Alina Nowicka-Jeżowa

Alina Nowicka-Jeżowa

Data i miejsce urodzenia	24 maja 1946 Zakopane
profesor nauk humanistycznych
Specjalność: filologia polska, historia literatury polskiej
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1974
Habilitacja	1989
Profesura	25 kwietnia 1994[1]
Polska Akademia Umiejętności
Status	członek krajowy czynny
Doktor honoris causa Katolicki Uniwersytet Lubelski – 2016
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Odznaczenia

prof. zwycz. dr hab. Alina Maria Nowicka-Jeżowa (ur. 24 maja 1946 w Zakopanem^[2]), polska literaturoznawczyni (specjalność: literatura i kultura epok dawnych), komparatystka, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Towarzystwa Naukowego im. Adama Mickiewicza, doktor honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

Życiorys naukowy

W 1968 roku ukończyła studia magisterskie w zakresie filologii polskiej i słowiańskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie następnie rozpoczęła studia doktoranckie. Kontynuowała je w Warszawie. Pracę doktorską obroniła w 1974 roku. W 1989 roku uzyskała stopień doktora habilitowanego, a pięć lat później profesora nauk humanistycznych.

Od 1970 pracuje na Uniwersytecie Warszawskim, na Wydziale Polonistyki, od 2010 w Instytucie Badań Interdyscyplinarnych (obecnie Wydział „Artes Liberales”)^[2]. Na Wydziale Polonistyki pełniła funkcje dyrektora (1993-1996) i przewodniczącej Rady Naukowej (1996-2002) Instytutu Literatury Polskiej^[2], kierowała Zakładem Literatury i Kultury Dawnej (1996-2007) i Zespołem Badań Literackich nad Historią Kultury Epok Dawnych, dziekana Wydziału Polonistyki (2002-2006), członka rad naukowych instytutów Wydziału Polonistyki. W Instytucie Badań Interdyscyplinarnych, a następnie na Wydziale Artes Liberales, zorganizowała Laboratoria: „Humanizm polski. Dziedzictwo i współczesność”, „Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej. XV-XVIII wiek” oraz Pracownię „Humanizm. Hermeneutyka wartości”. Obecnie prace badawcze Pracowni skupiają się wokół tematu „Obraz natury w kulturze intelektualnej, literackiej i artystycznej doby staropolskiej i Oświecenia”. Na forum ogólnouniwersyteckim zainicjowała Międzywydziałowe Interdyscyplinarne Humanistyczne Studia Doktoranckie oraz Międzywydziałowy Zespół Komparatystyki, kierowała nim w latach 2003-2012 i obecnie.

Wykładała na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (była kierownikiem Katedry Literatury Staropolskiej i Komparatystyki, 1991-1993) i Uniwersytecie Opolskim. Pełniła funkcje członka i przewodniczącej Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN oraz członka Komitetu i Centralnej Komisji do spraw Tytułów i Stopni Naukowych. Kierowała programami badawczymi, m.in. „Jan Andrzej Morsztyn – poeta marinistyczny”, „Kultura polskiego baroku w Europie XVII wieku” (Subsydium Profesorskie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej), „Humanizm. Idee, nurty, paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej”, realizowanym jako Projekt Badawczy Zamawiany w sieci łączącej IBI z uniwersytetami polskimi, „Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w Europie. Hermeneutyka wartości” (dwunastotomowa synteza).

Od 1996 jest członkiem korespondentem^[3] od 2005 członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego^[4]. W 2006 została członkiem korespondentem, w 2013 członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności^[5].

Uczestniczyła w międzynarodowych programach badawczych: „Canons de la culture et thématisation de l´histoire en Europe Centrale”, „Polonica i Skoklostersamlingen på Skokloster slott”, „European Network for Baroque Cultural Heritage”. Wygłaszała referaty i wykłady na uniwersytetach włoskich, szwedzkich, niemieckich, czeskich, węgierskich. Była inicjatorką i współtwórczynią Pierwszego Kongresu Polonistyki Zagranicznej i Międzynarodowego Naukowego Komitetu Studiów Polonistycznych (1998). Stworzyła serie naukowe: „Nauka o Literaturze Polskiej za Granicą” (ukazało się 15 tomów), „Polonika w Riksarkivet. Skoklostersamlingen”, „Humanizm. Idee – nurty, paradygmaty humanistyczne w kulturze polskiej”. Wielotomowy korpus tej serii obejmuje trzy zespoły: „Humanizm polski. Syntezy” (T. I-X), „Inedita” (T. I-VII), „Polonika” (T. I-VII).

