Amazonka jamajska

Amazonka jamajska
	Amazona collaria
	(Linnaeus, 1758)
	; Amazonka jamajska, Saint Andrew (Jamajka)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	papugowate
Podrodzina	papugi neotropikalne
Plemię	Androglossini
Rodzaj	Amazona
Gatunek	amazonka jamajska
Synonimy
	Psittacus collarius Linnaeus, 1758;
	Psittacus collarius Linnaeus, 1758;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania

Amazonka jamajska^[3] (Amazona collaria) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papugowatych (Psittacidae). Jest endemitem występującym na Jamajce. Narażony na wyginięcie, objęty ochroną.

Systematyka

Nazwę zgodną z zasadami nazewnictwa binominalnego ustalił Karol Linneusz w 10. edycji dzieła Systema Naturae wydanej w 1758 roku – nazwał on ten gatunek Psittacus collarius. Jako miejsce typowe autor wskazał Amerykę (Jamajkę)^[4].

Uważa się, że takson ten jest najbliżej spokrewniony z A. leucocephala oraz A. ventralis i być może stanowią jeden gatunek^[5]. Takson monotypowy, nie wyróżniono podgatunków^[5]^[6].

Nazwa rodzajowa pochodzi od francuskiego słowa Amazone nadanego przez Buffona różnym gatunkom tropikalnych, amerykańskich papug^[7]. Epitet gatunkowy pochodzi od łacińskiego słowa collarium oznaczającego „kołnierz, obrożę” (collum – „szyja”)^[8].

Charakterystyka

Papugi te dorastają do 28 cm. Ich upierzenie jest w większości zielone. Gardło i szyja są różowe^[9], lotki pierwszorzędowe niebieskie^[10], nad uszami pióra są ciemnoniebieskozielone, a wokół oczu i nad dziobem białe. Kantarek jest bladoniebieski, czoło wyraźnie niebieskie. Na szyi i karku zauważalny kratowany wzór wynikający z czarnych krawędzi i końcówek piór. Upierzenie ogona zielone z czerwonymi podstawami. Dziób żółty, tęczówki brązowe, a nogi różowe^[9].

Dorosłe osobniki obu płci są identyczne z wyglądu. Młode można odróżnić po szarym ubarwieniu górnej części żuchwy^[9].

Występowanie

Spotykane głównie w wilgotnych terenach Jamajki. Najliczniejsze populacje pojawiają się od Cockpit Country do Mount Diablo i John Crow Mountains^[11] oraz lokalnie w Górach Błękitnych^[2]. Preferują wilgotne lasy rosnące na wapiennym podłożu, na wzniesieniach do wysokości 1200 m. Pokonują znaczne odległości, latając do żerowisk, którymi nieraz są plantacje położone przy poziomie morza^[11]^[12].

Tryb życia

Pokarm amazonki jamajskiej stanowią owoce, nasiona, kwiaty i pąki liści roślin takich jak: Cecropia, figowiec (Ficus), flaszowiec (Annona), cytrus (Citrus) i jeżyna (Rubus). Spożywa również owoce roślin uprawianych na plantacjach^[5].

W okresie godowym, trwającym od marca do sierpnia, gniazdują w ubytkach drzewnych, a czasem w szczelinach skalnych lub opuszczonych dziuplach dzięciołów^[11]^[12]^[5]. Samica składa 3–4 jaja, okres inkubacji wynosi 24–25 dni^[5]. Pisklę pierzy się po 10 tygodniach^[5].

Status, zagrożenie i ochrona

Pod koniec XX wieku zarówno zasięg, jak i liczebność tego gatunku zmalały^[11]. W 2001 roku populację z Cockpit Country szacowano na 5000–8000 par lęgowych^[13]. Ogólna liczebność gatunku została wstępnie oszacowana na 10–20 tysięcy, zaś dorosłych osobników na 6–15 tysięcy^[2].

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2000 roku klasyfikuje amazonkę jamajską jako gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable). Na mocy załącznika II do CITES znajduje się pod ochroną, a handel i eksport dziko złapanych osobników są nielegalne. Jej populacja jest pofragmentowana i o niewielkim zasięgu. Status narażonego gatunku wynika z utraty siedlisk, nielegalnego wyłapywania osobników na handel oraz wycinania drzew, na których istnieją dogodne warunki do gniazdowania. Ponadto są narażone na potencjalną hybrydyzację z nieendemicznymi papugami hodowlanymi, które sporadycznie wydostają się z klatek (np. w czasie huraganów)^[2].

Przypisy

↑ Amazona collaria, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Amazona collaria, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Androglossini Sundevall, 1872 (wersja: 2021-06-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-10-06].
↑ Karol Linneusz: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Sztokholm: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 102. (łac.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Nigel Collar, Peter Boesman: Yellow-billed Amazon (Amazona collaria). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2015. [dostęp 2015-07-28]. (ang.).
↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-12]. (ang.).
↑ Amazona, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
↑ Collaria, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].
↑ ^a ^b ^c Joseph M. Forshaw: Parrots of the World, an Indentification Guide. Princeton University Press, 2006. ISBN 0-691-09251-6. (ang.).
↑ Species factsheet: Amazona collaria. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-06]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Juniper, T., Parr, M: Parrots: A guide to the parrots of the world. Robertsbridge: Pica Press, 1998. (ang.).
↑ ^a ^b Nigel J. Collar: Psittacidae (Parrots). W: Josep del Hoyo, Andy Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the birds of the world. Barcelona: Lynx Edicions, 1997, s. 280-477. ISBN 978-84-87334-22-1. (ang.).
↑ Koenig, S. E. The breeding biology of Black-billed Parrot Amazona agilis and Yellow-billed Parrot Amazona collaria in Cockpit Country, Jamaica. „Bird Conservation International”. 11, s. 205–225, 2001. DOI: 10.1017/S0959270901000284. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Amazona collaria, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[iucn-2] Amazona collaria, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[mk-3] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Androglossini Sundevall, 1872 (wersja: 2021-06-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-10-06].

[Linneaus-4] Karol Linneusz: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Sztokholm: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 102. (łac.).

[hbwalive-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Nigel Collar, Peter Boesman: Yellow-billed Amazon (Amazona collaria). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2015. [dostęp 2015-07-28]. (ang.).

[ioc-6] Frank Gill, David Donsker (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-12]. (ang.).

[hbwalive1-7] Amazona, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].

[hbwalive2-8] Collaria, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-02-18] (ang.), [archiwum].

[Ac1-9] Joseph M. Forshaw: Parrots of the World, an Indentification Guide. Princeton University Press, 2006. ISBN 0-691-09251-6. (ang.).

[birdlife-10] Species factsheet: Amazona collaria. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-06]. (ang.).

[Juniper&Parr-1998-11] Juniper, T., Parr, M: Parrots: A guide to the parrots of the world. Robertsbridge: Pica Press, 1998. (ang.).

[Collar-1997-12] Nigel J. Collar: Psittacidae (Parrots). W: Josep del Hoyo, Andy Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the birds of the world. Barcelona: Lynx Edicions, 1997, s. 280-477. ISBN 978-84-87334-22-1. (ang.).

[Koenig-2001-13] Koenig, S. E. The breeding biology of Black-billed Parrot Amazona agilis and Yellow-billed Parrot Amazona collaria in Cockpit Country, Jamaica. „Bird Conservation International”. 11, s. 205–225, 2001. DOI: 10.1017/S0959270901000284. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne