Alina Szapocznikow

Alina Szapocznikow
Data i miejsce urodzenia	16 maja 1926 ; Kalisz
Data i miejsce śmierci	2 marca 1973 ; sanatorium Praz-Coutant, Passy
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	rzeźba

Grands ventres (Wielkie brzuchy) z serii Ventres (Brzuchy, 1968)

Rzeźba Przyjaźń

Rzeźba Kobieta z dzieckiem w parku im. Żołnierzy Żywiciela w Warszawie

Alina Szapocznikow (ur. 16 maja 1926 w Kaliszu, zm. 2 marca 1973 w Praz-Coutant w Passy we Francji) – polska rzeźbiarka i graficzka.

Życiorys

Grób Aliny Szapocznikow na Cmentarzu Montparnasse (2019).

Pochodziła z rodziny żydowskiej. Jej ojcem był dentysta Jakub Szapocznikow, a matką Ryfka z domu Auerbach, pediatra. Rodzice w czasie urodzenia Aliny przebywali w Kaliszu, skąd pochodziła rodzina matki. Na stałe mieszkali w Pabianicach, gdzie Alina uczęszczała do Państwowego Gimnazjum Żeńskiego im. Królowej Jadwigi^[1].

Po 1939 roku, w czasie wojny wraz z matką była więziona w gettach w Pabianicach i w Łodzi oraz w niemieckich obozach koncentracyjnych: Auschwitz-Birkenau, Bergen-Belsen i Theresienstadt. Po wyzwoleniu z obozu pojechała do Pragi. W latach 1945–1946 podjęła artystyczną praktykę w pracowni rzeźbiarza Otokara Velimskiego, a potem studia w Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej u Josefa Wagnera. Dzięki stypendium Alina Szapocznikow studiowała w latach 1948–1950 w paryskiej École nationale supérieure des beaux-arts jako wolna słuchaczka w pracowni Paula Niclausse’a. Ciężka choroba zmusiła ją jednak do opuszczenia uczelni. Wróciła do Polski. Kontynuowała pracę artystyczną, początkowo w obowiązującym socrealistycznym stylu. Po tzw. odwilży w połowie lat 50. mogła wreszcie pokazać to, co ją fascynowało: formę, tworzywo, barwę. W 1963 roku wyjechała z Polski i na stałe zamieszkała w Paryżu. Zmarła dziesięć lat później, w sanatorium Praz-Coutant w Passy, po długich zmaganiach z chorobą nowotworową piersi, podczas których podejmowała próby twórczego przetworzenia tej przegrywanej i ostatecznie przegranej walki.

Jej mężem był historyk sztuki Ryszard Stanisławski; ich syn Piotr Stanisławski mieszka we Francji. Później wyszła za mąż za grafika Romana Cieślewicza.

Twórczość

Początkowo tworzyła pełne ekspresji, uproszczone rzeźby figuralne (Pierwsza miłość 1954, Ekshumowany 1956, Maria Magdalena 1957–1958). Od 1963 roku w Paryżu, gdzie zaczęła stosować tworzywa sztuczne (poliester, poliuretan) wykonując odlewy własnego ciała, multiplikowane w barwnych żywicach syntetycznych, czasem z dodaniem efektów świetlnych. Szczególnie osobisty charakter noszą cykle prac wykonanych w ostatnich latach życia: Tumeurs (1969–1971) i Zielnik (1972) powstałe z odlewów ciała syna.

W filmie Sam pośród miasta z 1965 pojawia się rzeźba artystki „Żagiew”^[2].

W 1965 zdobyła nagrodę Fundacji Copleya za asamblaż zatytułowany Goldfinger; jej pracę oceniało grono najsłynniejszych artystów XX wieku (Marcel Duchamp, Jean Arp, Max Ernst i Roberto Matta).

Upamiętnienie

29 września 2012 odsłonięto w parku im. Żołnierzy Żywiciela w Warszawie, obok Teatru Komedia, na Żoliborzu rzeźbę Aliny Szapocznikow Kobieta z dzieckiem. Rzeźba została wykuta w piaskowcu we Francji w końcu lat 40. Po odnowieniu i oczyszczeniu została ustawiona na nowym cokole. 26 marca 2013 padła ofiarą wandalizmu.

