Alois Hudal

Alois Hudal, znany też jako Luigi Hudal (ur. 31 maja 1885 w Grazu, zm. 13 maja 1963 w Rzymie) – biskup katolicki pochodzenia austriackiego. Popierał nazistów, był również agentem wywiadu III Rzeszy co najmniej od 1938 (z tego okresu pochodzą pierwsze udokumentowane przelewy z wynagrodzeniem, księgowane przez niemiecki MSZ^[1]). Po II wojnie światowej pomagał niemieckim zbrodniarzom wojennym w ucieczkach do Ameryki Południowej.

Życiorys

Urodził się 31 maja 1885 w Grazu. Jego ojciec był szewcem. W 1908 roku po ukończeniu studiów teologicznych na uniwersytecie w Grazu przyjął święcenia kapłańskie^[2]. Podczas I wojny światowej był kapelanem polowym, kazania z okresu wojny opublikował w 1917 roku^[3]. W 1922 opublikował książkę o serbskim kościele ortodoksyjnym. W 1923 roku został rektorem rzymskiego kolegium teologicznego Collegio Teutonico di Santa Maria dell’Anima^[4] w Rzymie, była to instytucja zrzeszająca niemieckojęzyczną społeczność w Rzymie (zarówno Niemców, jak i Austriaków)^[3]. Uczestniczył w negocjacjach konkordatu pomiędzy Austrią a Stolicą Apostolską. W 1933 został mianowany biskupem^[3].

Postawa wobec nazizmu

W 1936 roku ukazała się książka biskupa Aloisa Hudala Podstawy narodowego socjalizmu (niem. Die Grundlagen des Nationalsozialismus), w której przekonywał, że nazizm jest doktryną wartościową, większość nazistów broni chrześcijaństwa, a co za tym idzie, katolicy powinni współpracować z głównym nurtem nazizmu, izolując w ten sposób niechrześcijańskich radykałów. Twierdził:

Książka była dedykowana Hitlerowi, dedykacja brzmiała: „Führerowi niemieckiego odrodzenia, Zygfrydowi niemieckiej nadziei i wielkości”^[5]. Hudal potępiał wprawdzie rasizm, argumentując, że nie jest on zgodny z chrześcijaństwem, deklarował jednak, że nie będzie protestował przeciwko prześladowaniom Żydów^[6].

Poglądy Hudala wywołały oburzenie papieża Piusa XI. Papież chciał umieścić dzieło na indeksie ksiąg zakazanych jednak zapobiegł temu sekretarz stanu Eugenio Pacelli^[7]. Oficjalny organ prasowy stolicy apostolskiej L’Osservatore Romano opublikował artykuł potępiający książkę, oznajmiający, że głoszone w niej poglądy nie są podzielane przez papieża^[7]. Watykan zapobiegł publikacji włoskiego tłumaczenia książki^[8]. Hierarchia Kościoła katolickiego w Austrii zajęła jednak odmienne stanowisko. W lutym 1937 roku dzieło Hudala otrzymało imprimatur od biskupa Wiednia Theodora Innitzera^[7].

Podstawy narodowego socjalizmu Hudala nie wzbudziły pozytywnych reakcji nazistów. Alfred Rosenberg, główny ideolog NSDAP odrzucił poglądy Hudala jako „podporządkowanie ideologii nazistowskiej kościołowi”^[9]. W Niemczech egzemplarz książki otrzymało jedynie 2500 członków NSDAP. Sprzedaż książki została zakazana. Po aneksji Austrii przez III Rzeszę sprzedaży książki zakazano także w Austrii^[8].

W 1937 roku Hudal poparł rasistowskie ustawy norymberskie, ubolewając, że „mury getta zostały w XIX wieku obalone przez liberalne państwo”^[10]. W 1942 roku opublikował również broszurę Religijna przyszłość Europy (niem. Europas Religiöse Zukunft), w której twierdził, że zarówno liberalizm, jak i marksizm wyrastają z „inspiracji żydowskich”, a chrześcijaństwo musi wykorzystać nazizm do zwalczania obu tych idei^[11].

Po II wojnie światowej pomagał niemieckim zbrodniarzom nazistowskim w ucieczkach do Ameryki Południowej w ramach kanałów ewakuacyjnych zwanych 'wyblinkami' (ang. ratlines), chroniąc ich w ten sposób przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym. W swoich pamiętnikach pisał:

po roku 1945 cała moja działalność dobroczynna była nastawiona na pomoc dla byłych członków partii narodowosocjalistycznej i faszystowskiej, zwłaszcza dla tak zwanych zbrodniarzy wojennych [...] podlegających prześladowaniom, którzy według Hudala często byli całkowicie niewinni. [...] dzięki fałszywym dokumentom wielu z nich uratowałem. Mogli się wymknąć prześladowcom i uciec do szczęśliwszych krajów^[12].

Hudal załatwiał uciekinierom paszporty i wizy, kupował im bilety na podróż i dostarczał pieniądze^[13]. 31 sierpnia 1948 napisał list do prezydenta Argentyny, Juana Perona, z prośbą o 5 tysięcy wiz dla niemieckich i austriackich „żołnierzy”. Według Hudala nie byli to nazistowscy uciekinierzy, lecz „antykomunistyczni bojownicy”, których poświęcenie w czasie wojny „uratowało Europę przed sowiecką dominacją”^[14].

Według historyków Roberta Grahama i Davida Alvareza Hudal został w 1943 roku zwerbowany przez hitlerowski wywiad i wykorzystywany do pozyskiwania informacji oraz wpływania na stanowisko Watykanu wobec narodowego socjalizmu^[15].

Zdaniem niektórych historyków papież Pius XII wiedział o tym, że Hudal ratuje nazistów^[13], a nawet otrzymywał pieniądze z kurii na te działania^[16].

W 1947 roku działalność Hudala została nagłośniona przez katolicki dziennik Passauer Neue Presse. W wyniku nacisków innych biskupów w 1952 roku Hudal został zmuszony do rezygnacji ze stanowiska rektora kościoła Santa Maria dell’Anima i wycofania się z aktywnego życia kościelnego^[16]. Osiadł w Grottaferrata w pobliżu Rzymu i zajął się spisywaniem wspomnień, które zostały opublikowane pośmiertnie w 1976 roku. Do śmierci w 1963 roku Hudal angażował się w propagowanie zaprzestania prawnego ścigania niemieckich zbrodniarzy wojennych.

Niektórzy naziści i zbrodniarze wojenni, którym pomógł w ucieczce biskup Alois Hudal

• Josef Mengele (przeprowadzał eksperymenty pseudomedyczne w obozie Auschwitz)^[17]
• Adolf Eichmann^[17] (koordynował zagładę Żydów)
• Alois Brunner (kierował deportacją Żydów z Francji i Słowacji do obozów zagłady)
• Walter Rauff (konstruktor samochodowych komór gazowych)
• Franz Stangl^[18] (komendant dwóch obozów śmierci – Sobiboru i Treblinki)
• Gustav Wagner (zastępca komendanta Sobiboru)
• Ante Pavelić (przywódca Chorwacji)
• Klaus Barbie („kat Lyonu”, odpowiedzialny za morderstwa i deportację Żydów do obozów zagłady)
• Gerhard Bohne^[17] (współodpowiedzialny za zabójstwo 15 tysięcy osób niepełnosprawnych)
• Kurt Christmann (dowódca Sonderkommando 10A, mordującego Żydów w ZSRR)
• Erich Priebke^[17] (oficer SS, współodpowiedzialny za egzekucję 335 Włochów)
• Hans-Ulrich Rudel (jeden z najskuteczniejszych niemieckich pilotów bombowych i szturmowych)
• Eduard Roschmann^[17] (oficer SS, „rzeźnik z Rygi”)
• Josef Schwammberger^[17] (komendant SS)
• Herbert Kuhlmann^[17] (oficer SS, dowódca dywizji pancernej Hitlerjugend)
• Reinhard Kopps^[19]

Przypisy

Bibliografia

• https://web.archive.org/web/20120430005052/http://www.ptwf.org/Downloads/Sanfilippopaperceana.pdf
• Neal Bascomb: Wytropić Eichmanna. Pościg za największym zbrodniarzem w historii. Kraków: Znak, 2009. ISBN 978-83-240-1279-4.
• Daniel J. Goldhagen, Niedokończony rozrachunek, Wydawnictwo Sic! 2005
• Peter Godman: Hitler and the Vatican. Inside the secret archives that reveal the new story of the Nazis and the Church. New York: Free Press, 2004. ISBN 0-7432-4597-0. (ang.)
• Alois C. Hudal, Römische Tagebücher. Lebensbeichte eines alten Bischofs, Leopold Stocker 1976
• Guenter Lewy The Catholic Church and Nazi Germany, McGraw-Hill 1964
• Michael Phayer: The Catholic Church and the Holocaust, 1930–1965. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 2000. (ang.)
• Mark Aarons, John Loftus, Unholy Trinity: The Vatican, The Nazis, and the Swiss Bankers, St Martins Press 1991
• Donald M. McKale Naziści, Wydawnictwo Muza 2013

Linki zewnętrzne

• Strona tytułowa Die Grundlagen des Nationalsozialismus, ze zdjęciem biskupa Hudala. doew.at. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-09)].