Alicja Napiórkowska

Alicja Napiórkowska

Imię i nazwisko urodzenia	Wiktoria Alicja Wysznacka
Data i miejsce urodzenia	24 grudnia 1894 Łódź
Data i miejsce śmierci	30 stycznia 1982 Łódź
Miejsce spoczynku	Stary Cmentarz w Łodzi
Zawód, zajęcie	nauczycielka
Miejsce zamieszkania	Łódź
Tytuł naukowy	radna Rady Miejskiej w Łodzi
Edukacja	Gimnazjum Zofii Pętkowskiej i Wiktorii Macińskiej w Łodzi
Rodzice	Władysław Wysznacki, Antonina z Bajerów
Małżeństwo	Aleksander Napiórkowski (1890–1920)
Dzieci	Aleksandra Przełęcka – prof. dr biologii
Krewni i powinowaci	Janusz Wysznacki (brat) Konstanty Wysznacki (brat) Henryk Wysznacki (brat) Wanda Wysznacka-Aleksandrow, prof. med. (bratanica) Zbigniew Wysznacki, architekt (siostrzeniec) Marian Przełęcki (zięć)
Odznaczenia

Alicja Napiórkowska, właśc. Wiktoria^[a] Alicja Napiórkowska z Wysznackich (ur. 24 grudnia 1894 w Łodzi^[1], zm. 30 stycznia 1982 tamże) – polska nauczycielka, radna Rady Miejskiej w Łodzi, organizatorka kompletów tajnego nauczania podczas okupacji hitlerowskiej, działaczka oświatowa i społeczna.

Życiorys

Była córką Władysława Wysznackiego (1850–1907), urzędnika miejskiego, i Antoniny Wysznackiej z Bajerów (1857–1916), właścicielki pensji dla dziewcząt. Uczyła się w łódzkim Gimnazjum Zofii Pętkowskiej i Wiktorii Macińskiej, które ukończyła w 1911. Następny rok spędziła u rodziny na Kaukazie w Mineralnych Wodach.

14 lutego 1920 zawarła związek małżeński (świadkami byli Stefan Kopciński i Leon Starkiewicz)^[2] z Aleksandrem Napiórkowskim (1890–1920), działaczem PPS, posłem na Sejm Ustawodawczy, uczestnikiem wojny polsko-bolszewickiej w 1920. Z tego małżeństwa urodziła się córka – Aleksandra Przełęcka (1920–2005), profesor biochemii PAN – żona prof. Mariana Przełęckiego.

Została pochowana na Starym Cmentarzu w Łodzi, w grobie męża Aleksandra Napiórkowskiego. Niektóre pamiątki i zapiski Alicji Napiórkowskiej przechowywane są w Muzeum Oświaty w Łodzi.

Działalność pedagogiczna

Pracę pedagogiczną rozpoczęła w Łodzi w 1916, w okresie międzywojennym kierowała Szkołą Podstawową nr 85 w Łodzi, przy ul. Suwalskiej 16. Przez wiele lat prowadziła bibliotekę PPS im. Aleksandra Napiórkowskiego w łódzkiej dzielnicy Górna. W latach 1923–1927 była radną Rady Miejskiej w Łodzi (m.in. wraz ze Stefanem Kopcińskim); wchodziła w skład Delegacji Wydziału Oświaty i Kultury.

W okresie okupacji hitlerowskiej prowadziła przez 5 lat tajne nauczanie dzieci i młodzieży w zakresie szkoły podstawowej i średniej, a także osób dorosłych. Zajmowała się kolportażem informacji i podziemnych gazetek. Po wojnie Komisja Weryfikacyjna uznała lata okupacji hitlerowskiej za okres przymusowej bezczynności nauczyciela i dopiero w 1947 zaliczyła jako czas pracy pedagogicznej w podwójnym wymiarze.

Po II wojnie światowej kierowała Miejską Szkołą Powszechną dla Dorosłych nr 5 i Szkołą Podstawową nr 132 w Łodzi, przy ul. Wierzbowej 37/39. W 1950 po upaństwowieniu szkół miejskich władze oświatowe usunęły Napiórkowską ze stanowiska kierownika szkoły. Prawdziwą przyczyną była odmowa ze strony Napiórkowskiej usunięcia inskrypcji z grobu jej męża – Aleksandra Napiórkowskiego, która brzmiała: broniąc Ojczyzny przed najazdem bolszewickim poległ zaszczytnie w szarży ułańskiej pod Ciechanowem 18 VIII 1920 r. Napiórkowska prowadziła działalność w Związku Nauczycielstwa Polskiego: zorganizowała i kierowała pierwszą w Polsce Sekcją Bibliotekarską ZNP, wchodziła w skład Zarządu Głównego Sekcji. Wypowiadała się w sprawie upamiętnienia tajnego nauczania podczas okupacji hitlerowskiej.

Rodzina

Napiórkowska miała liczne rodzeństwo, jej braćmi byli m.in.:

• Janusz Wysznacki (1889–1914), absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, żołnierz Legionów, poległ w bitwie pod Łowczówkiem 23 grudnia 1914^[3];
• Konstanty Wysznacki (1884–1945), absolwent Politechniki Lwowskiej, nauczyciel matematyki w Gimnazjum Towarzystwa Uczelnia w Łodzi, autor podręcznika geometrii, publikacji z zakresu pożarnictwa i ubezpieczeń, tłumacz prac ekonomicznych Fryderyka Engelsa^[4][5], zmarł podczas wyzwalania obozu w Groß-Rosen;
• Henryk Wysznacki (1892–1984), nauczyciel, w okresie międzywojennym kierownik Oddziału Szkolnictwa Wydziału Oświaty w Łodzi, po II wojnie światowej naczelnik Wydziału Oświaty w Łodzi.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Srebrny Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)^[6]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (12 stycznia 1955)^[7]
• Medal Komisji Edukacji Narodowej
• Złota Odznaka Związku Nauczycielstwa Polskiego
• Honorowa Odznaka Miasta Łodzi

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• A. Kowalski, Pamiętnik nauczyciela. Łódź 1969.
• Z. Piąstka, W cieniu alei cmentarnych. Łódź 1990, s. 69.
• W szkołach, których nie było: tajne nauczanie we wspomnieniach nauczycieli Łodzi i województwa łódzkiego 1939–1945. Łódź, 1999.
• „Przegląd Historyczno-Oświatowy” 2003 nr 3/4, s. 111–115 (autor biogramu: M. Wasiak).
• Słownik pracowników książki polskiej, suplement III. Warszawa 2010, s. 203 (autor biogramu: M. Wasiak).

Linki zewnętrzne

• akt urodzenia Geneteka https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=3&zs=1563d&sy=1895&kt=2&plik=1227-1230.jpg#zoom=1&x=684&y=637
• akt ślubu – Geneteka https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=3&zs=2474d&sy=1920b&kt=1&plik=062-063.jpg#zoom=1&x=281&y=1917