Alpy Pennińskie

Panorama Alp Pennińskich z przełęczy Allalinpass
Panorama Alp Pennińskich z przełęczy Allalinpass
Alpy Pennińskie
Alpes pennines, Alpes valaisannes, Alpi Pennine
Ilustracja
Dufourspitze
Kontynent

Europa

Państwo

 Szwajcaria
 Włochy

Najwyższy szczyt

Dufourspitze
(4634 m n.p.m.)

Jednostka dominująca

Alpy Zachodnie

Położenie na mapie Alp
Mapa konturowa Alp, po lewej znajduje się czarny trójkącik z opisem „Alpy Pennińskie”
45°58′39″N 7°39′35″E/45,977500 7,659722
Alpy Pennińskie. Widok na lodowce Gornergletscher i Grenzgletscher. W prawym dolnym rogu schronisko Monte Rosa Hut. W tle szczyty (od lewej): Matterhorn (4478 m), Dent Blanche (4357 m), Obergabelhorn (4062 m), Wellenkuppe (3903 m), Zinalrothorn (4221 m), Weisshorn (4506 m)
Matterhorn
Nadelhorn
Dolina Zmutt
Widok z Tête Blanche
Jezioro Lac des Dix
Grand Combin

Alpy Pennińskie (fr. Alpes pennines lub Alpes valaisannes, niem. Walliser Alpen, wł. Alpi Pennine) – pasmo górskie w Alpach Zachodnich. Leży na pograniczu Włoch (regiony Piemont i Dolina Aosty) i Szwajcarii (kanton Valais). Szwajcarska część pasma nazywana jest Alpami Walijskimi.

Alpy Pennińskie ciągną się z zachodu na wschód, z licznymi i długimi grzbietami bocznymi, wybiegającymi ku północy i południu. Sąsiadują z Alpami Berneńskimi na północy (przez dolinę Rodanu) oraz z Alpami Lepontyńskimi na wschodzie (przez przełęcz Simplon). Za zachodnią granicę tego pasma, oddzielającą ją od położonej bardziej na zachodzie Masywu Mont Blanc, uznaje się położoną na zachód od Wlk. Przełęczy Św. Bernarda przełęcz Col du Grand Ferret (2543 m n.p.m.), a dokładniej – jej północne, nieco niższe siodło, nazywane Col du Petit Ferret (2490 m n.p.m.)[1].

W Alpach Pennińskich znajdują się dwie przełęcze o wielkim znaczeniu komunikacyjnym: Wielka Przełęczą św. Bernarda na zachodzie i Simplon na wschodzie. 41 szczytów leży powyżej 4000 m n.p.m. (z ogólnej liczby 82 w całych Alpach), najwyższy z nich to Dufourspitze, który osiąga 4634 m.

Alpy Pennińskie obfitują w lodowce. Są to m.in.: Gornergletscher, Glacier de Corbassière, Findelgletscher, Zmuttgletscher, Glacier de Zinal, Glacier d’Otemma, Allalingletscher, Glacier de Ferpècle, Feegletscher, Glacier du Mont Miné, Riedgletscher, Turtmanngletscher, Glacier de Moiry, Glacier d’Arolla, Glacier de Moming i Glacier de Cheilon.

Najważniejsze ośrodki regionu to między innymi: Grächen, La Fouly, Saas-Fee, Nendaz, Breuil-Cervinia, Macugnaga, Zermatt.

Alpy Pennińskie dzielą się na wiele masywów i mniejszych pasm. Najważniejsze masywy (licząc od przełęczy Col du Grand Ferret do przełęczy Simplon) to:

Nie istnieje jeden oficjalny podział Alp Pennińskich. Według Suddivisione Orografica Internazionale Unificata del Sistema Alpino (w skrócie SOIUSA) – systemu klasyfikacji podziału Alp z punktu widzenia geograficznego i toponimii, zaprojektowanego przez włoskiego badacza Sergio Marazzi w 2005 roku, masywy te tworzą następujące grupy:

  • Alpy Grand Combin (Grand Golliat, Grande Rochère, Mont Velàn, Grand Combin, Mont Gelé, Mont Collon, Ruinette, Pleureur, Aiguilles Rouges d’Arolla)
  • Alpy Weisshorn i Matterhorn (Bouquetins, Luseney–Cian, Dent Blanche – Cornier, Obergabelhorn – Zinalrothorn, Weisshorn, Matterhorn)
  • Alpy Biellesi i Cusiane (Alpy Biellesi, Alpy Cusiane)
  • Alpy Mischabel i Weissmies (Allalin, Mischabel, Weissmies, Andolla)[4].

Według naukowców szwajcarskich nie istnieje podział Alp Pennińskich na grupy. Nie zaliczają oni do tego pasma niektórych masywów leżących dalej na południe i południowy wschód od grzbietu głównego[1].

Szczyty o wysokości ponad 4000 m n.p.m.[5]:

L.p.SzczytPaństwoMasywWysokość (n.p.m.)
1.Dufourspitze SzwajcariaMonte Rosa4634
2.Nordend Szwajcaria- WłochyMonte Rosa4609
3.Zumsteinspitze Szwajcaria- WłochyMonte Rosa4563
4.Signalkuppe Szwajcaria- WłochyMonte Rosa4554
5.Dom SzwajcariaMischabel4545
6.Lyskamm Ostgipfel Szwajcaria- WłochyBreithorn – Lyskamm4527
7.Weisshorn SzwajcariaWeisshorn4506
8.Täschhorn SzwajcariaMischabel4491
9.Lyskamm Westgipfel Szwajcaria- WłochyBreithorn – Lyskamm4479
10.Matterhorn Szwajcaria- WłochyMatterhorn4478
11.Parrotspitze Szwajcaria- WłochyMonte Rosa4432
12.Dent Blanche SzwajcariaDent Blanche – Cornier4357
13.Ludwigshöhe Szwajcaria- WłochyMonte Rosa4341
14.Nadelhorn SzwajcariaMischabel4327
15.Corno Nero WłochyMonte Rosa4341
16.Grand Combin de Grafeneire SzwajcariaGrand Combin4314
17.Lenzspitze SzwajcariaMischabel4294
18.Stecknadelhorn SzwajcariaMischabel4241
19.Castor Szwajcaria- WłochyBreithorn – Lyskamm4228
20.Zinalrothorn SzwajcariaObergabelhorn – Zinalrothorn4221
21.Hohberghorn SzwajcariaMischabel4219
22.Piramide Vincent WłochyMonte Rosa4215
23.Alphubel SzwajcariaAllalin4206
24.Rimpfischhorn SzwajcariaAllalin4199
25.Strahlhorn SzwajcariaAllalin4190
26.Grand Combin de Valsorey SzwajcariaGrand Combin4184
27.Dent d’Hérens Szwajcaria- WłochyMatterhorn4171
28.Breithorn Occidentale Szwajcaria- WłochyBreithorn – Lyskamm4164
29.Breithorn Centrale Szwajcaria- WłochyBreithorn – Lyskamm4159
30.Bishorn SzwajcariaWeisshorn4153
31.Breithorn Orientale Szwajcaria- WłochyBreithorn – Lyskamm4139
32.Grand Combin de la Tsessette SzwajcariaGrand Combin4135
33.Gemello del Breihorn Szwajcaria- WłochyBreithorn – Lyskamm4106
34.Pollux Szwajcaria- WłochyBreithorn – Lyskamm4092
35.Roccia Nera Szwajcaria- WłochyBreithorn – Lyskamm4075
36.Ober Gabelhorn SzwajcariaObergabelhorn – Zinalrothorn4063
37.Punta Giordani WłochyMonte Rosa4046
38.Dürrenhorn SzwajcariaMischabel4035
39.Allalinhorn SzwajcariaAllalin4027
40.Weissmies SzwajcariaWeissmies4023
41.Lagginhorn SzwajcariaWeissmies4010

