Aloes

Aloes
	(c) Stan Shebs, CC BY-SA 3.0; Aloe africana
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	złotogłowowate
Rodzaj	aloes
	Nazwa systematyczna
	Aloë L.; Sp. Pl. 319. 1 Mai 1753

Owoce i nasiona aloesu zwyczajnego

Aloes (Aloë L.) – rodzaj jednoliściennych sukulentów liściowych. Liczy ok. 550^[3] gatunków (różnice zależą od ujęcia systematycznego taksonów). Należą do niego formy drzewiaste, krzewiaste, byliny, niekiedy liany. Zasięg występowania roślin z tego rodzaju obejmuje Półwysep Arabski, Afrykę i Madagaskar. Gatunkiem typowym jest Aloë perfoliata L.^[4]

W Polsce uprawia się go w doniczkach^[5].

Morfologia

Pokrój: Mają rozgałęzione lub nierozgałęzione pędy zakończone rozetą mięsistych liści zawierających żółtawy lub brązowawy sok mleczny.
Liście: Mięsiste, najczęściej z woskowatym nalotem, brzegiem kolczaste, umieszczone w przyziemnych rozetkach.

Kwiaty: Długi, czerwony, żółty lub pomarańczowy okwiat, bogaty w nektar, zebrany w grono. Zapylany przez ptaki. Niekiedy kwiaty są dwubarwne. Powtarzające się kwitnienie odróżnia aloesy od podobnych do nich agaw, które kwitną raz w życiu i zamierają.
Owoc: Torebka.

Systematyka

Ochrona

Wszystkie gatunki aloesów, z wyjątkiem aloesu zwyczajnego Aloe vera, są chronione przepisami CITES^[6].

Zastosowanie

Rośliny uprawne: Aloesy rozmnaża się wegetatywnie i przez nasiona^[7].

Rośliny lecznicze: Gorzki sok aloesu zwyczajnego jest wykorzystywany we współczesnej medycynie, często w postaci oleju aloesowego. Sok stosowany bezpośrednio na rany skóry bardzo przyspiesza proces gojenia. U małych dzieci niewskazane jest stosowanie okładów z aloesu w formie czystej, tzn. z części miąższu lub rośliny, gdyż może dojść do poparzenia lub nawet owrzodzenia skóry w miejscu przyłożenia rośliny. U dzieci ze względu na chłonność skóry może dojść także do zaburzenia działania przewodu pokarmowego objawiającego się nudnościami, a nawet wymiotami i biegunką. Sok pozyskuje się także z aloesu uzbrojonego, Aloe perryi i innych gatunków pokrewnych. Świeże liście A. arborescens i innych gatunków uprawnych służą do otrzymywania wodnych wyciągów. Aloes ma silne działanie przeczyszczające, nieznaczne właściwości bakteriobójcze, wzmaga czynności żółciotwórcze. Niewielkie ilości aktywnych związków przenikają do mleka karmiących matek, działając przeczyszczająco na dzieci^[8].; 9 maja 2002 amerykańska Agencja Żywności i Leków wydała zakaz stosowania między innymi aloesu jako składnika przeczyszczającego w lekach bez recepty^[9].

Rośliny kosmetyczne: Aloes zwyczajny stosowany jest głównie w preparatach do leczenia skóry trądzikowej oraz do pielęgnacji wszystkich typów włosów^[10].

Obecność w kulturze

Pochodzące z liści aloesów substancje Żydzi używali do balsamowania ciał. Jest o tym mowa w, na przykład, Ewangelii Jana (19,39-40): Przybył również i Nikodem, ten, który po raz pierwszy przyszedł do Jezusa w nocy i przyniósł ok. stu funtów mieszaniny mirry i aloesu. Zabrali więc ciało Jezusa i obwiązali je w płótna razem z wonnościami, stosownie do żydowskiego sposobu grzebania zmarłych. Używano w tym celu aloesu zwyczajnego i aloesu sokotrzańskiego^[11].
W czasach starożytnych żywicę aloesu ścierano na proszek i sporządzano z niej pachnidło, używane do skrapiania pościeli i odzieży oraz całunów pogrzebowych^[12]. Dodawana była także do stosów, na których palono ciała. Juliusz Słowacki w wierszu Testament mój pisze: „Niech przyjaciele moi w nocy się zgromadzą – i biedne serce moje spalą w aloesie”^[11].
Rasarnawa, dzieło hinduistycznej alchemii tantrycznej (rasajany) datowane na około XI wiek n.e. zapewnia, że rytuał wielbienia Śiwy z użyciem drzewa sandałowego, aloesu, kamfory i szafranu prowadzi do osiągnięcia śiwaloki – nieba boga Śiwy^[13].
Aloe variegata w Afryce Południowej sadzono na grobach, by zapewnić zmarłym życie wieczne^[14].

Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania

Stosowanie aloesu w postaci maści może w niektórych przypadkach wywołać pokrzywkę, wysypkę, świąd lub inne odczyny alergiczne. Preparatów z zawartością aloesu, szczególnie doustnych, powinny unikać kobiety w ciąży, gdyż mogą one powodować znaczne przekrwienie narządów wewnętrznych, w tym macicy. Zawarte w aloesie antrazwiązki mogą w ten sposób doprowadzić do krwawienia, a nawet poronienia^[15].

Galeria gatunków

Aloe vossii
A. rubroviolacea
(c) Stan Shebs, CC BY-SA 3.0
Aloe africana
Aloe marlothii
Aloe pluridens
Aloe excelsa
Aloe rupestris
Aloe hexapetala
Aloe arborescens
Aloe cooperi (Aloe plicatilis na prawo w głębi)
Aloe hereroensis
Aloe peglerae
(c) Stan Shebs, CC BY-SA 3.0
Aloe maculata
Aloe reitzii

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-23] (ang.).
↑ Aloe. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-03-01].
↑ Aloë (ang.). Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-06-11].
↑ aloes, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-01-25] .
↑ Mariola Kukier-Wyrwicka, Hanna Werblan-Jakubiec, Marcin Zych: Rośliny CITES. Warszawa: Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego, 2004. ISBN 83-913354-4-5. [dostęp 2008-06-22]. (pol.)
↑ Jarosław Rak: Pielęgnowanie roślin pokojowych. ISBN 83-7073-089-2.
↑ Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Aleksander Ożarowski (red.). Wyd. 3. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1982. ISBN 83-200-0640-6.
↑ Status of certain additional over-the-counter drug category II and III active ingredients. Final rule. „Fed Regist”. 67 (90), s. 31125–31127, 2002. PMID: 12001972.
↑ Cieślik,E. Turcza,K.(2015). Właściwości prozdrowotne aloesu zwyczajnego Aloe vera (L.) Webb. (Aloe barbadensis Mill), Postępy Fitoterapii (16)2.117-124.
↑ ^a ^b Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
↑ Słownik pojęć biblijnych, Aneks do Biblii Tysiąclecia. Pallotinum, Poznań 1965.
↑ David Gordon White: 15. Ocean rtęci: alchemiczny tekst z jedenastego wieku. W: Praktyki religijne w Indiach. Donald S.Lopez Jr (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2001, s. 344. ISBN 83-88238-68-X.
↑ Ronell R. Klopper, Gideon F. Smith: Aloe genus L. PlantZAfrica. pza.sanbi.org, Listopad 2010. [dostęp 2020-12-16].
↑ EarlE. Mindell EarlE., Biblia witamin, 1993, ISBN 83-85-231-82-X .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-01-23] (ang.).

[tpl-3] Aloe. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-03-01].

[4] Aloë (ang.). Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2009-06-11].

[5] aloes, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-01-25] .

[cites-6] Mariola Kukier-Wyrwicka, Hanna Werblan-Jakubiec, Marcin Zych: Rośliny CITES. Warszawa: Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego, 2004. ISBN 83-913354-4-5. [dostęp 2008-06-22]. (pol.)

[7] Jarosław Rak: Pielęgnowanie roślin pokojowych. ISBN 83-7073-089-2.

[8] Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy. Aleksander Ożarowski (red.). Wyd. 3. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1982. ISBN 83-200-0640-6.

[pmid12001972-9] Status of certain additional over-the-counter drug category II and III active ingredients. Final rule. „Fed Regist”. 67 (90), s. 31125–31127, 2002. PMID: 12001972.

[cieslik-10] Cieślik,E. Turcza,K.(2015). Właściwości prozdrowotne aloesu zwyczajnego Aloe vera (L.) Webb. (Aloe barbadensis Mill), Postępy Fitoterapii (16)2.117-124.

[rb-11] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[12] Słownik pojęć biblijnych, Aneks do Biblii Tysiąclecia. Pallotinum, Poznań 1965.

[13] David Gordon White: 15. Ocean rtęci: alchemiczny tekst z jedenastego wieku. W: Praktyki religijne w Indiach. Donald S.Lopez Jr (red.). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2001, s. 344. ISBN 83-88238-68-X.

[14] Ronell R. Klopper, Gideon F. Smith: Aloe genus L. PlantZAfrica. pza.sanbi.org, Listopad 2010. [dostęp 2020-12-16].

[15] EarlE. Mindell EarlE., Biblia witamin, 1993, ISBN 83-85-231-82-X .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne