Aman (wywiad)

Aman (hebr. אמ"ן; skrót od אגף המודיעין, Agaf ha-Modi’in, Zarząd Wywiadu Wojskowego) – wywiad wojskowy Izraela utworzony w maju 1948 jako Departament Wydziału Operacyjnego Sztabu Generalnego, podlegający Szefowi Sztabu Głównego Sił Obronnych Izraela, kontrolowany bezpośrednio przez ministra obrony.

Utworzenie wywiadu wojskowego w Izraelu

W 1953 podniesiony do rangi wydziału otrzymał oficjalną nazwę Aman (Agaf Modi’in – skrzydło informacyjne). Aman nie jest powszechnie znany jak Mosad, lecz jest jedną z największych agencji wywiadowczych w Izraelu, zatrudniając około 7 tys. pracowników wojskowych i cywilnych. Jego wkład w sukcesy wywiadowcze państwa żydowskiego jest bardzo ważny i znaczny.

Dysponowali najnowocześniejszym wyposażeniem, jak skomplikowane urządzenia podsłuchowe, zdalnie sterowane samochody. Dwóch z najskuteczniejszych agentów Izraela Eli Cohen i Wolfgang Lotz, choć swoje sukcesy odnieśli pracując dla Mosadu, zostali zwerbowani i byli wychowankami Amanu (inne źródła podają że Eli Cohen został zwerbowany przez Mosad).

Aman zajmuje się zdobywaniem przetwarzaniem informacji wojskowych, geograficznych i elektronicznych, dotyczących przede wszystkim państw arabskich.

Schemat organizacyjny Amanu

Początkowo w strukturze organizacyjnej występowały m.in. następujące piony:

  • Departament Zbierania Danych – zdobywanie informacji wywiadowczych
  • Wydział Polityczny – organizowanie wywiadu agenturalnego, podlegała mu także tzw. Jednostka 131 zajmująca się prowadzeniem tzw. tajnych, długofalowych operacji w państwach arabskich, przygotowywanie agentów nielegalnych (śpiochów).
  • Departament ds. Wrogiej Działalności Terrorystycznej (Mador Faha) – infiltracja środowisk palestyńskich
  • Wydział Libański
  • Departament Bezpieczeństwa Polowego – kontrwywiadowcze zabezpieczenie armii Izraelskiej i obiektów wojskowych, oraz ochrona tajemnic wojskowych
  • Wydział Cenzury Wojskowej – kontrola informacji w środkach masowego przekazu
  • Departament Informacyjno-Analityczny – gromadzenie danych wywiadowczych i opracowywanie informacji zbiorczych
  • Jednostka Bezpieczeństwa Łączności Polowej – nasłuch radiowy, dekryptaż
  • Departament Badań i Rozwoju (Machleket Meszar)
  • Wydział Kontaktów Międzynarodowych utw. 1955 (Hamadar Habeinleumi) – m.in. koordynacja działań attachés wojskowych w Izraelu, przedstawicielstwach zagranicznych, oraz współpraca z wywiadami wojskowymi USA i Wielkiej Brytanii i Francji
  • Departament Naukowo-Techniczny – produkcja środków techniki operacyjnej, oraz szyfry własne
  • Sekcja Techniczna utw. 1955 (Hamadar Hatemi) – badania nad bronią radziecką
  • Jednostka Rozpoznawcza Sztabu Generalnego utw. 1957 (Sajjeret Matkal) – jednostka wojskowa Sztabu Generalnego IDF, będąca w dyspozycji Amanu

W późniejszych latach organizacja przedstawiała się następująo:

  • Departament I (Machlekat Hahaka) – produkcja
  • Departament II (Haman) – korpus wywiadowczy
  • Departament III – stosunki zagraniczne, bezpieczeństwo polowe
  • Departament IV – cenzura wojskowa
  • Oddział Regionalny
  • Oddział Funkcjonalny – sprawy ekonomiczne na Bliskim Wschodzie
  • Oddział Akt

Doświadczona kadra

Wielu oficerów Amanu wywodziło się z OSS i SIS oraz służyło w SOE, operując na tyłach wroga w Afryce Północnej i innych rejonach objętych okupacją państw Osi.

Niepomyślne początki (skandale i afery)

Początki Amanu nie były zbyt pomyślne. Trzech z czterech pierwszych szefów agencji zostało zdymisjonowanych za skandale, które jeden po drugim głośno wybuchały w nowo utworzonej agencji.

  • Pierwszy szef Amanu Isser Be’eri zdymisjonowany został w 1949 po tym, jak skazał na śmierć Me’ira Toubiansky’ego, Żyda podejrzanego o szpiegostwo dla Brytyjczyków.
  • W 1955 ze stanowiska szefa Amanu musiał zrezygnować płk. Binjamin Gibli – powodem jego dymisji była nieudana akcja sabotażowa w Egipcie.
  • Jego następca, generał Jehoszafat Harkabi, został zdymisjonowany w 1959 za fatalne zorganizowanie mobilizacji rezerwistów Sił Obronnych Izraela, co miało szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa Izraela.

Dyrektorzy Amanu

  • Isser Be’eri 1948–1949
  • płk Chaim Herzog 1949–1950
  • płk Binjamin Gibli 1950–1955
  • gen. mjr Jehoszafat Harkabi 1955–1959
  • gen. mjr Chaim Herzog 1959–1962
  • gen. mjr Me’ir Amit 1962–1963
  • gen. mjr Aharon Jariw 1964–1972
  • gen. mjr Eli Zeira 1972–1974
  • gen. mjr Szelomo Gazit 1974–1978
  • gen. mjr Jehoszua Sagi 1979–1983
  • gen. mjr Ehud Barak 1983–1985
  • gen. mjr Amnon Szahak (poprz. nazwisko Lipkin) 1986–1991
  • gen. mjr Uri Sagi 1991–1995
  • gen. mjr Mosze Ja’alon 1995–1998
  • gen. mjr Amos Malka 1998-2002
  • gen. mjr Aharon Ze’ewi-Farkasz 2002-2005
  • gen. mjr Amos Jadlin 2005-2010
  • gen. mjr Awiw Kochawi 2010-2014
  • gen. mjr Herci Halewi 22 września 2014 - 28 marca 2018;
  • gen. mjr Tamir Haiman (obecny)

Bibliografia

  • Normam Polmar, Thomas B. Allen, Księga szpiegów. Encyklopedia, Wyd. Magnum, Warszawa 2000, s. 702. ​ISBN 83-85852-27-1​ (hasło „Aman” na s. 18–19)
  • Samuel M. Katz, Aman. Wywiad wojskowy Izraela, Wyd. Bellona, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 1999, s. 391. Seria: Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu, ​ISBN 83-87893-30-7​, ​ISBN 83-11-09013-0​.
  • Gordon Thomas, Szpiedzy Gideona. Tajna historia Mossadu, Zofia Kunert (tłum.), Warszawa: Wyd. Magnum, 2000, s. 364, ISBN 83-85852-51-4, OCLC 177322412.
  • Guido Knopp, Elita szpiegów, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004, s. 216. Seria: Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu, ​ISBN 83-11-09826-3​.

Media użyte na tej stronie

IDF Symbol.svg
The Israeli Defense Forces' official general insignia
Avivcoch.jpeg
(c) IDF Spokesperson's Unit, CC BY-SA 3.0
רב אלוף אביב כוכבי