Od 7 października 2012 do 28 stycznia 2013 odbyła się wystawa indywidualna ponad 100 rzeźb i rysunków Szapocznikow w nowojorskim Museum of Modern Art. Kuratorkami wystawy, noszącej tytuł Alina Szapocznikow: Sculpture Undone, 1955–1972, były Elena Filipovic i Joanna Mytkowska^[3].

W 2015 została wydana książka autorstwa Marka Beylina Ferwor. Życie Aliny Szapocznikow. Publikacja powstała dzięki współpracy Wydawnictwa Karakter oraz Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie^[4].

Od 2019 artystka jest patronką ulicy w Kaliszu^[5].

Alina Szapocznikow jest bohaterką filmów dokumentalnych^[2]:

1963: Polska rzeźba współczesna
1976: Polska plastyka współczesna
1998: In articulo mortis. Alina Szapocznikow (1928–1973) w reżyserii Krzysztofa Tchórzewskiego
2009: Każde dotknięcie zostawia ślad. Alina Szapocznikow

Rzeźby

Kobieta leżąca, 1946
Relief II, 1946
Postać, 1947
Rybaczka II, 1947
Akt z jabłkiem, 1948
Autoportret, 1948
Portret kobiety, 1949
Studium głowy kobiety w chuście, 1949
Akt Kobiecy, 1949–1950
Kobieta z dzieckiem (Pokój, Nadzieja matki), 1949–1950
Nu (Grande Figure, Anita), 1949–1950
Głowa Chopina, 1950
Macierzyństwo III, 1950
Medalion, ok. 1950
Portret matki, 1950
Głowa dziewczynki, 1951
Projekt Pomnika Chopina, 1951
Rzeźby alegoryczne, 1951–1954
Dekoracje rzeźbiarskie domu Związku Budowlanych, ok. 1952
Dziewczyna z warkoczem (Portret Marysi Górnej), 1952
Gimnastyczka (Stefa), 1952
Postać sportowca (Łucznik), 1952
projekt Pomnika w Brzezince – Studium kobiety z dzieckiem, 1952
Głowa chłopca II, 1952–1953
Stalin – szkic głowy, 1952–1953
Dziewczyna z książką, 1953
Getto – Walka, 1953
Portret Hanny Porębskiej, 1953
Portret kobiety, 1953
Stalin, 1953
Przyjaźń, 1953–1954 (stojąca w holu PKiN w Warszawie do 1992)^[6]
Głowa I, 1954
Głowa II, 1954
Pierwsza miłość, 1954
Pomnik dla spalonego miasta, 1954
Alegoria przemysłu, 1955
Ekshumowany, 1955
Koński ogon – Portret Meksykanki, 1955–1956
Portret Krzysztofa Teodora Toeplitza, 1955-1956
Seria Czerepy, 1956
Seria Garnki – Głowy, 1956–1957
Kochankowie, 1956
Piękna kobieta, 1956
Ptak, 1956
Trudny wiek, 1956
Szkice postaci, 1956–1957
Ludzie-drzewa, 1957
Ciało (Tors-Leżąca), 1957
Dłoń. Projekt Pomnika Bohaterów Warszawy II, 1957
Formy, 1957
Kobieta (Dziewczyna z długą szyją), 1957
Krzyk. Projekt Pomnika Bohaterów Warszawy, 1957
Łóżko, 1957
Monstrum I, 1957
Maszyna-zwierzę, 1957
Młodzieniec (Złoty młodzieniec), 1957
Portret Leopolda Infelda, 1957
Skuter, 1957
Tors męski, 1957
Wesołe miasteczko, 1957
Kwiato-owoc, 1957–1958
Maria Magdalena, 1957–1958
Owoc, 1957–1958
Pieta, 1957–1958
Balet, 1958
Macierzyństwo (Wisząca), 1958
Polska, 1958
Projekt Pomnika w Oświęcimiu, 1958
Ręce. Szkic do projektu Pomnika w Oświęcimiu, 1958
Mała II, 1958–1959
Mała III, 1958–1959
Kobieta-róża, 1958–1959
Małe formy rzeźbiarski, 1958–1959
Bellissima, 1959
Pomona, 1959
Relief, 1959
Kochankowie IV, 1959
Pnąca, 1959
Ptak, 1959

