Amen

Amen (z hebr. אמן amen – „niech się stanie”, „wierność”, od rdzenia amint – był mocny) – judaistyczna, chrześcijańska i muzułmańska uroczysta formuła kończąca i zarazem potwierdzająca modlitwę lub hymn, także w tekstach biblijnych. Słowo „amen” jest także używane jako zwrot w rodzaju „niech tak będzie”.

Francuski manuskrypt z XV wieku

Na Bliskim Wschodzie termin ten pierwotnie oznaczał potwierdzenie przysięgi żołnierskiej (Asyria) – odpowiednik dzisiejszego „tak jest”, „rozkaz” lub „wykonam”. Jego wypowiedzenie po wysłuchaniu modlitw i błogosławieństw zastępowało ich odmówienie – w starożytności niewiele osób znało modlitwy na pamięć.

Amen w Starym Testamencie

Przeważnie słowo amen występuje w Starym Testamencie w kontekście sakralno-kultowym, oznacza odpowiedź na słowo Boże, Boże obietnice, groźby itp. (Pwt 27, 15-26; Jr 11,5). Czasem też jest odpowiedzią jednostki lub wspólnoty na doksologię (1 Krn 16,36; Ne 8,6). W obu przypadkach oznacza żywe potwierdzenie.

W Księdze Powtórzonego Prawa (Pwt 27, 16-26) znajdujemy wiele oświadczeń Lewitów, na które ludzie odpowiadają amen. 1 Księga Kronik (16, 36) wskazuje na to, że w czasach Króla Dawida, ludzie odpowiadali amen, gdy słyszeli błogosławieństwo: Niech będzie błogosławiony Jahwe, Bóg Izraela teraz i na wieki.

Dwoistość znaczenia słowa amen zanikła całkowicie w przekładach – Septuaginta i Wulgata tłumaczą słowo amen przez tryb życzący (gr. genoito, łac. fiat – niech się stanie). Septuaginta zachowuje jednak hebrajską postać słowa amen, gdy stanowi ono aklamację liturgiczną (np. Ne 5,13).

Nie całkiem jasny jest fragment Iz 65,16, w którym zostało użyte wyrażenie „Bóg Amen” – począwszy od Septuaginty, tłumaczy się ten fragment najczęściej wyrażeniem „prawdziwy Bóg” lub „wierny Bóg”.

Amen w Nowym Testamencie

W Nowym Testamencie jest użyte, jako imię Jezusa:

„Aniołowi Kościoła w Laodycei napisz: To mówi Amen, Świadek wierny i prawdomówny, Początek stworzenia Bożego” (Ap 3, 14).

W przeciwieństwie do tekstów Starego Testamentu, słowo amen w Nowym Testamencie pojawia się na początku wypowiedzi. Takiego schematu nie ma w tekstach rabinicznych[1].

Amen w judaizmie

Mędrcy Talmudu dostrzegają wielkie znaczenie tego słowa. Rabbi Hanina wskazuje na to, że trzy litery, z których zbudowane jest amen (EMN) są pierwszymi literami El Melech Neeman („Bóg, Król Prawdziwy”). W ten sposób amen stanowi potwierdzenie Boskiego Królestwa. (Szabbat 119b).

Halacha (prawo żydowskie) mówi, że każdy, kto słyszy kogoś innego, wymawiającego błogosławieństwo, powinien odpowiedzieć na zakończenie amen (OH 215:2, 124:6).

Bibliografia

  • Rabbi Hayim Halevy Donin, To be a Jew, USA 1991

Przypisy

  1. A. Paciorek, Nowy komentarz biblijny – Ewangelia według świętego Mateusza, Edycja św. Pawła 2005, część 1, s. 232

Media użyte na tej stronie

Boise State MSS 122 2 crop.jpeg
A page from the 15th century French illuminated manuscript MSS 122 in the Boise State University Library Special Collections. Dimensions: 9  × 8.5 cm. The manuscript is from a book of hours, and the page shown partially covers the liturgy of the octave of Saint Andrew.

English translation:

We humbly entreat [Thy majesty], O Lord, that, just as the blessed Apostle Andrew was once a preacher and guide to the faithful: so he may now be a perpetual advocate on behalf of us before Thee. Through Jesus Christ, our Lord. Amen. Each and every one of us prays together, that you may intervene on behalf of us all upon our departure from this life. Amen. And they declared the works of God: and understood his acts. Let us pray. Graciously hear us, O Lord, our Saviour, and protect us with the fortress of your apostles...