Nagrody, odznaczenia i wyróżnienia

Laureatka Subsydium Profesorskiego Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (edycja 2002), Wyjazdowego Stypendium Naukowego dla laureatów Programu „Mistrz” tejże Fundacji, nagród Indywidualnych Ministra Edukacji Narodowej (1979, 1990, 1993, 2001) i Rektora UW (sześciokrotnie 2002-2006, 2019). Odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2011)^[6] i Odznaką Zasłużonego dla Kultury Polskiej (2010)^[2]. W 2016 została doktorem honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego^[2]

Dorobek naukowy

W dorobku naukowym badaczki, liczącym ok. 300 publikacji krajowych i zagranicznych, mieszczą się monografie, rozprawy i artykuły poświęcone literaturze i kulturze epok dawnych oraz zagadnieniom metodologicznym, edycje krytyczne, tomy zbiorowe utrwalające zespołowe programy badawcze, realizowane pod jej kierunkiem.

Jest autorką książek poświęconych głównie literaturze epoki baroku (Jan Andrzej Morsztyn i Giambattista Marino. Dialog poetów europejskiego baroku, 2000, praca ukazała się także w języku włoskim; Pieśni czasu śmierci. Studium z historii duchowości XVI-XVIII w., 1992; Sarmaci i śmierć. O staropolskiej poezji żałobnej, 1992) oraz licznych artykułów publikowanych w kraju i za granicą (głównie we Włoszech), a także wydawcą Zbioru rytmów Kaspra Miaskowskiego z serii Biblioteka Pisarzy Staropolskich (1995). Ostatnio wydała obszerną syntezę twórczości Jana Kochanowskiego: Spotkania w labiryncie. Szkice o poezji Jana Kochanowskiego (2019, praca została wydana także w Rzymie w języku włoskim: Jan Kochanowski. Dieci saggi, 2018).

Lista wybranych publikacji

Monografie

• Madrygały staropolskie. Z dziejów liryki miłosnej w epoce renesansu i baroku, Ossolineum, Wrocław 1978.
• Pieśni czasu śmierci. Studium z historii duchowości XVI-XVIII w., TN KUL, Lublin 1992.
• Sarmaci i śmierć. O staropolskiej poezji żałobnej, PWN, Warszawa 1992.
• Jan Andrzej Morsztyn i Giambattista Marino. Dialog poetów europejskiego baroku, Wydawnictwo Wydziału Polonistyki UW, Warszawa 2000 (wersja włoska: Morsztyn e Marino. Un dialogo poetico dell´Europa Barocca, Il Calamo, „La Sapienza”, Roma 2001).
• Barok polski między Europą i Sarmacją. Część pierwsza: Profile i zarysy całości, Neriton, Warszawa 2009-2011.
• Jan Kochanowski. Dieci saggi, Accademia Polacca delle Scienze Centro di Studi a Roma 2018.
• Spotkania w labiryncie. Szkice o poezji Jana Kochanowskiego, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2019.
• Edycje
• Kasper Miaskowski, Zbiór rytmów, Warszawa 1995, Biblioteka Pisarzy Staropolskich, nr 3.

Monografie zbiorowe (koncepcja naukowa i redakcja /współredakcja/ naukowa)