Syrena I, 1959
Syrena III, 1959
Syrena VI, 1960
Błazen, 1959–1960
Duet (Duo), 1959–1960
Corrida I, 1959–1960
Corrida II, 1960
Derwisz, 1960
Diabeł, 1960
Głowa II, 1960
Głowa III, 1960
Gniazdo I, 1960
Gniazdo II, 1960
Król, 1960
Muszla, 1960
Seria Skorupy
Pauvre (Ubogi), 1960
Rozłupany, 1960
Ferdydurke, 1961
Głowa IV, 1961
Głowa V, 1961
Głowa VI, 1961
Głowa VII, 1961
Głowa inkrustowana, 1961
Miąższ I, 1961
Miąższ II, 1962
Naga, 1961
Negro spiritualis I, 1961
Negro Spiritualis II, 1961–1962
Pomnik kroczącej gwiazdy, 1961
Przemiany, 1961
Wdzięcząca, 1961
Klown, 1962
Krata dla sklepu Mody Polskiej, 1962
Noga, 1962
Przechodnie I, 1962
Przechodnie II, 1962
Samogłoska, 1962
Spółgłoska, 1962
Panna, 1962–1963
Animal, 1963
Kolczasta, 1963
Nagrobek Adama Wanga, 1963
Nagrobek Januariusza Ślusarczyka, 1963
Drang nach Osten (Poczwara), 1963
Szkaplerz, 1963
Tabu, 1963
Wiecha, 1963
Żagiew, 1963
Głowa VIII, 1963–1964
Rzeźba z kołem (Sculpture avec une roue tournante), 1963–1964
Studium, 1963–1964
Rzeźba biologiczna I, 1963
Rzeźba biologiczna II, 1964
Rzeźba biologiczna III, 1964
Bez tytułu I, 1964
Bez tytułu II, 1964
Bez tytułu III, 1964
Bukiet I, 1964
Faraon [Faruk], 1964
Krab, 1964
Kwiatek do Kożucha, 1964
Maszyna uosobiona I (Machine en chaire I), 1964
Małe formy rzeźbiarskie, 1964
Pancerna II, 1964
Ready made, 1964
Relief I, 1964
Relief II, 1964
Bez tytułu, 1964–1965
Buła (Głowa IX), 1964–1965
Popiersie z biustem, 1964–1965
seria Reliefy, 1964–1965
Półtwarz na wysokiej łodydze, 1964–1965
Bez tytułu I, 1965
Bez tytułu II, 1965
Dwuczęściowa, 1965
Człowiek z instrumentem, 1965
Filozof, 1965
Głowa niema, 1965
Głowa X, 1965
Goldfinger, 1965
Jednonoga, 1965

Sa Majesté Science (Jej wysokość nauka), 1965
Sprzątaczka (Femme de menage), 1965
Seria Ceramika, 1965
Modelka, 1965
Nędzarz, 1965
Noga, 1965
Portret wielokrotny (dwukrotny), 1965
Małe formy rzeźbiarskie, 1965–1966
Autoportret I, 1966
Autoportret II, 1966
Bukiet II, 1966
Człowiek w pancerzu, 1966
Głowa z łyżką, 1966
Bouches en marche (Kroczące usta), 1966
Maszyna uosobiona II (Machine en chaire II), 1966
Piersi (Seines), od 1966
Photomaton, 1966
Rzeźba plenerowa I, 1966
Rzeźba plenerowa II, 1966
Stolik kawiarniany (Table de café), 1966
Małe formy rzeźbiarskie, 1966–1967
Tors, ok. 1966
Lampe-bouche I (Usta Iluminowane I), 1966
Iluminowana, 1966–1967
Popiersie, 1966–1967
Tors różowy, 1966–1967
A., 1967
Dwie prace bez tytułu, ok. 1967
Ca coule en rouge, 1967
Długa, 1967
Autre chose (Inna rzecz), 1967
Jeu de Galets, 1967
Kaprys-Monstre, 1967
Krzesło. Projekt, 1967
Niania, 1967
Noga, 1967
O kulach, 1967
Pamiątki (Souvenirs), od 1967
Podróż, 1967
Buste étincelant I (Popiersie świecące I), 1967
Buste étincelant III (Popiersie świecące III), 1967
Portret wielokrotny (dwukrotny), 1967
Portret wielokrotny (czterokrotny), 1967
La chose [Rzecz], 1967
Serce miasta [Le coeur de la ville], 1967
Stan nieważkości (Na śmierć Komarowa) (L’appesanteur), 1967
Szkic I, 1967
Szkic II, 1967
Zakonnica (Religieuse), 1967
Czarna, 1968
seria Ventres/ Brzuchy, 1968–1969
seria Expansion, 1968–1970
Lebenstein, 1969
Śmieć, 1969
Krużlowa (Macierzyństwo), 1969
seria Tumeurs (Nowotwory), 1969–1971
Tumeurs personnifiees [Nowotwory uosobione], 1971
Pogrzeb Aliny, 1970
Alex, 1970
Pomnik Bojowników o Wolność Narodów w Mediolanie, 1970
Ręce Aliny, 1970
Les Gants Roses (Różowe rękawiczki), 1970
Rolls-Royce, 1970–1971
seria Sculpture-Lampe, 1970–1971
seria Fetysze, 1970–1971
Fajrant, 1971
Bez tytułu, 1971
seria Desery, 1970–1971
seria Pamiątki, 1971
Pamiątka z weselnego stołu szczęśliwej kobiety [Souvenir de la table de noce d’une femme heureuse], 1971
Łza, 1971
Fotorzeźby, 1971
L’oeil de boeuf (Oko byka), 1971
„Le Monde”, 1971
Fiancée foller blanche (Szalona biała narzeczona), 1971
Fiancée folle Mariée (Szalona narzeczona zaślubiona), 1971
Hiver doux a Malakoff, 1971
Wool – Tumeur I, 1972
Wool – Tumeur II, 1972
Stół, 1972
Popielniczka słomianego wdowca I, II, III
cykl Herbier, 1971–1972

