Alessandro Malaspina
| ||
_Malaspina.jpg) Portret Alessandro Malaspina | ||
| Data i miejsce urodzenia | 5 listopada 1754 Mulazzo | |
| Data i miejsce śmierci | 9 kwietnia 1810 Pontremoli | |
Alessandro Malaspina (Alexandro i Alejandro) (ur. 5 listopada 1754, zm. 9 kwietnia 1810) – włoski szlachcic, przez większość życia pełnił służbę oficera hiszpańskiej marynarki wojennej. Jako członek Hiszpańskiej Komisji Królewskiej uczestniczył w latach 1786–1788 w wyprawie dookoła świata, a następnie w latach 1789–1794 w naukowej ekspedycji na Ocean Spokojny, mającej na celu poszukiwanie nowych lądów i mapowanie zachodniego wybrzeża obu Ameryk – od przylądka Horn po zatokę Alaska oraz obszar od wyspy Guam i Filipiny, po Nową Zelandię i wyspy Tonga.
Wczesne życie
Alessandro Malaspina urodził się w Mulazzo w małym księstwie, wówczas części Wielkiego Księstwa Toskanii, rządzonego przez jego rodziców – markiza Carla Morello i Caterinę Meli Lupi di Soragna. W latach 1765–1773 studiował na Collegio Clementino w Rzymie. W 1773 roku został przyjęty do Zakonu Maltańskiego i spędził rok na Malcie, ucząc się podstaw żeglugi.
Służba królewska
W 1774 roku wstąpił do Hiszpańskiej Marynarki Królewskiej, gdzie otrzymał stopień guardiamarina[1].
W latach 1774–1786 brał udział w wielu bitwach morskich i bardzo szybko awansował. W styczniu 1775 roku, na pokładzie fregaty Santa Teresa, wziął udział w ekspedycji ratowniczej miasta Melilla obleganego przez Marokańczyków. Po wyprawie został awansowany na stopień chorążego fregaty. W lipcu 1775 roku uczestniczył w oblężeniu Algieru. Rok później uzyskał stopień chorążego.
Pomiędzy 1777 a 1779 rokiem, na pokładzie fregaty Astrea, Malaspina odbył podróż na Filipiny i z powrotem, okrążając dwukrotnie Przylądek Dobrej Nadziei. Podczas rejsu otrzymał awans na stopień porucznika.
W styczniu 1780 roku uczestniczył w bitwie pod Cape Santa Maria i wkrótce potem został awansowany ponownie do stopnia porucznika. Dwa lata później uczestniczył w wielkim oblężeniu Gibraltaru. W grudniu tego samego roku na pokładzie San Justo uczestniczył w walkach w Cape Espartel i został awansowany na kapitana.
W 1782 roku został oskarżony przez hiszpańską inkwizycję o herezję, lecz nie został zatrzymany.
Od marca 1783 do lipca 1784, już jako drugi kapitan, uczestniczył na fregacie Asunción w drugim rejsie na Filipiny, płynąc tą samą drogą co wcześniej. W 1785 roku został mianowany porucznikiem w Kompanii Handlowej Guardiamarinas Kadyks. Od września 1786 do maja 1788 Malaspina trudnił się handlem z ramienia Królewskiej Kampanii Filipińskiej. Po raz pierwszy podróż na Filipiny odbył w jedną stronę tradycyjną trasą. Powrót nastąpił przez przylądek Horn.
Ekspedycja w latach 1789–1794
We wrześniu 1788 roku Malaspina związał się z José de Bustamante y Guerra, z którym wspólnie postanowił zorganizować wyprawę naukowo-polityczną, mającą na celu odwiedzenie prawie wszystkich hiszpańskich posiadłości w Ameryce i Azji. Król Hiszpanii Karol III zaaprobował wyprawę.
