Alnitak

Alnitak
ζ Orionis
Ilustracja
Pas Oriona - Alnitak jest gwiazdą położoną u dołu z lewej
Dane obserwacyjne (J2000)
GwiazdozbiórOrion
Rektascensja05h 40m 45,527s[1]
Deklinacja−01° 56′ 33,26″[1]
Paralaksa (π)0,00443 ± 0,00064[1]
Odległość1260 ± 180 ly
387 ± 54[2] pc
Wielkość obserwowana1,79[1]m
Charakterystyka fizyczna
Typ widmowyO9,7 Ib + B0 III[1]
Wielkość absolutna−5,88[3]m
Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 50 Ori
2MASS: J05404553-0156336
Bonner Durchmusterung: BD−02°1338
Boss General Catalogue: GC 7089
Katalog Henry’ego Drapera: HD 37742
Katalog Hipparcosa: HIP 26727
Katalog jasnych gwiazd: A: HR 1948,
B: HR 1949
SAO Star Catalog: SAO 132444
Alnitah

Alnitak (Zeta Orionis, ζ Ori) – jedna z jaśniejszych gwiazd w gwiazdozbiorze Oriona (obserwowana wielkość gwiazdowa: +1,79m). Odległa od Słońca o około 1260 lat świetlnych.

Nazwa

Położenie w gwiazdozbiorze

Nazwa Alnitak wywodzi się z języka arabskiego. Słowo ‏النطاق‎ an-niṭāq oznacza „pas” (Oriona)[4][5][6]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 formalnie zatwierdziła użycie nazwy Alnitak dla określenia tej gwiazdy[7].

Charakterystyka obserwacyjna

Alnitak (jasna gwiazda w środku) i otaczające ją mgławice

Jest to wschodnia gwiazda pasa Oriona. Na ziemskim niebie sąsiaduje z mgławicami Płomień i IC 434, w pobliżu słynnej Mgławicy Koński Łeb[8].

Charakterystyka fizyczna

Porównanie rozmiarów Słońca i Alnitaka (ζ Ori Aa)

Alnitak jest gwiazdą potrójną, w skład której wchodzą dwa bardzo bliskie składniki (ζ Ori Aa i Ab) oraz jeden obiegający tę parę w większej odległości (ζ Ori B). Różne metody pomiaru dają różne wartości odległości tego systemu gwiezdnego, co ma wpływ na wyznaczone parametry gwiazd, jednak wynik otrzymany dzięki fotometrii – około 387 pc (1260 lat świetlnych) – jest spójny z przynależnością systemu do asocjacji Orion OB1. Podane niżej parametry fizyczne zakładają taką odległość[2].

Zeta Orionis Aa

Zeta Orionis Aa, czyli właściwy Alnitak[7], to błękitny nadolbrzym, najjaśniejsza gwiazda typu widmowego O (O9,5 Iab[2]) na ziemskim niebie[4]. Ma obserwowaną wielkość gwiazdową 2,1m i wielkość absolutną −6,0m[2]. Gwiazda ma temperaturę około 30 000 K[2], przez co promieniuje głównie w ultrafiolecie[4]. Jej jasność w zakresie widzialnym jest 10 tysięcy razy większa niż jasność Słońca, ale po uwzględnieniu emisji nadfioletowej okazuje się być łącznie 100 000 razy większa[4]. Pomiary ruchu orbitalnego składników Aa i Ab pozwalają określić masę pierwszego na 33 ± 10 mas Słońca, jego promień to 20,0 ± 3,2 promienia Słońca. Prędkość jego rotacji to 110 ± 10 km/s, co 7 dni wykonuje pełny obrót wokół osi ustawionej pod kątem 40° względem kierunku obserwacji z Ziemi. Gwiazda ma kilka milionów lat (modele ewolucji gwiazd, na podstawie których określa się wiek, są zależne od metaliczności)[2]. Mając tak dużą masę eksploduje jako supernowa[4].

