Alfred Kowalski (malarz)

Alfred Wierusz-Kowalski

Alfred Wierusz Kowalski (fot. ok. 1875)
Imię i nazwisko	Alfred Jan Maksymilian Wierusz-Kowalski
Data i miejsce urodzenia	11 października 1849 Suwałki
Data i miejsce śmierci	16 lutego 1915 Monachium
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	realizm
Strona internetowa

Kamienica w Suwałkach – miejsce zamieszkania artysty w latach 1856–1865

Alfred Jan Maksymilian Kowalski herbu Wieruszowa (Alfred Wierusz-Kowalski; ur. 11 października 1849 w Suwałkach, zm. 16 lutego 1915 w Monachium) – polski malarz, przedstawiciel tzw. szkoły monachijskiej w malarstwie realistycznym, członek i honorowy profesor Akademii Sztuk Pięknych w Monachium.

Życiorys

Był pierwszym dzieckiem z drugiego małżeństwa Teofila Kowalskiego herbu Wieruszowa^[1], notariusza, i Teofili z Siewierskich, córki zarządcy majątku. Dobrze sytuowani materialnie Kowalscy posiadali w Suwałkach dom mieszkalny oraz nieduży majątek w Dębszczyźnie koło Filipowa, w którym spędzali letnie miesiące. Rodzina opuściła Suwałki w 1865, gdy Teofil Kowalski przeniósł się na posadę notariusza do Kalisza. Tam Alfred kontynuował naukę w rządowym Męskim Gimnazjum Klasycznym, w którym rysunku uczył go Stanisław Barcikowski, absolwent Szkoły Sztuk Pięknych, oraz Kazimierz Górnicki. W latach 1868–1871 uczęszczał do warszawskiej Klasy Rysunkowej, gdzie studiował pod kierunkiem Rafała Hadziewicza, Aleksandra Kamińskiego i Wojciecha Gersona.

W latach 1872–1873 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie. Od połowy października 1873 w Akademii Monachijskiej kontynuował studia pod kierunkiem Aleksandra von Wagnera w jego Malschule^[2]; wiele miał również zawdzięczać Józefa Brandtowi, w którego pracowni się doskonalił i gdzie zapoznał się z innymi polskimi malarzami. W Monachium Wierusz-Kowalski założył własną pracownię i pozostał na stałe. Szybko zdobył uznanie u miejscowych handlarzy dzieł sztuki i wybitną pozycję w świecie artystycznym. W uznaniu zasług otrzymał w 1890 tytuł honorowego profesora tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych.

Twórczość

Postój ułanów (1877)

Wilk

We wczesnym okresie pozostawał pod wyraźnym wpływem Maksymiliana Gierymskiego, później jednakże odszedł od jego koncepcji artystycznej. Niezwykłe powodzenie w skali międzynarodowej przyniosły mu niewielkie rozmiarem a sprawnie malowane kompozycje pejzażowe z wiejską scenerią kresową, chętnie ukazywaną w warunkach zimowych, i wzbogacane ekspresyjnymi przedstawieniami koni oraz egzotycznym na Zachodzie motywem wilka na tle mroźnego pejzażu^[3].

Jego obrazy, osadzone głęboko w rodzimej tematyce z odpowiednim sztafażem, przedstawiały sceny rodzajowe z małych osiedli i miasteczek, nierzadko ukazane z humorem i nutą ironii (Przyjazd karetki pocztowej, Wypadek w podróży), liczne wesela krakowskie, wyjazdy i powroty z polowań, a przede wszystkim dramatycznych napaści wilków na podróżujących saniami ludzi i oszalałe ze strachu konie, odnosiły ogromny sukces.

Mniejszą rolę odgrywały w jego twórczej tematyce motywy historyczne i batalistyczne, wraz z portretowaniem podejmowane dość sporadycznie. W 1903 artysta odbył krótką podróż do Północnej Afryki, inspirującą w jego twórczości wątki orientalne wraz z pojawieniem się w niej egzotycznej tematyki arabskiej (Beduini przy studni, Z rozkazem wojennym – Maroko, Przed meczetem). Stopniowo jednak artyzm malarza ulegał spłyceniu, a jego twórczość, znana najbardziej z wystaw w krajach niemieckich, w ojczyźnie poznawana była głównie dzięki reprodukcjom zamieszczanym w czasopismach. Prace jego też od 1869 wystawiano okresowo w „Zachęcie”, gdzie dwukrotnie miał wystawy indywidualne (1908, 1935)^[3].

Wierusz-Kowalski był przede wszystkim uczestnikiem wielu wystaw międzynarodowych, choć poza Warszawą eksponował swe obrazy również w Krakowie, Lwowie i Poznaniu. Uzyskiwał nagrody i medale w Monachium, Wiedniu, Berlinie, Paryżu, Saint Louis i Louisville. Wielki złoty medal otrzymał także w roku 1904 na ogólnokrajowej wystawie we Lwowie. Obrazy jego nabywały największe galerie i muzea europejskie oraz amerykańskie.

Niesłabnąca przez dziesięciolecia popularność artysty sprawiła, że pod koniec życia tworzył w sposób masowy, niemal rzemieślniczy. W swojej pracowni zatrudniał młodych malarzy wykonujących kopie najsłynniejszych jego prac, które następnie sam wykańczał i sygnował własnym nazwiskiem. Jak twierdzi niemiecki historyk sztuki Hans-Peter Bühler, artysta przypuszczalnie podpisywał niektóre obrazy pseudonimem „Jan Konarski”.

Grób artysty na cmentarzu Powązkowskim

Życie prywatne

W 1878 ożenił się z Jadwigą Szymanowską, z którą miał pięcioro dzieci. Jeden z jego synów – Czesław – był malarzem, podobnie jak jego córka Joanna Wierusz-Kowalska – wnuczka Alfreda. Do jego dalszej rodziny należy także Karol Wierusz-Kowalski, który był jego bratankiem.

Malarz zmarł 16 lutego 1915 w Monachium. Pierwotnie został pochowany na tamtejszym cmentarzu Leśnym, lecz w 1936 jego prochy sprowadzono do kraju i złożono w alei zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (grób 19)^[4]; autorką nagrobka jest Barbara Zbrożyna^[5].

W okresie powojennym prace artysty eksponowano w Suwałkach (1966), a także w Ciechanowcu (1978) – wraz z obrazami syna Czesława oraz innych członków rodziny^[3]. W 1972 w Muzeum Okręgowym w Suwałkach otwarta została stała wystawa poświęcona życiu i twórczości artysty^[6].

Przypisy

Bibliografia

• Anna Lewicka-Morawska, Marek Machowski, Maria Anna Rudzka: Słownik malarzy polskich. T. 1: Od średniowiecza do modernizmu. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1998, ISBN 83-213-3856-9.
• Hans Peter Bühler: Józef Brandt, Alfred Wierusz-Kowalski i inni: polska szkoła monachijska. Tomasz Kozłowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo „Amber”, 1998. ISBN 83-7169-656-6. OCLC 751002177.
• Ewa Micke-Broniarek: Alfred Wierusz-Kowalski. [dostęp 2013-03-29].
• Janusz Szeliga: Sceny myśliwskie w malarstwie Alfreda Wierusza-Kowalskiego w „Łowiec Świętokrzyski” nr 23 (2002), s. 5–10.

Linki zewnętrzne

• Galeria prac Alfreda Wierusza – Kowalskiego
• Alfred Wierusz-Kowalski – biografia na portalu NiezlaSztuka.net