Do celów wyprawy postanowiono zbudować dwa nowe statki – korwety. Zadania tego podjęła się stocznia w La Carraca i budowniczy statków Tomas Muñoz. Statki otrzymały nazwy Descubierta i Atrevida na cześć wypraw Jamesa Cooka. Statki miały wyporność 306 ton, 36 metrów długości, zostały zwodowane 8 kwietnia 1789 roku[2].
Ekspedycja wypłynęła z Kadyksu 30 lipca 1789 roku. Do wyprawy w 1790 roku dołączył czeski geograf Thaddäus Haenke, który przeszedł przez Amerykę Południową z Montevideo do Santiago, gdzie dołączył do wyprawy. Malaspinie towarzyszyło wielu innych naukowców, którzy podczas całej wyprawy zebrali więcej danych niż wyprawa naukowa Cooka, jednakże przez polityczne zmiany w Hiszpanii Alessandro Malaspina został osadzony w więzieniu, a relacje i materiały z wyprawy zostały skonfiskowane i nie opublikowane aż do końca XX wieku.
Trasa wyprawy
Ekspedycja na pierwszy postój zatrzymała się w Montevideo i Buenos Aires, gdzie śledziła sytuację polityczną w Wicekrólestwie Rio de la Plata. Następnie opłynęła przylądek Horn i zatrzymała się w Talcahuano, w porcie Concepción, w dzisiejszym Chile i ponownie w Valparaíso (porcie miasta Santiago). Kolejnym etapem ekspedycji był archipelag Juan Fernández. Celem kursu była chęć wyjaśnienia sprzecznych informacji o jego położeniu. Następnie ekspedycja popłynęła na północ, kartując wybrzeże Ameryki, aż dotarła do Acapulco w Meksyku. Tam grupa oficerów została wysłana w celu zbadania sytuacji politycznej w Wicekrólestwie Nowej Hiszpanii. Z Meksyku Malaspina chciał popłynąć na Hawaje i Kamczatkę, lecz zamiast tego pożeglował bezpośrednio do portu na Alasce, gdzie zbadał zachodnie wybrzeże aż do Prince William Sound w zatoce Alaska.
W zatoce Yakutat członkowie wyprawy nawiązali kontakt z północnoamerykańskim plemieniem Tlingit. Hiszpańscy uczeni przeprowadzili badania etnograficzne, zebrali wiele informacji na temat tego plemienia, jego obyczajów, języka, gospodarki, zwyczajów wojennych i obrzędów pogrzebowych. Artyści obecni w wyprawie wykonali portrety członków plemienia i utrwalili sceny z jego życia codziennego. Lodowiec znajdujący się nad zatoką Yakutat Icy u podnóża Góry Świętego Eliasza został nazwany imieniem dowódcy wyprawy Malaspina. Botanik Luis Nee, członek wyprawy, zebrał i opisał wiele nowych gatunków flory i fauny.
Kolejnym przystankiem wyprawy była hiszpańska przystań i fort Świętego Michała na wyspie w fiordzie Nootka u brzegów wyspy Vancouver. Tam Alessandro Malaspina podjął się poprawy stosunków między hiszpańskimi władzami a miejscową ludnością Nuu-chah-nulth.
W 1792 ekspedycja powróciła do Meksyku, gdzie dokonano bardziej szczegółowych badań Cieśniny Juana de Fuca i Strait of Georgia. W tym samym roku wyprawa wypłynęła z Meksyku na Ocean Spokojny w stronę Azji. Pierwszym postojem były wyspy Guam, a następnie Filipiny, gdzie badacze spędzili kilka miesięcy, głównie w Manili. W tym samym czasie Malaspina wysłał Bustamante do Makau w Chinach. Po powrocie skierowano się do Nowej Zelandii, gdzie wykonano mapowania wybrzeży i pomiary głębokościowe. Zawinięto do zatoki Port Jackson w Australii, gdzie leży obecnie Sydney.
