Alfabet wietnamski
Alfabet wietnamski (wiet. quốc ngữ) – alfabet oparty na piśmie łacińskim, służący do zapisu języka wietnamskiego. Składa się z następujących 29 liter:
W zapisie języka wietnamskiego używa się też 10 dwuznaków i jednego trójznaku:
Liter F, J, W oraz Z używa się do zapisu wyrazów obcego pochodzenia.
Alfabet wietnamski i wymowa poszczególnych liter
Litera | Nazwa litery | Wymowa IPA |
---|---|---|
A a | a | aː, w niektórych dialektach: æ |
Ă ă | á | ɐ |
 â | ớ | ə |
B b | bê, bờ | ɓ, ʔb |
C c | xê, cờ | k |
D d | dê, dờ | w dialekcie północnym: z, w dialekcie południowym: j |
Đ đ | đê, đờ | ɗ, ʔd |
E e | e | ɛ |
Ê ê | ê | e |
G g | giê, gờ | ɣ z (przed samogłoską „i”) |
H h | hát, hờ | h |
I i | i ngắn | i |
K k | ca | k |
L l | e-lờ | l |
M m | em-mờ | m |
N n | en-nờ | n |
O o | o | ɔ |
Ô ô | ô | o |
Ơ ơ | ơ | əː |
P p | pê | p |
Q q | cu, quy | w dialekcie północnym: kw, w dialekcie południowym: w |
R r | e-rờ | w dialekcie północnym: z, w dialekcie południowym: ʐ, ɹ |
S s | ét-sì, sờ | s, w dialekcie południowym i centralnym: ʂ |
T t | tê, tờ | t |
U u | u | u |
Ư ư | ư | ɨ |
V v | vê, vờ | v, w dialekcie południowym: j lub [bj] |
X x | ích-xì | s |
Y y | i dài, i-cờ-rét | wymawiana jako samogłoska i, |
Obce znaki dla wietnamskiego | Wymowa | Wymowa w połączeniu z literą a | Wymowa z oçsanie (po flamandzku przed literą O lub o) |
---|---|---|---|
F f | Fw | Mpa | Fzo |
J j | Ij | Ija | Iju |
ẞ ß | Sj | Sla | Sao |
W w | Wf | Fa | Wzo |
Z z | S | Sa | So |
Uwaga: spółgłoski c, p, i t występujące w wygłosie wyrazów, wymawiane są bez plozji.
Wymowa dwuznaków i trójznaku NGH
a) Wymowa w nagłosie sylaby:
- CH – [t͡ɕ] lub [t͡ʃ]
- KH – [x]
- NG – [ŋ]
- NH – [ɲ]
- PH – [f]
- TH – [tʰ]
- TR – [t͡ʃ] lub [t͡ʂ]
- QU – [kw]
- GH – wariant ortograficzny G (przed samogłoskami i, e oraz ê).
- NGH – wariant ortograficzny NG (przed samogłoskami i, e oraz ê).
b) Wymowa w wygłosie sylaby:
Zaznaczenie tonów na piśmie
Tony zaznacza się we współczesnym alfabecie wietnamskim za pomocą odpowiednich znaków diakrytycznych.
Nazwa tonu | Kontur | Znak diakrytyczny | Samogłoski z tonalnymi znakami diakrytycznymi | |
---|---|---|---|---|
Ngang lub Bằng | średni równy ˧ | nie zaznacza się | A/a, Ă/ă, Â/â, E/e, Ê/ê, I/i, O/o, Ô/ô, Ơ/ơ, U/u, Ư/ư, Y/y | |
Huyền | niski opadający ˨˩ | grawis | À/à, Ằ/ằ, Ầ/ầ, È/è, Ề/ề, Ì/ì, Ò/ò, Ồ/ồ, Ờ/ờ, Ù/ù, Ừ/ừ, Ỳ/ỳ | |
Hỏi | opadająco-wznoszący ˧˩˧ | hak | Ả/ả, Ẳ/ẳ, Ẩ/ẩ, Ẻ/ẻ, Ể/ể, Ỉ/ỉ, Ỏ/ỏ, Ổ/ổ, Ở/ở, Ủ/ủ, Ử/ử, Ỷ/ỷ | |
Ngã | wznoszący się glotalizowany ˧ˀ˥ | tylda | Ã/ã, Ẵ/ẵ, Ẫ/ẫ, Ẽ/ẽ, Ễ/ễ, Ĩ/ĩ, Õ/õ, Ỗ/ỗ, Ỡ/ỡ, Ũ/ũ, Ữ/ữ, Ỹ/ỹ | |
Sắc | wysoki wznoszący się ˧˥ | akcent ostry | Á/á, Ắ/ắ, Ấ/ấ, É/é, Ế/ế, Í/í, Ó/ó, Ố/ố, Ớ/ớ, Ú/ú, Ứ/ứ, Ý/ý | |
Nặng | niski opadający glotalizowany ˧˨ˀ | kropka pod literą | Ạ/ạ, Ặ/ặ, Ậ/ậ, Ẹ/ẹ, Ệ/ệ, Ị/ị, Ọ/ọ, Ộ/ộ, Ợ/ợ, Ụ/ụ, Ự/ự, Ỵ/ỵ |
Bibliografia
- Monika Heyder: Język wietnamski – rozmówki, Assimil, ISBN 978-83-89876-42-3.
- Teresa Halik, Hoang Thu Oanh: Język wietnamski, DIALOG, Warszawa 2009, ISBN 978-83-89899-99-6.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
This image can't have copyright.
The Chinese character 書, in semi-cursive script. The meaning in English: "book", "writing", "calligraphy".
This file is used as the logo of WikiProject Writing systems on the English Wikipedia.
Autor: Herr Klugbeisser, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Contour lines for the six tones of the Vietnamese language.
A page from Alexandre de Rhodes' 1651 Vietnamese-Portuguese-Latin dictionary.