józefa Stalina.

II wojna światowa

Aleksandr Wasilewski brał udział w planowaniu wojny zimowej. Od maja 1940 roku był zastępcą szefa wydziału operacyjnego Sztabu Generalnego, zaś od sierpnia 1941 roku szefem wydziału operacyjnego i I zastępcą szefa Sztabu Generalnego. Koordynował obronę rejonu Moskwy pod koniec 1941 roku i późniejszą kontrofensywę zimową. W maju 1942 roku na polecenie Józefa Stalina opracował plan, na podstawie którego przeprowadzono nieudaną kontrofensywę pod Charkowem. W czerwcu 1942 roku objął stanowisko szefa Sztabu Generalnego, a w październiku także stanowisko zastępcy ludowego komisarza obrony ZSRR. We wrześniu 1942 roku, wspólnie z Gieorgijem Żukowem zaplanował zimową ofensywę, w wyniku której Armia Czerwona odniosła zwycięstwo w Stalingradzie, odzyskała Kaukaz i odrzuciła daleko na zachód wojska niemieckie.

Efektem zwycięstwa pod Stalingradem była nominacja 18 stycznia 1943 roku na stopień generała armii oraz 16 lutego 1943 roku na marszałka. Było to wydarzenie bezprecedensowe, gdyż oba awanse dzieliło zaledwie 29 dni.

Kolejne sukcesy odniesione przy współpracy z Żukowem obejmowały zaplanowanie zwycięskich ofensyw pod Kurskiem w 1943 roku, letnią ofensywę tego roku oraz zimową i wiosenną ofensywę 1944 roku, wspólnie z Żukowem, koordynował działania frontów, które zniszczyły najsilniejszą z niemieckich Grupę Armii „Środek”. Do lutego 1945 roku koordynował działania trzech frontów na wschodnim i południowym wybrzeżu Bałtyku. W lutym 1945 roku został członkiem Kwatery Głównej Naczelnego Dowództwa (Stawka) i dowódcą 3 Frontu Białoruskiego, który zdobył Königsberg. W sierpniu 1945 roku został naczelnym dowódcą Armii Radzieckiej na Dalekim Wschodzie, gdzie zaplanował operację kwantuńską.

Okres powojenny

Od 1946 do 1949 roku pełnił funkcję szefa Sztabu Generalnego, a od 1949 roku funkcję ministra obrony ZSRR. Po śmierci Józefa Stalina w 1953 roku stopniowo tracił wpływy. W latach 1953–1956 pełnił funkcję I wiceministra obrony ZSRR. Przez pięć miesięcy 1956 roku nie sprawował żadnej funkcji. Od 14 sierpnia 1956 do grudnia 1957 roku ponownie wiceminister obrony ZSRR. W styczniu 1959 roku został powołany na stanowisko Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych ZSRR, na którym zakończył karierę wojskową, a służbę pełnił do śmierci.

Równolegle ze służbą wojskową działał w partii. Na XIX i XX Zjeździe KPZR został wybrany do Komitetu Centralnego. W latach 1952–1961 zasiadał w Komitecie Centralnym KPZR, a w latach 1946–1958 w Radzie Najwyższej ZSRR.

Zmarł 5 grudnia 1977 w Moskwie i został pochowany na cmentarzu pod murem kremlowskim na Placu Czerwonym.

Publikacje

  • Aleksander Wasilewski, Dzieło całego życia, Wyd. MON, Warszawa 1976.
  • Aleksander Wasilewski, О dyscyplinie i żołnierskim wychowaniu, Woenizdat, Moskwa 1987.

Awanse

Odznaczenia

Przypisy

Bibliografia

  • Bolesław Potyrała, Hieronim Szczegóła, Czerwoni marszałkowie. Elita Armii Radzieckiej 1935-1991, Zielona Góra: Wyd. WSP im. Tadeusza Kotarbińskiego, 1997, ISBN 83-86832-23-1, OCLC 835148265.
  • Bolesław Potyrała, Władysław Szlufik, Who is who? Trzygwiazdkowi generałowie i admirałowie radzieckich sił zbrojnych z lat 1940-1991, Częstochowa: WSP, 2001, ISBN 83-7098-662-5, OCLC 831020923.
  • Wiktor Suworow – Żukow, cień zwycięstwa, AiB, Warszawa 2002, ISBN 83-89187-01-9.
  • Mała Encyklopedia Wojskowa, t. III, Wyd. MON, Warszawa 1971.
  • Encyklopedia II wojny światowej, Wyd. MON, Warszawa 1975.
  • (ros.) I. H. Bagramjan – Wielcy synowie narodu, Woenizdat, Moskwa 1984, s. 43–84.
  • (ros.) A. Basow, L. Gawriłow – Marszałek A. M. Wasilewski – strateg, żołnierz, człowiek, Moskwa 2000.
  • (ros.) W. Jegorszyn – Feldmarszałkowie i marszałkowie, Moskwa 2000.
  • (ros.) W. N. Łobow (red.) – Kawaler Orderu Zwycięstwa, Wyd. Moskiewskie Towarzystwo Wojenno-Historyczne, Moskwa 2000, s. 46–77.
  • (ros.) K. K. Rokossowski – Żołnierski obowiązek, Woenizdat, Moskwa 1988, ISBN 5-203-00489-7.
  • (ros.) S. M. Sztemenko – Sztab Generalny w czasie wojny, Woenizdat, Moskwa 1989.
  • (ros.) K. Zalesskij – Imperium Stalina. Biograficzny słownik encyklopedyczny, Moskwa 2000.
  • (ros.) Radziecka Encyklopedia Wojskowa, Moskwa.
  • (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, t. 4, s. 320, Moskwa 1969-1978.
  • (ros.) Wojskowy słownik encyklopedyczny, Moskwa 1986.
  • Aleksander Wasilewski – Konflikty zbrojne
  • Александр Михайлович Василевский – Герои страны (ros.)
  • Александр Михайлович Василевский – Проект ХРОНОС (ros.)
  • Wyżsi dowódcy Związku Radzieckiego. b2386828.msk.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-04)]. (ros.).