Powrót wyprawy nastąpił wschodnią częścią Oceanu Spokojnego; po drodze ekspedycja zatrzymała się na miesiąc na wyspie Vavaʻu należącej do archipelagu Tonga. Stamtąd odpłynęła do Callao (Peru), a następnie Talcahuanco (Chile), gdzie przeprowadziła badania fiordów południowego wybrzeża Chile, a następnie okrążyła przylądek Horn i skierowała się w kierunku Montevideo. Po drodze zbadała Falklandy i wybrzeża Patagonii.
Z Montevideo ekspedycja Malaspina popłynęła przez Ocean Atlantycki do Hiszpanii, osiągając port w Kadyksie 21 września 1794 roku. Wyprawa spędziła na morzu 62 miesiące.
Aresztowanie i zesłanie polityczne
W grudniu 1794 roku Malaspina spotkał się z królem Karolem IV i premierem Manuelem de Godoy. Rok później otrzymał awans na brygadiera floty.
Po wyprawie i badaniach przeprowadzonych w hiszpańskich posiadłościach Malaspina wysuwał propozycje przyznania koloniom niepodległości i zawiązania konfederacji państw zajmujących się międzynarodowym handlem. Pomysł ten, głównie z powodu wybuchu rewolucji francuskiej, spotkał się ze sprzeciwem dworu królewskiego, w rezultacie czego działania badacza uznano za wrogie i 23 listopada Malaspina został aresztowany pod zarzutem spisku przeciw państwu. 20 kwietnia 1796 roku został pozbawiony rangi i osadzony w twierdzy San Antón w A Coruña (Galicja). Przebywał w więzieniu od 1796 do 1802 roku. Podczas pobytu w odosobnieniu napisał szereg esejów na temat estetyki, ekonomii i krytyki literackiej. Jego relacje z ekspedycji pozostały w archiwach królewskich, gdzie z czasem znaczna jego część zaginęła lub trafiła do prywatnych kolekcji, m.in. Aleksandra von Humboldta.
Pod koniec 1802 roku został uwolniony, lecz musiał opuścić Hiszpanię. Wyjechał do rodzinnego Mulazzo przez port w Genui i osiadł w pobliskiej Pontremoli.
Życie we Włoszech
W Pontremoli Alessandro Malaspina skupił się na lokalnej polityce. W grudniu 1803 roku zorganizował kwarantannę pomiędzy Republiką Włoską a Królestwem Etrurii związaną z wybuchem żółtej febry w Livorno. W 1805 roku otrzymał z rąk królowej Etrurii tytuł radcy Rady Stanu Królestwa Włoch. Wkrótce potem został przyjęty do Towarzystwa Columban we Florencji.
W 1807 roku zachorował na nieuleczalną chorobę, na którą zmarł w Pontremoli 9 kwietnia 1810 roku.
Jego imieniem nazwano:
- Lodowiec Malaspina znajdujący się nad zatoką Yakutat Icy u podnóża Góry Świętego Eliasza
- Cieśninę Malaspina (Malaspina Strait) znajdującą się w Zatoce Georgia przy kanadyjskiej prowincji Kolumbia Brytyjska.
- Park w prowincji Kolumbii Brytyjskiej (Malaspina Provincial Park).
- okręt podwodny „Alessandro Malaspina”
Przypisy
- ↑ Alexandro Malaspina Research Centre.
- ↑ Cutter, Donald C. (1991). Malaspina & Galiano: Spanish Voyages to the Northwest Coast, 1791 & 1792. University of Washington Press, p. 3. ISBN 0-295-97105-3.
Linki zewnętrzne
- Biography by Dario Mandfredi. [dostęp 2008-09-24].
- Biography at the Dictionary of Canadian Biography Online. [dostęp 2008-09-24].
Media użyte na tej stronie
Autor: Pfly, Licencja: CC BY-SA 4.0
This is a map of the route taken by Alessandro Malaspina during his expedition of 1789-1794. The map shows only the route of Malaspina's ship, Descubierta. A second ship, Atrevida, under command of José Bustamante accompanied Malaspina along most but not all of this route. The return route from Tonga to Spain is not shown. I, Pfly, made this map, using various sources that describe the expedition and its route.