Zeta Orionis Ab

Składnik ten został odkryty dzięki interferometrii w 2000 roku. Wraz z jaśniejszą towarzyszką okrąża wspólny środek masy w czasie 7,3 roku. Jest to podolbrzym, gwiazda typu widmowego B1. Ma wielkość obserwowaną 4,3m i wielkość absolutną −3,9m. Masa tej gwiazdy to 14 ± 3 M, a promień 7,3 ± 1,0 R[2].

Zeta Orionis B

Składnik ten został odkryty przez śląskiego astronoma Georga Kunowskiego w 1819 roku[5]. Jest to gwiazda o wielkości 3,70 ± 0,01m, oddalona od jaśniejszej pary o 2,40 sekundy kątowej (pomiar z 2013 roku)[9][10]. Niewielka zmiana położenia i odległości od ζ Ori A w ciągu ponad stulecia wskazuje na ruch orbitalny. Jest to błękitny olbrzym, należy do typu widmowego B0 III. Jego wielkość obserwowana to 4,0m, zaś absolutna to −4,1m. Jest to gwiazda zmienna typu Beta Cephei, która obraca się wokół osi z prędkością 350 km/s[2].

Zeta Orionis C

Optyczny składnik Zeta Orionis C jest gwiazdą o wielkości 9,54 ± 0,03m[11], oddaloną o 58,10″ od składnika A (pomiar z 2013 r.) i 59,8″ od składnika B (w 2002 r.)[10].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e Alnitak w bazie SIMBAD (ang.)
  2. a b c d e f g h C.A. Hummel, et al.. Dynamical mass of the O-type supergiant in ζ Orionis A. „Astronomy & Astrophysics”. 554, s. A52, 2013. DOI: 10.1051/0004-6361/201321434. 
  3. Anderson E., Francis C: HIP 26727 (ang.). W: Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2017-12-18].
  4. a b c d e Jim Kaler: Alnitak (ang.). STARS. [dostęp 2017-12-18].
  5. a b Orion, the Giant, Hunter, and Warrior. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 314. ISBN 0-486-21079-0. (ang.)
  6. Orion, the hunter. W: Ian Ridpath: Star Tales. James Clarke & Co., 1988. ISBN 978-0-7188-2695-6.
  7. a b Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2017-12-11].
  8. Mgławica Płomień w podczerwieni w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia
  9. zet Ori B w bazie SIMBAD (ang.)
  10. a b Mason et al.: WDS J05407-0157AB. W: The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
  11. zet Ori C w bazie SIMBAD (ang.)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Orion constellation PP3 map PL.svg
Autor: Szczureq, Licencja: CC BY-SA 4.0
Gwiazdozbiór Oriona. Mapa została stworzona przy pomocy programu PP3 autorstwa Torstena Brongera. Wersję wektorową stworzył Szczureq według wzoru z wersji rastrowej, której autorem jest BlueShade.
Alnitak sun comparision-pl.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Porównanie rozmiarów Słońca i większego od niego ok. 20 razy niebieskiego giganta Alnitaka (zeta Ori).
Spectacular visible light wide-field view of region of Orion's Belt and the Flame Nebula.jpg
Autor: ESO and Digitized Sky Survey 2, Licencja: CC BY 4.0
This spectacular visible light wide-field view of part of the famous belt of the great celestial hunter Orion shows the region of the sky around the Flame Nebula. The whole image is filled with glowing gas clouds illuminated by hot blue young stars. It was created from photographs in red and blue light forming part of the Digitized Sky Survey 2. The field of view is approximately three degrees.
Orion Belt.jpg
Photo of Orion Belt with the stars Alnitak, Alnilam and Mintaka. The color picture was composited from digitized black and white photographic plates recorded through red and blue astronomical filters, with a computer synthesized green channel. The plates were taken using the Samuel Oschin Telescope, a wide-field survey instrument at Palomar Observatory, between 1987 and 1991.