Ali Szer Nizamaddin Nawoi

Sufi w ogrodzie, ilustracja do Chamse autorstwa Ghasema Alego. Herat, ok. 1485. Biblioteka Bodlejańska

Strona z rękopisu Chamse przepisanego przez Soltana Alego. Herat, 1492. Royal Collection

Aliszer Nizamaddin Nawoi, Ali Szer Nawoi, właśc. Ali Szir Nawai Nizam ad-Din (ur. 1441, zm. 1501) – wezyr władcy z dynastii Timurydów Husajna Bajkary i pisarz.

Żył i tworzył w Heracie na dworze sułtana Husajna Bajkary, gdzie odegrał ważną rolę w życiu politycznym państwa. Był wezyrem, dzięki czemu miał możliwość inicjowania wielu przedsięwzięć kulturalnych.

Interesował się m.in. literaturą, malarstwem, muzyką, architekturą, rozwojem języka, historią. Opiekował się pisarzami i artystami. Pozostawił po sobie cztery Dywany poezji lirycznych oraz Chamsę, tj. pięć poematów romansowo-przygodowych m.in. Lejla i Medżnun, Ferhad i Szirin, Iskendername (Księga o Aleksandrze). Są to utwory samodzielne, charakteryzujące się doskonałością formy i języka. Napisał także traktat o prozodii Mizan ül-Awzan (Miara wagi) oraz Muhakamat ül-Lugatajn (Spór dwóch języków), w którym dowodził, że należy położyć kres panowaniu języka perskiego w literaturze tureckiej.

Aliszer Nawoi tworzył w swym ojczystym, wschodniotureckim (czagatajskim, starouzbeckim) języku. Jego twórczość wywarła wielki wpływ na poetę osmańskiego Ahmeda Paszę i poetę azerbejdżańskiego Fuzulego.

Utwory Aliszera w tłumaczeniu na język polski Tadeusza Chróścielewskiego zamieszczono w zbiorze:

• Poezja uzbecka. Antologia. Wybór Tadeusza Chróścielewskiego. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989, s. 102–156, seria: Poezja Narodów Związku Radzieckiego. ISBN 83-218-0797-6.

Zbiór złotych myśli opublikowano jako:

• Aliszer Nawoi: Aforyzmy. Wybór, wstęp i tłum. Leopold Lewin. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1973, seria: Biblioteczka Aforystów.

Bibliografia

• Elżbieta Szczepanik, Aliszer Nawoi – uzbecki poeta i polityk, w: „Mówią Wieki”, nr 11/1987, s. 28–31, ISSN 0580-0943.