Aman (wywiad)
Aman (hebr. אמ"ן; skrót od אגף המודיעין, Agaf ha-Modi’in, Zarząd Wywiadu Wojskowego) – wywiad wojskowy Izraela utworzony w maju 1948 jako Departament Wydziału Operacyjnego Sztabu Generalnego, podlegający Szefowi Sztabu Głównego Sił Obronnych Izraela, kontrolowany bezpośrednio przez ministra obrony.
Utworzenie wywiadu wojskowego w Izraelu
W 1953 podniesiony do rangi wydziału otrzymał oficjalną nazwę Aman (Agaf Modi’in – skrzydło informacyjne). Aman nie jest powszechnie znany jak Mosad, lecz jest jedną z największych agencji wywiadowczych w Izraelu, zatrudniając około 7 tys. pracowników wojskowych i cywilnych. Jego wkład w sukcesy wywiadowcze państwa żydowskiego jest bardzo ważny i znaczny.
Dysponowali najnowocześniejszym wyposażeniem, jak skomplikowane urządzenia podsłuchowe, zdalnie sterowane samochody. Dwóch z najskuteczniejszych agentów Izraela Eli Cohen i Wolfgang Lotz, choć swoje sukcesy odnieśli pracując dla Mosadu, zostali zwerbowani i byli wychowankami Amanu (inne źródła podają że Eli Cohen został zwerbowany przez Mosad).
Aman zajmuje się zdobywaniem przetwarzaniem informacji wojskowych, geograficznych i elektronicznych, dotyczących przede wszystkim państw arabskich.
Schemat organizacyjny Amanu
Początkowo w strukturze organizacyjnej występowały m.in. następujące piony:
- Departament Zbierania Danych – zdobywanie informacji wywiadowczych
- Wydział Polityczny – organizowanie wywiadu agenturalnego, podlegała mu także tzw. Jednostka 131 zajmująca się prowadzeniem tzw. tajnych, długofalowych operacji w państwach arabskich, przygotowywanie agentów nielegalnych (śpiochów).
- Departament ds. Wrogiej Działalności Terrorystycznej (Mador Faha) – infiltracja środowisk palestyńskich
- Wydział Libański
- Departament Bezpieczeństwa Polowego – kontrwywiadowcze zabezpieczenie armii Izraelskiej i obiektów wojskowych, oraz ochrona tajemnic wojskowych
- Wydział Cenzury Wojskowej – kontrola informacji w środkach masowego przekazu
- Departament Informacyjno-Analityczny – gromadzenie danych wywiadowczych i opracowywanie informacji zbiorczych
- Jednostka Bezpieczeństwa Łączności Polowej – nasłuch radiowy, dekryptaż
- Departament Badań i Rozwoju (Machleket Meszar)
- Wydział Kontaktów Międzynarodowych utw. 1955 (Hamadar Habeinleumi) – m.in. koordynacja działań attachés wojskowych w Izraelu, przedstawicielstwach zagranicznych, oraz współpraca z wywiadami wojskowymi USA i Wielkiej Brytanii i Francji
- Departament Naukowo-Techniczny – produkcja środków techniki operacyjnej, oraz szyfry własne
- Sekcja Techniczna utw. 1955 (Hamadar Hatemi) – badania nad bronią radziecką
- Jednostka Rozpoznawcza Sztabu Generalnego utw. 1957 (Sajjeret Matkal) – jednostka wojskowa Sztabu Generalnego IDF, będąca w dyspozycji Amanu
W późniejszych latach organizacja przedstawiała się następująo:
- Departament I (Machlekat Hahaka) – produkcja
- Departament II (Haman) – korpus wywiadowczy
- Departament III – stosunki zagraniczne, bezpieczeństwo polowe
- Departament IV – cenzura wojskowa
- Oddział Regionalny
- Oddział Funkcjonalny – sprawy ekonomiczne na Bliskim Wschodzie
- Oddział Akt
Doświadczona kadra
Wielu oficerów Amanu wywodziło się z OSS i SIS oraz służyło w SOE, operując na tyłach wroga w Afryce Północnej i innych rejonach objętych okupacją państw Osi.
Niepomyślne początki (skandale i afery)
Początki Amanu nie były zbyt pomyślne. Trzech z czterech pierwszych szefów agencji zostało zdymisjonowanych za skandale, które jeden po drugim głośno wybuchały w nowo utworzonej agencji.
- Pierwszy szef Amanu Isser Be’eri zdymisjonowany został w 1949 po tym, jak skazał na śmierć Me’ira Toubiansky’ego, Żyda podejrzanego o szpiegostwo dla Brytyjczyków.
- W 1955 ze stanowiska szefa Amanu musiał zrezygnować płk. Binjamin Gibli – powodem jego dymisji była nieudana akcja sabotażowa w Egipcie.
- Jego następca, generał Jehoszafat Harkabi, został zdymisjonowany w 1959 za fatalne zorganizowanie mobilizacji rezerwistów Sił Obronnych Izraela, co miało szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa Izraela.
Dyrektorzy Amanu
- Isser Be’eri 1948–1949
- płk Chaim Herzog 1949–1950
- płk Binjamin Gibli 1950–1955
- gen. mjr Jehoszafat Harkabi 1955–1959
- gen. mjr Chaim Herzog 1959–1962
- gen. mjr Me’ir Amit 1962–1963
- gen. mjr Aharon Jariw 1964–1972
- gen. mjr Eli Zeira 1972–1974
- gen. mjr Szelomo Gazit 1974–1978
- gen. mjr Jehoszua Sagi 1979–1983
- gen. mjr Ehud Barak 1983–1985
- gen. mjr Amnon Szahak (poprz. nazwisko Lipkin) 1986–1991
- gen. mjr Uri Sagi 1991–1995
- gen. mjr Mosze Ja’alon 1995–1998
- gen. mjr Amos Malka 1998-2002
- gen. mjr Aharon Ze’ewi-Farkasz 2002-2005
- gen. mjr Amos Jadlin 2005-2010
- gen. mjr Awiw Kochawi 2010-2014
- gen. mjr Herci Halewi 22 września 2014 - 28 marca 2018;
- gen. mjr Tamir Haiman (obecny)
Bibliografia
- Normam Polmar, Thomas B. Allen, Księga szpiegów. Encyklopedia, Wyd. Magnum, Warszawa 2000, s. 702. ISBN 83-85852-27-1 (hasło „Aman” na s. 18–19)
- Samuel M. Katz, Aman. Wywiad wojskowy Izraela, Wyd. Bellona, Oficyna Wydawnicza „Rytm”, Warszawa 1999, s. 391. Seria: Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu, ISBN 83-87893-30-7, ISBN 83-11-09013-0.
- Gordon Thomas, Szpiedzy Gideona. Tajna historia Mossadu, Zofia Kunert (tłum.), Warszawa: Wyd. Magnum, 2000, s. 364, ISBN 83-85852-51-4, OCLC 177322412.
- Guido Knopp, Elita szpiegów, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2004, s. 216. Seria: Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu, ISBN 83-11-09826-3.
| |||||||||
| |||||||||||||
Media użyte na tej stronie
The Israeli Defense Forces' official general insignia
