Alitretynoina

Ten artykuł należy dopracować: od 2020-03 → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny, od 2020-03 → dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł, Niektóre fragmenty artykułu napisane są jak ulotka leku – należy zastosować styl encyklopedyczny. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Alitretynoina

Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) kwas (2E,4E,6Z,8E)-3,7-dimetylo-9-(2,6,6-trimetylo-1-cykloheksenylo)nona-2,4,6,8-tetraenowy Inne nazwy i oznaczenia kwas 9-cis-retinowy
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C20H28O2
Masa molowa	300,44 g/mol
Wygląd	żółty proszek lub kryształy[1]
Identyfikacja
Numer CAS	5300-03-8
PubChem	449171
DrugBank	DB00523
SMILES CC1=C(C(CCC1)(C)C)C=CC(=CC=CC(=CC(=O)O)C)C
InChI InChI=1S/C20H28O2/c1-15(8-6-9-16(2)14-19(21)22)11-12-18-17(3)10-7-13-20(18,4)5/h6,8-9,11-12,14H,7,10,13H2,1-5H3,(H,21,22)/b9-6+,12-11+,15-8-,16-14+ InChIKey SHGAZHPCJJPHSC-ZVCIMWCZSA-N
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie 0,6 mg/l[2] w innych rozpuszczalnikach etanol (7,01 mg/g, 25 °C)[1] Temperatura topnienia 189–190 °C[2] logP 4,2[2]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2020-03-09] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanej karty charakterystyki Niebezpieczeństwo Zwroty H H315, H319, H335, H360 Zwroty P P201, P302+P352, P305+P351+P338, P308+P313
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	D11AH04, L01XF02
Farmakokinetyka Działanie keratolityczne
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie, miejscowo

Alitretynoina – organiczny związek chemiczny, analog kwasu retinowego, stosowany jako lek przeciwnowotworowy w leczeniu mięsaka Kaposiego^[3].

Mechanizm działania

Alitretynoina jest występującym w organizmie hormonem endogennym, wywodzącym się z witaminy A^[4]. Związek ten aktywuje wszystkie poznane dotychczas podtypy wewnątrzkomórkowych receptorów retinoidowych: RARα, RARβ, RARγ, RXRα, RXRβ, RXRγ, przez co powoduje, iż receptory te zaczynają działać jako czynniki transkrypcyjne zależne od ligandów, które sterują ekspresją specyficznych genów^[5][6]. Regulacja ekspresji tych genów ma związek z procesem różnicowania i namnażania komórek, bez względu na to, czy są one zdrowe czy też zrakowaciałe^[7]. Nie wiadomo jednak dokładnie, jaki mechanizm odpowiada za skuteczność miejscowego leczenia mięsaka Kaposiego w przebiegu AIDS. Alitretynoina hamuje wzrost komórek mięsaka Kaposiego u 66,7% pacjentów w próbach klinicznych^[8].

Budowa receptora retinoidowego RXRα powiązanego z jego naturalnym ligandem – alitretynoiną^[9]. Jasnożółtym kolorem zaznaczono cząsteczki alitretynoiny.

Farmakokinetyka

Lek podawany jest miejscowo, choć badania kliniczne nie wskazują na to, by wchłaniał się przez skórę. U chorych leczonych alitretynoiną badano stężenie kwasu 9-cis-retinowego przez okres 60 tygodni. Nie stwierdzono, by stosowanie miejscowe alitretynoiny powodowało zwiększenie jego stężenia we krwi w porównaniu osobami nieleczonymi tym lekiem.

Wskazania

Alitretynoina stosowana jest w postaci żelu do stosowania miejscowego w leczeniu mięsaka Kaposiego w przebiegu AIDS^[10], o ile^[11]:

• zmiany skórne nie są objęte żadnym owrzodzeniem ani obrzękiem limfatycznym,
• nie ma jednoczesnej konieczności leczenia trzewnego mięsaka Kaposiego,
• ogólne leczenie przeciwretrowirusowe nie powoduje ustąpienia zmian skórnych,
• zastosowanie innych metod leczenia (np. radio- i chemioterapii) nie jest możliwe lub odpowiednie.

Leczenie alitretynoiną powinno trwać nie mniej niż 12 tygodni.

Przeciwwskazania

• nadwrażliwość na alitretynoinę, inne retinoidy lub na jakikolwiek inny składnik preparatu,
• ciąża i karmienie piersią,
• leczenie mięsaka Kaposiego znajdującego się w pobliżu innych zmian skórnych,
• dzieci i młodzież do 18. roku życia (ze względu na brak badań).

Ostrzeżenia specjalne

• Leczenie alitretynoiną powinno być prowadzone przez lekarza mającego doświadczenie w leczeniu mięsaka Kaposiego.
• Należy poinformować pacjenta, aby unikał nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne lub promieniowanie ultrafioletowe, ze względu na możliwość wystąpienia reakcji nadwrażliwości.
• Nie należy przekraczać dobowej normy spożycia witaminy A podczas leczenia alitretynoiną.
• Badania na zwierzętach wskazują, że alitretynoina wykazuje, podobnie jak inne retinoidy, działanie uszkadzające płód. Dlatego też kobiety w wieku rozrodczym, które są leczone alitretynoinę, muszą stosować skuteczną antykoncepcję przez całą terapię, a także miesiąc po jej zakończeniu.
• Brak szczegółowych badań dotyczących skuteczności leczenia u kobiet i mężczyzn po 65. roku życia. W tych grupach rzadko obserwuje się występowanie mięsaka Kaposiego.
• Należy obserwować działania niepożądane pojawiające się w miejscu zastosowania leku. W przypadku ich znacznego nasilenia, należy zmniejszyć częstość jego podawania lub zrezygnować z leczenia alitretynoiną.

Interakcje

Zaleca się unikanie stosowania innych substancji na zmiany skórne leczone alitretynoiną. Można stosować oleje mineralne w celu uniknięcia świądu i wysuszenia skóry z zachowaniem dwugodzinnego odstępu przed i po nałożeniu preparatu. Alitretynoina znacznie zwiększa toksyczność N,N-dietylo-m-toluamidu (DEET), który jest składnikiem wielu środków odstraszających owady. Brak informacji wskazujących na interakcje alitretynoiny z preparatami podawanymi ogólnoustrojowo.

Działania niepożądane

Działania niepożądane powodowane przez alitretynoinę są podobne do tych, jakie występują podczas stosowania innych retinoidów. Częstość i nasilenie ich występowania wiąże się z częstością stosowania alitretynoiny. Objawy uboczne, w przeważającej większości, mają charakter miejscowy. Najczęściej występują:

• pękanie naskórka, powstawanie strupów, wysięki, wysypka i inne zmiany skórne o różnym nasileniu^[12],
• ból, kłucie, mrowienie w miejscu nałożenia preparatu,
• krwawienia ze zmiany skórnej lub wokół niej, obrzęk, w tym obrzęki obwodowe.

Rzadziej mogą pojawić się:

• uogólnione powiększenie węzłów chłonnych,
• zapalenie tkanki łącznej,
• zapalenie żył,
• zakażenia zmiany skórnej.

Preparaty

• Panretin – Eisai Ltd. – żel 0,1% (1 mg alitretynoiny na 1 g żelu).

Przypisy

Bibliografia

• Jan KazimierzJ.K. Podlewski Jan KazimierzJ.K., AlicjaA. Chwalibogowska-Podlewska AlicjaA., RobertR. Adamowicz RobertR., Leki współczesnej terapii, Warszawa: Split Trading, 2005, ISBN 83-85632-82-4 .^{[potrzebny numer strony]}