Alfred Wiedermann

kaplica św. Jana Sarkandra na wzgórzu Kaplicówka w Skoczowie

Alfred Anton Wiedermann (ur. 2 stycznia 1890 w Cieszynie^[1], zm. 11 lutego 1971 w Baden-Baden) – architekt związany ze Śląskiem Cieszyńskim, przedstawiciel wczesnego modernizmu.

Życiorys

Urodził się w Cieszynie w rodzinie austriackiego urzędnika państwowego Antona Wiedermanna i jego żony Johanny^[2]. Po ukończeniu szkoły powszechnej i średniej oraz odbyciu praktyk w cieszyńskiej firmie budowlanej Karla Friedricha studiował w latach 1908–1912 na wydziale budownictwa Politechniki w Brnie. Okresy wakacyjne przeznaczał na praktyki w firmie budowlanej Ludwiga Kametza. W latach 1912–1914 pracował w biurze architektonicznym Maxa Hansa Jolego. Następnie rozpoczął naukę na wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, którą przerwało w roku 1916 powołanie do wojska. Jednocześnie praktykował u architekta Rudolfa Frassa. W latach 1916–1918 służył w wojsku austro-węgierskim osiągając stopień plutonowego^[3]. Został zwolniony z wojska jeszcze przed końcem I wojny światowej z powodu ciężkiej choroby płuc, na którą zapadł.

Po powrocie do Cieszyna założył w 1919 r. własną pracownię architektoniczną. Mieściła się przy Rynku 20, podczas gdy sam Wiedermann mieszkał w zaprojektowanej przez siebie willi na Górnym Przedmieściu przy ulicy Błogockiej 14. W 1921 r. ożenił się z Małgorzatą Borger, córką Salomona Borgera. Z tego związku urodził się w 1926 r. syn Edwin. W roku 1935 architekt wraz z rodziną przeniósł się do Bielska i zamieszkał przy ulicy Kołłątaja 14 w nowo budowanej wtedy modernistycznej dzielnicy Aleje Sułkowskiego, której sam był głównym projektantem.

Po wybuchu II wojny światowej został zmuszony do zamknięcia swojej pracowni, przyczyną było żydowskie pochodzenie żony^[4]. Pracował w biurze budowlanym inż. Wiesnera do roku 1944, kiedy nie zgodziwszy się na rozwód z Małgorzatą, został aresztowany przez Gestapo i wysłany do obozu pracy przymusowej w Rositz w Turyngii, jednej z filii Buchenwaldu^[4].

W roku 1945 powrócił na Śląsk Cieszyński i ponownie otworzył swoją pracownię, która działała jeszcze przez cztery lata, zanim została znacjonalizowana^[5]. Później Wiedermann został zatrudniony na stanowisku architekta w Centralnym Zarządzie Przemysłu Metali Nieżelaznych w Katowicach^[5], a następnie w katowickim Miastoprojekcie. Otrzymał mieszkanie służbowe przy obecnej ulicy Henryka Le Ronda (wówczas Lenina) 9a^[5]. Od 1955 r. ze względu na pogarszający się stan zdrowia pracował z domu^[6]. Jedną z prac wykonanych przez Wiedermanna w tym okresie był nieistniejący już Pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej na dzisiejszym placu św. Mikołaja w Bielsku^[6].

W 1957 r., w trakcie pierwszej po wysiedleniach wielkiej fali emigracyjnej pozostałych na terenie Polski Niemców, za namową syna Edwina wyjechał do Niemiec Zachodnich^[6]. Zmarł 11 lutego 1971 r. w Baden-Baden^[7].

Wybrane realizacje

I Liceum Ogólnokształcące w Bielsku-Białej

Dom Oficerski w Bielsku-Białej

Kamienica przy ulicy Karola Miarki 15 w Bielsku-Białej, projekt Alfreda Wiedermanna

(c) kodens79 / fotopolska.eu, CC BY-SA 2.0

Zespół Szkół nr 1 w Wiśle

Urząd Gminy w Goleszowie

• w Bielsku-Białej:
  • gmach Gimnazjum Polskiego, obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika (1924–1927)^[8]
  • budynek szkoły powszechnej, obecnie Przedszkole nr 41, w dzielnicy Wapienica (1926)
  • siedziba Miejskiej Straży Pożarnej, obecnie Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza nr 3, przy ul. Grunwaldzkiej (1925–1928)^[9]
  • pawilon sportowy w Parku Włókniarzy (1928)
  • Dom Oficerski przy obecnej ulicy Strzelców Podhalańskich 22 (1928)^[10]
  • kamienice mieszkalne przy ul. 3 Maja 35 (1931)^[11], 1 Maja 44 (1933)^[12], 11 Listopada 35 (1935), K. Miarki 15^[12], Słowackiego 28B^[13]
  • zespół kamienic mieszkalnych w obrębie tzw. Alej Sułkowskiego – obecne ulice Bohaterów Warszawy, Wilsona, Grota-Roweckiego, Kołłątaja (1934–1939)^[14]
  • willa Rudolfa Deutscha przy ul. Piastowskiej 16^[15]
  • willa Olgi i Ludwika Brudków przy ul. św. Anny 26 (1935)^[15]
  • dawny ratusz Bielska, obecnie Sąd Okręgowy przy ul. Cieszyńskiej 10^[16]
• w Cieszynie i Czeskim Cieszynie:
  • projekt parcelacji i zagospodarowania tzw. Matterówki – rejon wokół ulica Karola Miarki (1924)
  • willa Eugeniusza Tychowskiego przy ul. Karola Miarki 8 (1924)
  • gmach Niemieckiej Szkoły Ludowej i Wydziałowej, obecnie Akademia Handlowa / Obchodní akademie, w Alejach Masaryka / Masarykovy sady (1924)
  • willa Henryka Riessa przy ul. Błogockiej 14 (1926)
  • komunalna kamienica czynszowa przy ul. Górnej 17 (1927)
  • kamienica Alexandra i Zofii Kohnów przy ul. Dworcowej / Nádražní 16 (1928)
  • budynek Drukarni Dziedzictwa im. Bł. Jana Sarkandra, późniejszej Cieszyńskiej Drukarni Wydawniczej, przy ul. Pokoju 1 (1928)
  • gmach Powiatowej Kasy Chorych, obecnie NZOZ Ubezpieczalnia, przy ul. Bielskiej 37 (1928–1931)
  • budynek biurowo-mieszkalny w zespole zakładów elektromechanicznych CELMA, róg Alei Łyska i ul. 3 Maja (1929)
  • panteon Alei Zasłużonych na Cmentarzu Komunalnym przy ul. Katowickiej (1930)
  • kamienice przy ul. Ruchu Oporu / Odboje 7-9, 11 i 12 (1930)
  • kamienica Dibonów-Kottasów przy ul. Moskiewskiej / Moskevské 13 (1931)
  • willa Alfreda i Irmy Nohelów przy ul. 3 Maja 17 (1933)
  • willa Elizy Niemcowej przy ul. Karola Miarki 2 (1933)
  • willa Leona Żychlewicza przy ul. Błogockiej 16 (1933)
  • Dom Żołnierza, obecnie Szkolne Schronisko Młodzieżowe, przy ul. Błogockiej 24 (1934–1935)
• inne:
  • domy mieszkalne koncernu górniczo-hutniczego hr. Larischa von Mönnich w Karwinie (1922, wyburzone w latach 90.  XX wieku)
  • budynek szkoły rolniczej, obecnie Zespół Szkół Przyrodniczo-Technicznych, w Międzyświeciu (1925-1927)
  • budynek szkoły powszechnej, obecnie Zespół Szkół nr 1, w Wiśle (1927)
  • budynek urzędu gminy w Goleszowie (1929)
  • budynek szkoły wydziałowej, obecnie Szkoła Podstawowa im. K. K. Baczyńskiego. w Zebrzydowicach (1930)
  • budynek Szkoły Instruktorów Harcerskich, obecnie Dziecięcy Ośrodek Leczniczo-Rehabilitacyjny „Bucze”, w Górkach Wielkich (1931)
  • willa „Neli” przy ul. Grażyńskiego 13 w Ustroniu (1931)
  • kaplica św. Jana Sarkandra na wzgórzu Kaplicówka w Skoczowie (1934)

Przypisy

Bibliografia

• Przemysław Czernek: Modern: szlakiem cieszyńskiej moderny. Cieszyn: Urząd Miejski w Cieszynie, 2012. ISBN 978-83-89835-57-4.
• Przemysław Czernek: Działalność Alfreda Wiedermanna w Bielsku-Białej. W: Ewa Janoszek, Jacek Kachel (red.): Bielsko-Bialskie Prace Historyczne. Jaworze [k. Bielska Białej]: 2014. ISBN 978-83-936155-1-3.
• Ewa Chojecka: Architektura i urbanistyka Bielska-Białej do 1939 roku: miasto jako dzieło sztuki. Bielsko-Biała: Urząd Miejski w Bielsku-Białej, 1994. ISBN 978-83-89835-57-4.