Alexis de Tocqueville

Alexis de Tocqueville
Ilustracja
portret, Théodore Chassériau, 1850
Data i miejsce urodzenia

29 lipca 1805
Paryż

Data i miejsce śmierci

16 kwietnia 1859
Cannes

Alexis Henri Charles Clérel, wicehrabia de Tocqueville (wym. /a lɛkˈsi də tɔkˈvil/[1]; ur. 29 lipca 1805 w Paryż, zm. 16 kwietnia 1859 w Cannes) – francuski myśliciel polityczny, socjolog, polityk, od 3 czerwca do 31 października 1849 minister spraw zagranicznych II Republiki. Po zamachu stanu w 1851 krytyk Napoleona III i II Cesarstwa.

Dzieła i poglądy

Autor dwutomowego dzieła O demokracji w Ameryce, uchodzącego za najbardziej przenikliwą analizę demokratycznego społeczeństwa politycznego[2]. Szczególne znaczenie mają jego analizy konfliktu między wolnością i równością, pożytków płynących z samorządu i stowarzyszeń politycznych[3] oraz relacji między państwem a Kościołami. Tocqueville krytycznie oceniał niektóre aspekty demokracji, sądził, że ustrój demokratyczny może prowadzić do degradacji ludzkiej natury[4]. Nie odrzucał jednak demokracji całkowicie, uznawał, że można i należy ją reformować[4]. Za największą wartość demokratycznego społeczeństwa uznawał wolność[4]. Zagrożenie dla niej stanowi tyrania większości[5]. Jednostka może się jednak przed nią chronić dzięki wolności stowarzyszeń i wolności słowa. Stowarzyszenia i prasa służą, zdaniem Tocqueville’a, wyrażaniu opinii mniejszości i przekonywaniu większości do zmiany postaw[5].

W dziele Dawny ustrój i rewolucja, na przykładzie rewolucji francuskiej postawił tezę, że rewolucja stanowi zawsze kontynuację obalanego ustroju oraz że wybucha nie w momencie najgłębszego kryzysu, ale kiedy sytuacja poprawia się wolniej niż oczekuje tego społeczeństwo.

Tocqueville wyróżniał trzy funkcje prasy: gwarantuje wolność, ponieważ jest pośrednikiem, który z łatwością może zdemaskować działania polityczne; utrzymuje wspólnotę, ponieważ prasa ma moc polegającą na przekazaniu jednej myśli, którą może zaszczepić w tysiącach umysłów; oraz umożliwia działanie wspólne, czyli ułatwia komunikowanie się i planowanie na odległość[6].

Uważał, że stan demokracji wiąże się z rozbiciem jednostkowych idei, ponieważ każdy może bronić swoich poglądów, i jednocześnie oznacza tendencję do konformizmu, który wynikać może, według Tocqueville’a, z wyrównania warunków oraz psychicznej potrzeby oparcia się na wspólnym zaufaniu i opiniach[6].

Władza prasy polega na reprezentacji różnorodnych opinii i pozwalaniu poszczególnym z nich na szybsze zakorzenienie się w świadomości społecznej[6].

Tocqueville zwrócił też uwagę, że gazety w różnych krajach różnią się pod względem ilości treści i formatu, a te różnice wynikają bardziej z przyczyn kulturowo-politycznych niż ekonomicznych. Podkreślił również, że zło, jakie przynosi działalność prasy, jest mniejsze od tego, przed którym chroni obywateli. Obiektywność prasy można byłoby zwiększyć poprzez powstanie kolejnych gazet[7].

Publikacje

Przypisy

  1. ↑ Wymowa imienia i nazwiska (ang.). W: dictionary.com [on-line]. [dostęp 2021-05-27].
  2. ↑ Paweł Stefan Załęski, Neoliberalizm i społeczeństwo obywatelskie, Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2012, s. 59–80.
  3. ↑ Paweł Załęski, Społeczeństwo cywilne i społeczeństwo polityczne: Heglowskie kategorie w recepcji Tocqueville’a i Marksa, [w:] Artur Kościański, Piotr Misztal (red.), Społeczeństwo obywatelskie: Między ideą a praktyką, Warszawa: IFiS PAN, 2008.
  4. ↑ a b c Król 2019 ↓, s. 129.
  5. ↑ a b Król 2019 ↓, s. 130.
  6. ↑ a b c Eric Maigret, Socjologia komunikacji i mediów, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012, s. 47.
  7. ↑ Europejscy ojcowie założyciele a media, [w:] Eric Maigret, Socjologia komunikacji i mediów, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2012, s. 48.

Bibliografia

  • Marcin Król: Krótka historia myśli politycznej. Warszawa: 2019. ISBN 978-83-66232-08-2.

Linki zewnętrzne

Ministrowie spraw zagranicznych Francji
XVIII wiek
XIX wiek
XX wiek
XXI wiek

Media użyte na tej stronie