Ambystoma meksykańska
| Ambystoma mexicanum[1] | |||
| (Shaw & Nodder, 1798) | |||
 (c) Stan Shebs, CC BY-SA 3.0 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | ambystoma meksykańska | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
Ambystoma meksykańska, aksolotl meksykański, salamandra meksykańska[3] (Ambystoma mexicanum) – endemiczny słodkowodny gatunek drapieżnego płaza ogoniastego z rodziny ambystomowatych (Ambystomatidae). Cechą charakterystyczną tego gatunku jest zjawisko neotenii. Taka postać płazów z rodzaju Ambystoma nazywana jest aksolotlem.
Ambystoma meksykańska jest cenionym zwierzęciem laboratoryjnym, bywa także hodowana w akwariach.
Występowanie
W warunkach naturalnych gatunek występował na południe od miasta Meksyk, stolicy Meksyku, w dwóch jeziorach Xochimilco i Chalco (2300 m n.p.m.[4]). Obecnie zasięg jego występowania obejmuje jedynie południowe części jeziora Xochimilco wraz z otaczającymi je kanałami i mokradłami[5]. Jezioro Chalco prawie całkowicie wyschło w wyniku celowego jego osuszenia, które miało zapobiec okresowym zalewaniom okolicy. Prawdopodobnie spotykany był również w jeziorach Texcoco, Zumpango i Xaltocan[2].
Budowa
Ciało o masywnej budowie, grzbietobrzusznie spłaszczone. Na szerokiej głowie, w jej tylnej części, znajdują się 3 pary skrzeli zewnętrznych położonych po obu stronach głowy. Kończyny delikatne, krótkie i kruche – przednie zaopatrzone w 4, a tylne w 5 palców. Ciało zakończone jest długim, wysokim i masywnym ogonem. U form neotenicznych występuje wysoka, bocznie spłaszczona płetwa ogonowa. U gatunków albinotycznych kościec jest widoczny poprzez cienką, półprzezroczystą skórę.
Rozróżniane są dwie formy barwne:
- forma żyjąca w warunkach naturalnych – ubarwienie grzbietu ciemnoszare, czarne lub brązowe, z licznymi ciemnymi, prawie czarnymi plamkami tworzące marmurkowy deseń[4],
- forma żyjąca w warunkach sztucznych (hodowlanych) – najczęściej występują tu barwy albinotyczne, jasnoróżowe, a nawet białawe, z intensywnie różowymi skrzelami.
Długość ciała dojrzałych płciowo osobników (larw) sięga 30 cm[5].
Neotenia
W środowisku naturalnym ambystoma nie przekształca się w postać lądową. Powodem braku transformacji jest wrodzona wada i brak tyroksyny wytwarzanej w tarczycy spowodowanej niską jej funkcjonalnością.
Tryb życia
Aksolotl jest gatunkiem prowadzącym nocny tryb życia. Podczas dnia larwy szukają schronienia w zakamarkach zapewniających im kryjówki przed większymi drapieżnikami.
Gatunek drapieżny, ma szczątkowe zęby. Pokarm lokalizuje za pomocą węchu. Odżywia się w porze wieczorowej i nocnej m.in. małymi zwierzętami wodnymi, bywa również kanibalem[6].
Trzymane w grupie mogą sobie obgryzać kończyny i końcówki płetwy ogonowej. Mają jednak zdolność regeneracji utraconych części ciała: kończyn, skrzeli czy nawet fragmentów w obrębie głowy, mózgu i serca[7]. Regeneracja przebiega w wyniku rozprzestrzeniania trzpienia komórki w danym zagrożonym obszarze. Komórki takie mnożą się i są w stanie zastąpić brakującą tkankę, są przy tym w pełni funkcjonalne. Okres regeneracji trwa do kilku miesięcy.
Rozmnażanie
Występuje u nich neotenia i wyraźny dymorfizm płciowy. Gonady samca ze względu na ich nabrzmiałość są łatwo zauważalne w okresie rozrodczym. Po okresie kilkutygodniowego zimowania samiec składa spermatofor na częściach roślin. W tym czasie samica zbiera go wkładając do kloaki. Kilka tygodni po zapłodnieniu samica składa galaretowaty skrzek w ilości 200–6000 jaj[5]. Okres inkubacji zależny jest od temperatury otoczenia, najczęściej trwa ok. 3 tygodni. Młode, wyklute larwy są wielkości ok. 15-20 milimetrów i są żarłoczne. Wymagane jest częste dokarmianie (kanibalizm). Dojrzałość płciową osiągają po roku życia.
Przeobrażenie w salamandrę
W wyniku przeobrażenia u aksolotlów następują zmiany w budowie ciała, następuje częściowy zanik skrzeli i płetwy ogonowej. Larwa zaczyna coraz częściej pobierać i oddychać powietrzem atmosferycznym. Po całościowej metamorfozie ogon staje się zaokrąglony. W końcowej fazie przeobrażenia następuje coraz częstsze zrzucanie nabłonka z całej powierzchni ciała[8].
Badania naukowe
Ambystoma meksykańska jest cennym zwierzęciem laboratoryjnym wykorzystywanym jako organizm modelowy. W wyniku podawania mu hormonu tarczycy aksolotl uzyskał zdolność przeobrażenia się w postać lądową. Badaczem, który po raz pierwszy tego dokonał (w 1917 roku) była polska uczona, biolog Laura Kaufman. Larwy karmiła wyciągiem z tarczycy już wyrośniętych i przeobrażonych ambystom, jak również tarczycą pochodzącą z innych zwierząt[8].
Gatunek ten jest często spotykany w laboratoriach do badań z zakresu transplantacji, badania wad serca, a także na potrzeby endokrynologii i genetyki[9].