• Literatura polskiego baroku w kręgu idei, red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Hanusiewicz i A. Karpiński, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1995.
• Przekład literacki. Teoria – Historia – Współczesność. W stulecie urodzin J. Parandowskiego, red. A. Nowicka-Jeżowa i D. Knysz-Tomaszewska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
• Badania porównawcze. Dyskusja o metodzie, Świat Literacki, Izabelin 1998.
• Polonistyka na świecie. Pierwszy Kongres Polonistyki Zagranicznej, red. A. Nowicka-Jeżowa, S. Dubisz, J. Święch, Warszawa 1998.
• Inspiracje platońskie literatury staropolskiej, red. A. Nowicka-Jeżowa i P. Stępień, Wydział Polonistyki UW, Zakład Graficzny UW, Warszawa 2000.
• Barok polski wobec Europy. Kierunki dialogu, red. A. Nowicka-Jeżowa, przy współpr.. E. Bem, Wydawnictwo ANTA, Warszawa 2003.
• Barok polski wobec Europy. Sztuka przekładu, red. A. Nowicka-Jeżowa i M. Prejs, Wydawnictwo ANTA, Warszawa 2005.
• Polonika w Archiwum Narodowym Szwecji. Kolekcja Skokloster i inne zbiory. Polonica in the Swedish National Archives. The Skokloster Collection and Other Materials, Sztokholm/Stockholm, red. A. Nowicka-Jeżowa I E. Teodorowicz-Hellman, Stockholms Universitet 2007, „Stockholm Slavic Papers” 14.
• Humanizm polski. Długie trwanie – tradycje – rewizje. (Wstęp do badań), red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Cieński, A. Pawlak, Neriton, Warszawa 2008-2009.
• Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, Część 1: Paradygmaty – tradycje – profile historyczne; Część 2: Inspiracje filozoficzne projektów antropologicznych, red. A. Nowicka-Jeżowa, Neriton,Warszawa 2009-2010.
• Humanism in Polish Culture, red. A. Nowicka-Jeżowa, W. Pawlak, P. Urbański, Frankfurt 2011.
• Drogi i rozdroża współczesnej komparatystyki europejskiej, red. A. Nowicka-Jeżowa, K. Wierzbicka-Trwoga, T. Wójcik, Elipsa, Warszawa 2012.
• Humanizm między Wschodem i Zachodem, pod redakcją M. Baraniak i A. Świder-Pióro. Opieka naukowa M. Kalinowska i A. Nowicka-Jeżowa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019.

Pozostałe

• A.Nowicka-Jeżowa, Post-Tridentine Jesuit Writers and the Humanist Tradition. Continuities and Revaluations in the Works of Piotr Skarga, w: Universalia et Particularia. Ars et Praxis Societatis Iesu in Polonia, red. Bogna Bohdanowicz, Tomasz Jeż, Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, Warszawa 2018, ISBN 978-83-65886-56-9.
• A.Nowicka-Jeżowa, Związki polsko-włoskie w badaniach Profesora Tadeusza Ulewicza, w: Profesor Tadeusz Ulewicz jako badacz dawnej literatury i kultury, red. R. Mazurkiewicz, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2018, s. 39-70.
• A.Nowicka-Jeżowa, Sante Graciotti: Studioso, maestro, amico. Alcune considerazioni dopo 60 anni di studi sulla letteratura polacca e slava (Atti dell’Accademia Polacca, vol. 6: 2017, Roma 2018. Publikacja oparta na wystąpieniu autorki w Stacji Polskiej w Rzymie na sesji poświęconej prezentacji tomu studiów prof. Sante Graciottiego, opublikowanego w kierowanej przez autorkę serii „Nauka o Literaturze Polskiej za Granicą” (2016): Artykuł został poświęcony najwybitniejszemu poloniście i slawiście starszego pokolenia, towarzyszącemu przez 60 lat nauce i kulturze polskiej.
• C. Backvis, Panorama poezji polskiej epoki baroku, t. 1-2, Optima, red. A. Nowicka-Jeżowa, R. Krzywy, Warszawa 2003.

Referaty i wykłady

• „Wacław Potocki w swojej podgórskiej ojczyźnie”, ref. Inaugurujący Ogólnopolską Konferencję Naukową „Podkarpacie literackie na przestrzeni wieków”, Uniwersytet Rzeszowski i Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu, Rzeszów – Przemyśl, 24-26 kwietnia 2018.
• Rex Interpretum Polonorum w skarbcu rzeczy dawnych i nowych, referat inaugurujący ogólnopolską konferencję „W poszukiwaniu nowości. Refleksje o literaturze dawnej pod patronatem Piotra Kochanowskiego (w czterechsetletnią rocznicę opublikowania Gofreda)”, Uniwersytet Śląski, Wisła, 22-24 października 2018
• „Jan Kochanowski jako projektodawca humanistyczno-renesansowego dyskursu wolności”, Referat na konferencji „Najwyższa Pani swoich praw…” Idee wolności, niepodległości i suwerenności Rzeczypospolitej 1569-1795. Instytut Badań Literackich PAN, Polskie Towarzystwo Badań nad Wiekiem Osiemnastym, Zamek Królewski w Wwie, 5-7 listopada 2018.
• A.Nowicka-Jeżowa, „Listy Horacego”, w Cyklu Spotkań Koła Naukowego „Kultura Staropolska”: „Rok Akademicki 1554”, 7 stycznia 2019 [zob. plakat]

Przypisy