W Alpach Pennińskich znajdują się jeszcze 24 wierzchołki mające powyżej 4000 m n.p.m. jednak nie spełniają one kryteriów (szczególnie jeśli chodzi o wybitność) aby je zakwalifikować jako szczyty. Są to (ostatnia kolumna to masyw)[5]:

Ostspitze4632 mMonte Rosa
Grenzgipfel4618 mMonte Rosa
Matterhorn wierzchołek włoski4476 mMatterhorn
Grand Gendarme4458 mMischabel
Grand Gendarme4331 mWeisshorn
Naso del Lyskamm4272 mBreithorn – Liskamm
Aiguille du Croissant4243 mGrand Combin
Pic Tyndall4241 mMatterhorn
Picco Muzio4187 mMatterhorn
Entdeckungsfels4178 mBreithorn – Lyskamm
Balmenhorn4167 mMonte Rosa
Alphubel wierzchołek południowy4166 mAllalin
Dent d’Hérens la Corne4148 mMatterhorn
Pointe Burnaby4135 mWeisshorn
Alphubel Nordostgipfel4128 mAllalin
Alphubel Nordgipfel4116 mAllalin
Grand Gendarme4108 mAllalin
Grand Gendarme4097 mDent Blanche – Cornier
Felikhorn4093 mBreithorn – Lyskamm
Großer Gendarm4091 mMischabel
Combin de la Tsessette gendarme4088 mGrand Combin
Dent d’Hérens Gendarme4075 mMatterhorn
Dent d’Hérens, L'Epaule4040 mMatterhorn
L'Epaule4017 mObergabelhorn – Zinalrothorn

Ważniejsze szczyty powyżej 3000 m n.p.m.:

  • Fletschhorn 3993 m,
  • Adlerhorn 3988 m,
  • Schalihorn 3974 m,
  • Jägerhorn 3970 m,
  • Grand Cornier 3962 m,
  • Ulrichshorn 3925 m,
  • Wellenkuppe 3903 m,
  • Feechopf 3888 m,
  • Klein Matterhorn 3883 m,
  • Pointe du Mountet 3877 m,
  • La Ruinette 3875 m,
  • Mont Blanc de Cheilon 3870 m,
  • Dents des Bouquetins 3838 m,
  • Brunegghorn 3833 m,
  • Tour de Boussine 3833 m,
  • Cima di Jazzi 3818 m,
  • Balfrin 3802 m,
  • Tête de Valpelline 3802 m,
  • Pigne d’Arolla 3796 m,
  • Tête Blanche 3750 m,
  • Mont Velàn 3731 m,
  • L’Evêque 3716 m,
  • Le Pleureur 3706 m,
  • Mitre de L’Evêque 3672 m,
  • Aiguille de la Tsa 3668 m,
  • Besso 3667 m,
  • Portjengrat 3654 m,
  • Mont Collon 3637 m,
  • Les Diablons 3605 m,
  • Mont Brulé 3538 m,
  • Becca d’Oren 3532 m,
  • Mont Gelé 3517 m,
  • Becca di Luseney 3506 m,
  • Punta Kurz 3496 m,
  • Château des Dames 3489 m,
  • Grand Tournalin 3379 m,
  • Becca Vannetta 3361 m,
  • Mont Avril 3346 m,
  • Rosablanche 3336 m,
  • Grande Rochère 3326 m,
  • Corno Bianco 3320 m,
  • Testa Grigia 3315 m,
  • Sasseneire 3259 m,
  • Grand Golliat 3238 m,
  • Petit Golliat 3224 m,
  • Pizzo Bianco 3216 m,
  • Latelhorn 3207 m,
  • Schwarzhorn 3204 m,
  • Aiguille de Bonalé 3201 m
  • Aiguille de Malatra 3142 m,
  • Gornergrat 3136 m,
  • Mont de Bellecombe 3084 m,
  • Aiguille d’Artanavaz 3071 m,
  • Grand Crêton 3071 m,
  • Mont Nery 3070 m,
  • Bella Tola 3025 m.

Najważniejsze przełęcze:

  • Sesiajoch 4424 m,
  • Domjoch 4286 m,
  • Lysjoch 4277 m,
  • Mischabeljoch 3856 m,
  • Alphubel Pass 3802 m,
  • Adler Pass 3798 m,
  • Moming Pass 3745 m,
  • Schwarztor 3741 m,
  • Ried Pass 3597 m,
  • Neues Weisstor 3580 m,
  • Allalin Pass 3570 m,
  • Col de Valpelline 3562 m
  • Biesjoch 3549 m,
  • Triftjoch 3540 m,
  • Col du Sonadon 3489 m,
  • Col d'Herens 3480 m,
  • Col Durand 3474 m,
  • Col des Maisons Blanches 3426 m,
  • Col de Bertol 3414 m,
  • Col du Mont Rouge 3341 m,
  • Theodulpass 3322 m,
  • Col de Tracuit 3252 m,
  • Zwischbergen Pass 3248 m,
  • Col d’Oren 3242 m,
  • Col de Seilon 3200 m,
  • Col du Cret 3148 m,
  • Col de Valcournera 3147 m,
  • Col de Collon 3130 m,
  • Col de Valsorey 3113 m,
  • Col de Chermontane 3084 m.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c Wielka Encyklopedia Gór i Alpinizmu, tom 3, Góry Europy, Wydawnictwo STAPIS, Katowice, 2007, ISBN 978-83-60429-04-4.
  2. ↑ Wanderkarte, Zermatt – Cervinia (Breuil) – Täsch, Bundesamt der Landestopographie, 1998
  3. ↑ Vallèe d’Aoste, Studio F.M.B. Bologna, ISBN 88-7775-316-1
  4. ↑ http://www.fioridimontagna.it/it/soiusa/Artic-11p-AtlOrAlpi-SOIUSA.pdf
  5. ↑ a b Lista wszystkich szczytów powyżej 4000 metrów w Alpach na stronie UIAA, web.archive.org, 3 marca 2016 [dostęp 2018-12-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03].

Bibliografia

Pasma górskie Alp
Alpy Zachodnie
Alpy Wschodnie
Północne Alpy Wapienne
Alpy Centralne
Południowe Alpy Wapienne

Media użyte na tej stronie

Alps location map.png
Autor: Lencer, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Location map of the Alps
U+25B2.svg
Black up-pointing triangle ▲, U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Lac des Dix.jpg
Lac des Dix (Grand Dixence Dam), Valais
Wallis Allalinpass pano mg-k.jpg
Autor: Photographer: Mg-k, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Allalinpass, Alps (Switzerland). Panoramic view.
Hauteroute.jpg
View of Matterhorn and Dent d'Hérens from Tête Blanche, Switzerland
GrandCombin3.jpg
Grand Combin from Verbier
MonteRosa004.jpg
Monte Rosa, Pennine Alps
ZmuttValley.jpg
Zmutt Valley near Zermatt. The Matterhorn (left) and the Dent d'Hérens (right).
Nadelhorn2.jpg
Stecknadelhorn and Nadelhorn, Pennine Alps, Switzerland
Panorama Monte Rosa Hut 1.jpg
Autor: Paweł Kuźniar (Jojo_1, Jojo), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Gorner and Grenz glaciers. In the foreground on the bottom right Monte Rosa Hut (2795 metres). Summits in the background from the left to the right: Dent d'Hérens (4171m), Matterhorn (4478m), Dent Blanche (4357m), Obergabelhorn (4062m) and Wellenkuppe (3903m), Zinalrothorn (4221m) and Weisshorn (4506m)