W warunkach laboratoryjnych ambystoma żyje ok. 12–15 lat. W naturze mniej, 10–12 lat[5].
Zagrożenia i ochrona
Populacja Ambystoma mexicanum w jeziorze Xochimilco i otaczających go kanałach jest poważnie zagrożona ze względu na rozwój miasta Meksyku i ma tendencję spadkową.
Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych klasyfikuje gatunek Ambystoma mexicanum w czerwonej liście krytycznie zagrożonych o najwyższej kategorii ryzyka. Według ostatnich obserwacji dzikiej populacji liczebność aksolotla szacowana jest na 700-1200 osobników, które istnieją w sześciu różnych miejscach podmokłych jeziora Xochimilco[10].
Działania ochrony tego gatunku koncentrują się głównie na podniesieniu znaczenia jeziora Xochimilco poprzez edukację, inicjatywy na rzecz przywrócenia siedlisk występowania gatunku. Rozwój populacji z gatunków hodowanych w domu, laboratoriach nie jest wskazany z uwagi na zagrożenie przenoszenia różnych chorób, w tym genetycznych.
Gatunek jest pod szczególną ochroną rządu Meksyku i kontrolą Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (załącznik II do rozporządzenia WE 318/2008 w dodatku B).
Znaczenie gospodarcze
Ambystoma meksykańska jest gatunkiem jadalnym, była poławiana do celów spożywczych i sprzedawana na targach[9]. Obecnie handel tym gatunkiem jest prawnie zabroniony.
Przypisy
- ↑ Ambystoma mexicanum, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Ambystoma mexicanum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Bibliografia: Przekształcenie aksolotla w amblystomę.
- ↑ a b Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
- ↑ a b c d Joanna Mazgajska: Płazy świata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 79–80. ISBN 978-83-01-15846-0.
- ↑ Bibliografia Mały Słownik Zoologiczny, Gady i płazy.
- ↑ dradio.de – Geniusz regeneracyjny salamander (de).
- ↑ a b Red. Stanisław Feliksiak, Słownik biologów polskich PAN, Warszawa: Państ. Wyd. Naukowe, 1987, ISBN 83-01-00656-0, s. 254.
- ↑ a b Bogusław Ziarko, Aksolotl, Amblystoma mexicanum, AKWARIUM Nr 2/81.
- ↑ BBC earth news (en).
Bibliografia
- Ambystoma mexicanum (Shaw and Nodder, 1798). [w:] Amphibian Species of the World 5.5, an Online Reference [on-line]. The American Museum of Natural History. [dostęp 2012-05-19]. (ang.).
- Marcin Jan Gorazdowski, Michał Kaczorowski, Leksykon zwierząt terraryjnych, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2005, s. 69–70, ISBN 83-7073-400-6, OCLC 749563549.
- Włodzimierz Juszczyk, Mały słownik zoologiczny – Gady i płazy, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1978, s. 15–16
- Bogusław Grześków, Przekształcenie aksolota w amblystomę AKWARIUM Nr 5-6/87. akwa-mania.mud.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- IUCN SSC Amphibian Specialist Group, Ambystoma mexicanum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2012-05-19] (ang.).
- Joanna Mazgajska: Płazy świata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-15846-0.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
(c) I, Pouzin Olivier, CC-BY-SA-3.0
white axolotl (ambystoma mexicanum) - captive breeding white morphe
Anatomie des Axolotl Ambystoma mexicanum.
Der Axolotl und ein Theil der Anatomie desselben.
- Fig. 1. Der Axolotl von unten.
- Fig. 2. Derselbe von oben angesehn.
- Fig. 3. Der Kopf und Hals des Axolotl. Die fleischichten Kiemendeckel sind zurückgeschlagen und die Kiemenboegen von einander entfernt, damit man die Kiemenoeffnungen, die Verzaehnung derselben und die Verbindung der Kiemen mit ihren Boegen sehen koenne.
- Fig. 4. Der Axolotl geoeffnet.
- 1 1. Die Gaumen- und Zungenbeinmuskeln.
- 2 2. die den Zungen- und Brustbeinmuskeln entsprechenden Muskeln.
- 3 3. Die Muskeln, welche die ersten Kiemenboegen nach vorn ziehen.
- 4 4. Die Muskeln, welche dieselben nach hinten ziehen.
- 6 6 6 Die Kiemenboegen.
- 7 7 7. Die Kiemen.
- 8 8. Die zurückgeschlagenen haeutigen und fleischichten Kiemendeckeln.
- 9 9. Die seitwaerts zurückgelegte Haut.
- 10 10. Die Brustmuskeln in ihrer Lage.
- 11. Die Leber.
- 12. Die Gallenblase.
- 13. Der Magen.
- 14 14. Verschiedene Theile des Darmkanals, wo man noch einen ganzen Krebs sieht.
- 16. Das Ende der Lungen.
Axolotl - Laich (Eier)
The Crested Newt (Triturus cristatus); male specimen in "mating dress" under water.
Autor: Madman2001, Licencja: CC-BY-SA-3.0
This is a map of the Valley of Mexico on the eve of the Spanish conquest of Mexico. It shows the major towns within the Valley, in particular, the island capital of the Aztecs, Tenochtitlan. The map also shows the five lakes that once existed within the Valley, highlighted to differentiate the brackish from the fresh waters. It was compiled from several sources, most prominently those listed below
Excerpt from Map Of The Valley Of Mexico and the Surrounding Mountains, by Bruff, J. Goldsborough; Disturnell, John, 1847, highlighting Lake Chalco.
(c) Stan Shebs, CC BY-SA 3.0
Photo of Ambystoma mexicanum (axolotl) at the Steinhart Aquarium in San Francisco