Media użyte na tej stronie

Coat of Arms of Russian Empire.svg
Central element of the Russian imperial coat of arms.
Croix de Guerre 1939-1945 ribbon.svg
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Croix de Guerre 1939-1945 (France)
Order suvorov1 rib.png
Order of Suvorov ribbon, class one
Vasilevskiy A M.png
(c) Mil.ru, CC BY 4.0
Дважды Герой Советского Союза Маршал Советского Союза Василевский Александр Михайлович
Order of the partisan star with golden wreath Rib.png
Ribbon of Order of the partisan star with golden wreath
800thMoscowRibbon.png
Soviet 800th Anniversary Of Moscow Ribbon.
Defmoscow rib.png
Soviet ribbon bar for the medal for the Defense of Moscow.
Bust of Vasilevsky in Vichuga.jpg
Autor: Иван Матершев, Licencja: CC BY 1.0
Бюст Маршалу Василевскому в г. Вичуге. Открыт 8 мая 2006 г. Скульпторы А.А. Смирнов, С.Ю. Бычков, архитектор И.А. Василевский
Автограф Александра Михайловича Василевского.png
Автограф Александра Михайловича Василевского
OrdenSuheBator.png
Baretka: Order Suche Batora – Mongolia.
Order of the National liberation Rib.png
Ribbon of Order of the National libaration
30 years of victory rib.png

Ribbon bar for the Soviet Award "30 Years of Victory"

Source: Drawn by User:Zscout370
SU Medal For the Victory over Germany in the Great Patriotic War 1941-1945 ribbon.svg
Ribbon bar of the Medal "For the Victory over Germany in the Great Patriotic War 1941–1945". The Soviet Union (USSR).
TCH CS Vojensky Rad Bileho Lva 1st (1945) BAR.svg
Baretka: Czechosłowacki Wojenny Order Białego Lwa "za Zwycięstwo" I Klasy – Czechosłowacja.
Order service to the homeland3 rib.png
Orden Por Servicio a la Patria (3ra Clase).
50 years saf rib.png

Ribbon bar for Soviet medal "50th Anniversary of the Soviet Armed Forces"

Source: Drawn by User:Zscout370
20 years of victory rib.png
Ribbon bar for the Soviet medal "20 Years of Victory"
SU Order of the Red Banner ribbon.svg
Ribbon bar of the Order of the Red Banner. The Soviet Union (USSR).
Vasilevski1928.jpg
Regimental commander Aleksandr Vasilevsky.
Золотая Звезда Героя Советского Союза.svg
Medal “Gold Star” of a “Hero of the Soviet Union”
SU Order of the Red Star ribbon.svg
Ribbon bar of the Order of the Red Star‎. The Soviet Union (USSR).
20 years saf rib.png
Ribbon bar of the Jubilee Medal "XX Years of the Workers' and Peasants' Red Army"
Order of Lenin Ribbon Bar.svg
Ribbon bar for the Soviet decoration Order of Lenin. Drawn by Zscout370.
Red star.svg
A red star. 1922-1943. Used as a symbol of communism in some occasions. The symbol can also represent socialism. Also seen on Soviet aircraft.
40 years saf rib.png
Ribbon bar of the Jubilee Medal "40 Years of the Armed Forces of the USSR".
Ussr-army-1943-marshal soviet union-horizontal.PNG
Shoulder board of “Marshal of the Soviet Union” (OF10) – from 1943 to 1955. This type of rank insignias has been used in the Red Army from 1943 to 1946, and in the Soviet Army from 1946 to 1955. In 1955 the layout of shoulder boards has been changed.
100 lenin rib.png
100th Anniversary of Lenin's Birth medal ribbon
Czechoslovak War Cross 1939-1945 Bar.png
Baretka Czechosłowackiego Krzyża Walecznych 1939-1945.
Aleksandr Vasilevsky 4.jpg
(c) Mil.ru, CC BY 4.0
Александр Михайлович Василевский (1895 — 1977) — советский военачальник, Маршал Советского Союза
PRK Order of the National Flag - 1st Class BAR.png
Baretka Orderu Flagi Narodowej I klasy
OrdenZnam.png
Planck of the state award of the Mongolian National Republic - awards of " the Red Banner "
Victoryjapan rib.png
Medal for the Victory of Japan ribbon
POL Order Krzyża Grunwaldu 1 Klasy BAR.svg
Baretka: Order Krzyża Grunwaldu I klasy
30 years saf rib.png
Ribbon bar of the Jubilee Medal "30 Years of the Armed Forces of the USSR".
GDR Marks-order bar.png
Orders, decorations and medals of the German Democratic Republic until 1990, here "Order-Karl-Marks", order on bar.