Aleksy I Romanow

Aleksy I Romanow

Aleksy I Romanow
Car Rosji
Okres	od 1645 do 1676
Poprzednik	Michał I Romanow
Następca	Fiodor III Romanow
Dane biograficzne
Dynastia	Romanowowie
Data i miejsce urodzenia	19 marca?/ 29 marca 1629 Moskwa
Data i miejsce śmierci	29 stycznia?/ 8 lutego 1676 Moskwa
Miejsce spoczynku	Moskwa
Ojciec	Michał I Romanow
Matka	Eudoksja Strieszniewa
Żona	Maria Miłosławska Natalia Naryszkina
Dzieci	Dymitr Zofia Jewdokia Marta Aleksy Anna Katarzyna Maria Fiodor Fedozja Szymon Iwan Jewdokia Piotr Fiodora Natalia

Aleksy I Michajłowicz, ros. Алексей I Михайлович (ur. 19 marca^?/ 29 marca 1629 w Moskwie, zm. 29 stycznia^?/ 8 lutego 1676^[1] tamże) – car Rosji w latach 1645–1676, syn cara Michała I Romanowa (1613–1645), ojciec trzech kolejnych carów z dynastii Romanowów – Fiodora III, Iwana V i Piotra I Wielkiego.

Dzieje

Na cara został obrany (przez Sobór Ziemski albo reprezentacją stanów)^[2]. Car Aleksy objął rządy w wieku 16 lat, był bardzo pobożny, dbał o splendor swego dworu, lecz nie radził sobie w sprawach gospodarczych. Przyznawał ulgi handlowe szybko bogacącym się kupcom i bojarom oraz przywileje dla duchowieństwa. Z drugiej strony wydany przez niego w 1649 roku kodeks sądowy, Ułożenie soborowe^[3], wprowadził ostre kary za najmniejsze przestępstwa, a chłopi zostali w pełni podporządkowani i uzależnieni od feudalnych właścicieli ziemskich. Natomiast dla ludności miejskiej bardzo uciążliwe było podwyższenie podatku od soli. W rezultacie doszło do szerokich wystąpień chłopstwa i miast przeciwko bojarom i władzom państwowym. Największe konsekwencje miał tzw. „bunt solny” w miastach i car musiał wycofać się z części swych decyzji. W 1654 Rosja zawarła w Perejasławiu unię z Ukrainą, kierowaną przez hetmana Bohdana Chmielnickiego. Było to równoznaczne z rozpoczęciem nowej wojny polsko-rosyjskiej. Wojska rosyjskie zajęły wtedy Smoleńsk, całą Białoruś i część Litwy z Wilnem. Lecz zaraza, panująca w Rosji i napaść Szwedów na Rzeczpospolitą, spowodowały wstrzymanie walk rozejmem w Niemieży, po czym także Rosja rozpoczęła wojnę ze Szwecją. Prowadzona ona była jednak ospale, zakończyła się rozejmem w 1658. Po odejściu Szwedów z Rzeczypospolitej i uznaniu przez hetmana Iwana Wyhowskiego jej zwierzchnictwa nad Ukrainą, car Aleksy wznowił wojnę z Polską. Zakończył ją dopiero rozejm andruszowski w 1667, w którym ostatecznie przyznane zostały Rosji ziemie smoleńskie, czernichowskie i siewierskie oraz cała Ukraina Zadnieprzańska wraz z Kijowem.

Z powodu ogromnej żarliwości religijnej i częstych modlitw nazywany był „najcichszym”^[4]. Pod wpływem koterii ze swojego otoczenia zwanej „kółkiem krzewicieli pobożności” (do którego należał m.in. patriarcha Nikon) Aleksy wprowadził zakaz używania instrumentów muzycznych, palenia tytoniu, organizowania „haniebnych przedstawień i zabaw”, przeklinania i picia alkoholu, potępił rozwiązłość seksualną i zwolnił z dworskiej służby karłów, nakazując również spalenie na stosie na Placu Czerwonym lutni jako „diabelskich” instrumentów^[5]. W grudniu 1664 postanowił, że od tej pory każdy musi stosować nowe zasady obrządku prawosławnego według reform wprowadzonych przez Nikona, a niepokorni mieli być karani śmiercią. Wyroki wykonywano zwykle przez spalenie żywcem. Gdy księżna Jewdokija Urusowa i szlachcianka Fieodosija Morozowa (szwagierka Borisa Morozowa) odmówiły podporządkowania się, zostały wygnane, uwięzione, poddane torturom, a po odmowie przeżegnania się w nowy sposób zagłodzone na śmierć na polecenie Aleksego. Przywódca staroobrzędowców Awwakum Pietrow został zesłany, a jego żonę i dzieci na jego oczach pogrzebano żywcem^[6].

W latach 1668–1671 miały miejsce w Rosji liczne bunty i powstania chłopskie, wzniecane przeciwko pańszczyźnianemu uciskowi ze strony wielkich właścicieli ziemskich. Największy, pod przywództwem Stiepana Razina, miał charakter wojny chłopskiej, objął tereny nad dolnym Donem i prawie całe Powołże, trwał dwa lata. Zakończył się rozbiciem przez regularne wojska carskie i ciężkimi represjami wobec opozycji chłopskiej. Był kandydatem do korony polskiej w czasie elekcji 1674 roku, popierany przez Michała i Krzysztofa Paców, marszałka wielkiego litewskiego Hilarego Połubińskiego, wojewodę trockiego Marcjana Ogińskiego i wojewodę witebskiego Antoniego Chrapowickiego^[7].

Po śmierci cara Aleksego rządy w Rosji przejął jego najstarszy pośród żyjących syn, Fiodor III (1676–1682).

Rodzina

16 stycznia^?/ 26 stycznia 1648 car poślubił Marię Miłosławską córkę Ilji Daniłowicza Miłosławskiego^[8]. Małżeństwo było udane. Para doczekała się trzynaściorga dzieci: pięciu synów (dwóch późniejszych carów Fiodora III i Iwana V) i ośmiu córek^[9]. Drugą żoną Aleksego została Natalia Naryszkina córka bojara Kiriłła Połujektowicza Naryszkina, którą car poślubił 22 stycznia^?/ 1 lutego 1671. Z tego związku narodziła się trójka dzieci: syn – późniejszy car Piotr I Wielki i dwie córki^[9].

Genealogia

Zobacz też

• historia Rosji
• Carstwo Rosyjskie
• wojna polsko-rosyjska 1654-1667

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Andrusiewicz: Romanowowie. Imperium i familia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2014. ISBN 978-83-08-05394-2.
• Simon Sebag Montefiore, Romanowowie 1613-1918, Warszawa 2016.