Lista opracowana na podstawie spisu Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie^[7].

Przypisy

↑ Jolanta Delura: #KaliszKobiet - Alina Szapocznikow. kalisz.pl, 2021-03-06. [dostęp 2021-05-16]. (pol.).
↑ ^a ^b Alina Szapocznikow w bazie filmpolski.pl
↑ Alina Szapocznikow: Sculpture Undone, 1955–1972. Museum of Modern Art. [dostęp 2012-10-10]. (ang.).
↑ Ferwor. Życie Aliny Szapocznikow – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, artmuseum.pl [dostęp 2019-01-06] (pol.).
↑ Na os. Dobrzec będzie ulica Aliny Szapocznikow, calisia.pl [dostęp 2022-03-25] (pol.).
↑ Jerzy S. Majewski, Tomasz Urzykowski: Spacerownik: Pałac Kultury i Nauki. Warszawa: Agora, 2015, s. 48. ISBN 978-83-268-2252-0.
↑ Archiwum Aliny Szapocznikow. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. [dostęp 2012-10-10].

Bibliografia

Agata Jakubowska: Portret wielokrotny dzieła Aliny Szapocznikow, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2007 ISBN 978-83-232-1841-8.
Alina Szapocznikow „Zatrzymać życie”. [dostęp 2009-11-23].
Paryska pracownia artystki – wideo
Biografia artystki na culture.pl

Linki zewnętrzne

Alina Szapocznikow – podstrona artystki na portalu NiezlaSztuka.net
Alina Szapocznikow. Przerafinowane rozdygotanie – biografia na portalu NiezlaSztuka.net
Prace Aliny Szapocznikow na stronach Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Body shock: the intense art and anguish of sculptor Alina Szapocznikow. (ang.) Charlotte Higgins, „The Guardian”, 2017-10-06
Alina Szapocznikow – wystawa rysunku i rzeźby, reportaż w artinfo.pl

[1] Jolanta Delura: #KaliszKobiet - Alina Szapocznikow. kalisz.pl, 2021-03-06. [dostęp 2021-05-16]. (pol.).

[fp-2] Alina Szapocznikow w bazie filmpolski.pl

[moma-3] Alina Szapocznikow: Sculpture Undone, 1955–1972. Museum of Modern Art. [dostęp 2012-10-10]. (ang.).

[4] Ferwor. Życie Aliny Szapocznikow – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, artmuseum.pl [dostęp 2019-01-06] (pol.).

[5] Na os. Dobrzec będzie ulica Aliny Szapocznikow, calisia.pl [dostęp 2022-03-25] (pol.).

[6] Jerzy S. Majewski, Tomasz Urzykowski: Spacerownik: Pałac Kultury i Nauki. Warszawa: Agora, 2015, s. 48. ISBN 978-83-268-2252-0.

[msn-7] Archiwum Aliny Szapocznikow. Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. [dostęp 2012-10-10].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne