Alternata

Alternata (z łac. alter - inny; daw. kolejna zmiana, odmiana, na przemian, w zmiennej kolejności, w zmiennym następstwie[1]) – sposób rozwiązywania sporów prestiżowych pomiędzy poszczególnymi prowincjami Korony lub pomiędzy Koroną i Wielkim Księstwem Litewskim. Alternata mogła dotyczyć poszczególnych urzędów lub całych instytucji, na przykład sejmu.

W przypadku alternaty sejmowej istniały dwie zasady: miejsca obrad i osoby marszałka. Według zasad alternaty miejsca obrad, obowiązującej od 1673, co trzeci sejm musiał odbywać się w Grodnie na Litwie (z wyłączeniem konwokacyjnych, elekcyjnych i koronacyjnych). Natomiast alternata dotycząca osoby marszałka mówiła, że ma on być wybierany naprzemiennie z trzech głównych prowincji Rzeczypospolitej: Małopolski (do której wówczas wliczano Ruś Czerwoną, a od 1569 także Kijowszczyznę), Wielkopolski (do której zaliczano Mazowsze i Prusy Królewskie)[2] oraz Litwy.

Alternata mogła dotyczyć także pierwszeństwa pomiędzy senatorami. Pod koniec XV wieku wojewodzie poznańskiemu przyznano alternatywnie drugie miejsce wśród senatorów świeckich z wojewodą krakowskim. Po unii lubelskiej w 1569 biskup wileński otrzymał alternatę z biskupem poznańskim, a biskup łucki z biskupem warmińskim.

Urzędy w Inflantach obsadzane były kolejno przez przedstawicieli Korony, Litwy i Inflant, podatki stamtąd wnoszono co roku na przemian do skarbu koronnego i litewskiego[3].

Zawarta w 1658 ugoda hadziacka przewidywała alternatę religijną, w województwach bracławskim i czernihowskim urzędy senatorskie miały być przyznawane na przemian szlachcie prawosławnej i katolickiej, zaszczyty senatorskie na przemian conferowane być mają: tak iż po ustąpieniu senatora obrządku greckiego ma następować senator obrządku rzymskiego.

Przypisy

  1. ↑ Doroszewski ↓, alternata.
  2. ↑ Augustyniak ↓, s. 42.
  3. ↑ Czy Rosja uczestniczyła w pierwszym rozbiorze Polski czyli co zaborcy zabrali Polsce w trzech rozbiorach?. rys.netarteria.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-08)]. s. 25 - 27 i 34.

Bibliografia

  • Witold Doroszewski: alternata. Słownik języka polskiego PWN. [dostęp 2021-04-19].
  • Edward Opaliński: Sejm srebrnego wieku 1587-1652. Warszawa: 2001.
  • Urszula Augustyniak: Historia Polski 1572-1795. Warszawa: PWN, 2008. ISBN 978-83-01-17800-0.

Linki zewnętrzne