Alfabet wietnamski

Strona ze starego słownika wietnamskiego
Graficzny zapis tonów języka wietnamskiego

Alfabet wietnamski (wiet. quốc ngữ) – alfabet oparty na piśmie łacińskim, służący do zapisu języka wietnamskiego. Składa się z następujących 29 liter:

AĂÂBCDĐEÊGHIKLMNOÔƠPQRSTUƯVXY

W zapisie języka wietnamskiego używa się też 10 dwuznaków i jednego trójznaku:

ChGhGiKhNgNghNhPhQuThTr

Liter F, J, W oraz Z używa się do zapisu wyrazów obcego pochodzenia.

Alfabet wietnamski i wymowa poszczególnych liter

LiteraNazwa literyWymowa IPA
A aaaː, w niektórych dialektach: æ
Ă ăáɐ
 âə
B bbê, bờɓ, ʔb
C cxê, cờk
D ddê, dờw dialekcie północnym: z, w dialekcie południowym: j
Đ đđê, đờɗ, ʔd
E eeɛ
Ê êêe
G ggiê, gờɣ
z (przed samogłoską „i”)
H hhát, hờh
I ii ngắni
K kcak
L le-lờl
M mem-mờm
N nen-nờn
O ooɔ
Ô ôôo
Ơ ơơəː
P pp
Q qcu, quyw dialekcie północnym: kw, w dialekcie południowym: w
R re-rờw dialekcie północnym: z, w dialekcie południowym: ʐ, ɹ
S sét-sì, sờs, w dialekcie południowym i centralnym: ʂ
T ttê, tờt
U uuu
Ư ưưɨ
V vvê, vờv, w dialekcie południowym: j lub [bj]
X xích-xìs
Y yi dài, i-cờ-rétwymawiana jako samogłoska i,
Obce znaki dla wietnamskiegoWymowaWymowa w połączeniu z literą aWymowa z oçsanie (po flamandzku przed literą O lub o)
F fFwMpaFzo
J jIjIjaIju
ẞ ßSjSlaSao
W wWfFaWzo
Z zSSaSo

Uwaga: spółgłoski c, p, i t występujące w wygłosie wyrazów, wymawiane są bez plozji.

Wymowa dwuznaków i trójznaku NGH

a) Wymowa w nagłosie sylaby:

  • CH – [t͡ɕ] lub [t͡ʃ]
  • KH – [x]
  • NG – [ŋ]
  • NH – [ɲ]
  • PH – [f]
  • TH – [tʰ]
  • TR – [t͡ʃ] lub [t͡ʂ]
  • QU – [kw]
  • GH – wariant ortograficzny G (przed samogłoskami i, e oraz ê).
  • NGH – wariant ortograficzny NG (przed samogłoskami i, e oraz ê).

b) Wymowa w wygłosie sylaby:

Zaznaczenie tonów na piśmie

Tony zaznacza się we współczesnym alfabecie wietnamskim za pomocą odpowiednich znaków diakrytycznych.

Nazwa tonuKonturZnak diakrytycznySamogłoski z tonalnymi znakami diakrytycznymi
Ngang lub Bằngśredni równy ˧nie zaznacza sięA/a, Ă/ă, Â/â, E/e, Ê/ê, I/i, O/o, Ô/ô, Ơ/ơ, U/u, Ư/ư, Y/y
Huyềnniski opadający ˨˩grawisÀ/à, Ằ/ằ, Ầ/ầ, È/è, Ề/ề, Ì/ì, Ò/ò, Ồ/ồ, Ờ/ờ, Ù/ù, Ừ/ừ, Ỳ/ỳ
Hỏiopadająco-wznoszący ˧˩˧hakẢ/ả, Ẳ/ẳ, Ẩ/ẩ, Ẻ/ẻ, Ể/ể, Ỉ/ỉ, Ỏ/ỏ, Ổ/ổ, Ở/ở, Ủ/ủ, Ử/ử, Ỷ/ỷ
Ngãwznoszący się glotalizowany ˧ˀ˥tyldaÃ/ã, Ẵ/ẵ, Ẫ/ẫ, Ẽ/ẽ, Ễ/ễ, Ĩ/ĩ, Õ/õ, Ỗ/ỗ, Ỡ/ỡ, Ũ/ũ, Ữ/ữ, Ỹ/ỹ
Sắcwysoki wznoszący się ˧˥akcent ostryÁ/á, Ắ/ắ, Ấ/ấ, É/é, Ế/ế, Í/í, Ó/ó, Ố/ố, Ớ/ớ, Ú/ú, Ứ/ứ, Ý/ý
Nặngniski opadający glotalizowany ˧˨ˀkropka pod literąẠ/ạ, Ặ/ặ, Ậ/ậ, Ẹ/ẹ, Ệ/ệ, Ị/ị, Ọ/ọ, Ộ/ộ, Ợ/ợ, Ụ/ụ, Ự/ự, Ỵ/ỵ

Bibliografia

  • Monika Heyder: Język wietnamski – rozmówki, Assimil, ISBN 978-83-89876-42-3.
  • Teresa Halik, Hoang Thu Oanh: Język wietnamski, DIALOG, Warszawa 2009, ISBN 978-83-89899-99-6.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

RomanA-01.svg
This image can't have copyright.
書.svg
The Chinese character , in semi-cursive script. The meaning in English: "book", "writing", "calligraphy".
This file is used as the logo of WikiProject Writing systems on the English Wikipedia.
L-2360-a 0008 1 t24-C-R0072.jpg
A page from Alexandre de Rhodes' 1651 Vietnamese-Portuguese-Latin dictionary.