Alnitak
| |||||||||||||||||||
| ζ Orionis | |||||||||||||||||||
 Pas Oriona - Alnitak jest gwiazdą położoną u dołu z lewej | |||||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | Orion | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja | 05h 40m 45,527s[1] | ||||||||||||||||||
| Deklinacja | −01° 56′ 33,26″[1] | ||||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | 0,00443 ± 0,00064[1]″ | ||||||||||||||||||
| Odległość | 1260 ± 180 ly 387 ± 54[2] pc | ||||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | 1,79[1]m | ||||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||||
| Typ widmowy | O9,7 Ib + B0 III[1] | ||||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | −5,88[3]m | ||||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Alnitak (Zeta Orionis, ζ Ori) – jedna z jaśniejszych gwiazd w gwiazdozbiorze Oriona (obserwowana wielkość gwiazdowa: +1,79m). Odległa od Słońca o około 1260 lat świetlnych.
Nazwa
Nazwa Alnitak wywodzi się z języka arabskiego. Słowo النطاق an-niṭāq oznacza „pas” (Oriona)[4][5][6]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 formalnie zatwierdziła użycie nazwy Alnitak dla określenia tej gwiazdy[7].
Charakterystyka obserwacyjna
Jest to wschodnia gwiazda pasa Oriona. Na ziemskim niebie sąsiaduje z mgławicami Płomień i IC 434, w pobliżu słynnej Mgławicy Koński Łeb[8].
Charakterystyka fizyczna
Alnitak jest gwiazdą potrójną, w skład której wchodzą dwa bardzo bliskie składniki (ζ Ori Aa i Ab) oraz jeden obiegający tę parę w większej odległości (ζ Ori B). Różne metody pomiaru dają różne wartości odległości tego systemu gwiezdnego, co ma wpływ na wyznaczone parametry gwiazd, jednak wynik otrzymany dzięki fotometrii – około 387 pc (1260 lat świetlnych) – jest spójny z przynależnością systemu do asocjacji Orion OB1. Podane niżej parametry fizyczne zakładają taką odległość[2].
Zeta Orionis Aa
Zeta Orionis Aa, czyli właściwy Alnitak[7], to błękitny nadolbrzym, najjaśniejsza gwiazda typu widmowego O (O9,5 Iab[2]) na ziemskim niebie[4]. Ma obserwowaną wielkość gwiazdową 2,1m i wielkość absolutną −6,0m[2]. Gwiazda ma temperaturę około 30 000 K[2], przez co promieniuje głównie w ultrafiolecie[4]. Jej jasność w zakresie widzialnym jest 10 tysięcy razy większa niż jasność Słońca, ale po uwzględnieniu emisji nadfioletowej okazuje się być łącznie 100 000 razy większa[4]. Pomiary ruchu orbitalnego składników Aa i Ab pozwalają określić masę pierwszego na 33 ± 10 mas Słońca, jego promień to 20,0 ± 3,2 promienia Słońca. Prędkość jego rotacji to 110 ± 10 km/s, co 7 dni wykonuje pełny obrót wokół osi ustawionej pod kątem 40° względem kierunku obserwacji z Ziemi. Gwiazda ma kilka milionów lat (modele ewolucji gwiazd, na podstawie których określa się wiek, są zależne od metaliczności)[2]. Mając tak dużą masę eksploduje jako supernowa[4].
Zeta Orionis Ab
Składnik ten został odkryty dzięki interferometrii w 2000 roku. Wraz z jaśniejszą towarzyszką okrąża wspólny środek masy w czasie 7,3 roku. Jest to podolbrzym, gwiazda typu widmowego B1. Ma wielkość obserwowaną 4,3m i wielkość absolutną −3,9m. Masa tej gwiazdy to 14 ± 3 M☉, a promień 7,3 ± 1,0 R☉[2].
Zeta Orionis B
Składnik ten został odkryty przez śląskiego astronoma Georga Kunowskiego w 1819 roku[5]. Jest to gwiazda o wielkości 3,70 ± 0,01m, oddalona od jaśniejszej pary o 2,40 sekundy kątowej (pomiar z 2013 roku)[9][10]. Niewielka zmiana położenia i odległości od ζ Ori A w ciągu ponad stulecia wskazuje na ruch orbitalny. Jest to błękitny olbrzym, należy do typu widmowego B0 III. Jego wielkość obserwowana to 4,0m, zaś absolutna to −4,1m. Jest to gwiazda zmienna typu Beta Cephei, która obraca się wokół osi z prędkością 350 km/s[2].
Zeta Orionis C
Optyczny składnik Zeta Orionis C jest gwiazdą o wielkości 9,54 ± 0,03m[11], oddaloną o 58,10″ od składnika A (pomiar z 2013 r.) i 59,8″ od składnika B (w 2002 r.)[10].
Zobacz też
- Lista gwiazd w gwiazdozbiorze Oriona
- Lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
- Lista największych gwiazd
Przypisy
- ↑ a b c d e Alnitak w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f g h C.A. Hummel, et al.. Dynamical mass of the O-type supergiant in ζ Orionis A. „Astronomy & Astrophysics”. 554, s. A52, 2013. DOI: 10.1051/0004-6361/201321434.
- ↑ Anderson E., Francis C: HIP 26727 (ang.). W: Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2017-12-18].
- ↑ a b c d e Jim Kaler: Alnitak (ang.). STARS. [dostęp 2017-12-18].
- ↑ a b Orion, the Giant, Hunter, and Warrior. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 314. ISBN 0-486-21079-0. (ang.)
- ↑ Orion, the hunter. W: Ian Ridpath: Star Tales. James Clarke & Co., 1988. ISBN 978-0-7188-2695-6.
- ↑ a b Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2017-12-11].
- ↑ Mgławica Płomień w podczerwieni w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia
- ↑ zet Ori B w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b Mason et al.: WDS J05407-0157AB. W: The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
- ↑ zet Ori C w bazie SIMBAD (ang.)
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor: Szczureq, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gwiazdozbiór Oriona. Mapa została stworzona przy pomocy programu PP3 autorstwa Torstena Brongera. Wersję wektorową stworzył Szczureq według wzoru z wersji rastrowej, której autorem jest BlueShade.
Autor:
- Alnitak sun comparison.svg: *Alnitak_sun_comparision.png: CWitte
- derivative work: Urutseg (talk)
- derivative work: Paweł Szałek (talk)
Porównanie rozmiarów Słońca i większego od niego ok. 20 razy niebieskiego giganta Alnitaka (zeta Ori).
Autor: ESO and Digitized Sky Survey 2, Licencja: CC BY 4.0
This spectacular visible light wide-field view of part of the famous belt of the great celestial hunter Orion shows the region of the sky around the Flame Nebula. The whole image is filled with glowing gas clouds illuminated by hot blue young stars. It was created from photographs in red and blue light forming part of the Digitized Sky Survey 2. The field of view is approximately three degrees.
Photo of Orion Belt with the stars Alnitak, Alnilam and Mintaka. The color picture was composited from digitized black and white photographic plates recorded through red and blue astronomical filters, with a computer synthesized green channel. The plates were taken using the Samuel Oschin Telescope, a wide-field survey instrument at Palomar Observatory, between 1987 and 1991.