Aleksandros Papadiamandis

Aleksandros Papadiamandis (fot. 1908)

Aleksandros Papadiamandis, gr. Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης (ur. 4 marca 1851 na Skiatos, zm. 3 stycznia 1911 tamże) – grecki pisarz i tłumacz literatury pięknej.

Urodził się w niezamożnej, wielodzietnej rodzinie jako syn prawosławnego duchownego i miejscowego nauczyciela. Od najmłodszych lat wykazywał zamiłowanie do lektury i zainteresowania artystycznie (m.in. malował ikony), odznaczając się szczególną religijnością i stroniąc od powszedniej codzienności. Dokształcał się w lokalnych szkołach na wyspach (Skiatos, Skopelos, Eubea). Po ukończeniu gimnazjum w Pireusie krótko studiował w latach 1878–1879 filozofię na ateńskim uniwersytecie. Dzięki przyswojonej tam znajomości języka francuskiego i angielskiego mógł potem zająć się pracą wydawniczą, zarazem poświęcając się twórczości literackiej. Prowadząc jednak pozbawione koneksji, niewybredne i dość prostackie życie, nigdy w niej nie osiągnął spektakularnego sukcesu, choć z czasem zyskał uznanie redaktorów czasopism publikujących jego utwory w odcinkach. Ostatnie lata życia spędził w stronach rodzinnych.

Pierwszymi jego utworami były nowele i powieści historyczne w stylu romantycznym, nacechowane dramatyzowaniem akcji, o niewielkiej wartości literackiej, drukowane odcinkowo w prasie: Emigrantka (1879–1880), Handlarze narodów (1882–1883), Cyganeczka (1884), Christos Milionis (1885). Ich główny walor stanowiły opisy środowiska wraz z charakterystyką wybranych postaci. Trwałe miejsce w historii literatury nowogreckiej zapewniła mu proza o tematyce społeczno-obyczajowej, w której nawiązywał do swego dzieciństwa i młodości. Jako bystry obserwator życia wiejskiego naturalistycznie przedstawiał obyczajowość i problemy rolników, pasterzy, rybaków i żeglarzy (na stałe wprowadził do literatury greckiej tematykę morską), żyjących w sposób tradycyjny, własnym rytmem, na poboczu coraz bardziej odhumanizowanego świata. Ukazywał ich wartości na tle odmiennych dążeń i przekonań elit żyjących z wyzysku, zarysowując wyraziste portrety psychologiczne. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje nowela Morderczyni (Η φόνισσα), drukowana w czasopiśmie „Panatenaja” w 1903, zanim ukazała się w wersji książkowej w 1912 (ekranizowana 1974).

Był autorem około 200 opowiadań, wśród nich kilkudziesięciu utworów o tematyce ateńskiej. Uznawany za „świętego literatury greckiej”, porównywany do Balzaka i Dostojewskiego, tworzył też poezje. Jako tłumacz przekładał prozę m.in. I. Turgieniewa, F. Dostojewskiego (np. Zbrodnię i karę), G. de Maupassanta, A. France. Jego spuścizna literacka oceniana jest bardzo zróżnicowanie przez krytyków i znawców.

Na język polski przetłumaczono dwa cykle opowiadań Papadiamandisa: Sny na różanych wybrzeżach i Opowieści wyspy Skiatos. Zostały one wydane jako IX i X tom serii Arcydzieła Literatury Nowogreckiej w przekładzie Małgorzaty Borowskiej i jej zespołu tłumaczy. Opowiadanie Wyspa Uranitsy z tomu pod tym samym tytułem przełożył Nikos Chadzinikolau.

Bibliografia

• Janusz Strasburger: Słownik pisarzy nowogreckich. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1995, ​ISBN 83-214-1082-0​, s. 95-96
• Wielka Encyklopedia Polonica. Suplement, 2000, s. 1383
• Poławiacze gąbek. Antologia greckich opowiadań morskich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1981, s. 239 [biogram]