Amerykanie pochodzenia chińskiego

Chinatown w Chicago

Chińczycy zatrudnieni przy budowie linii kolejowej w XIX wieku

Amerykanie chińskiego pochodzenia (chiń. upr. 华裔美国人; chiń. trad. 華裔美國人; pinyin Huáyì Měiguórén również chiń. upr. 美国华人; chiń. trad. 美國華人; pinyin Měiguó Huárén) – obywatele Stanów Zjednoczonych pochodzący z Chin, lub tam mający swych przodków. Pochodzą nie tylko z ChRL, ale także z Hongkongu, Makau i innych obszarów Azji zamieszkiwanych w przeszłości przez Chińczyków, jak Singapur, Wietnam, Malezja, Indonezja, Birma, Filipiny i Tajwan^[4].

Pierwsi imigranci z Chin, według danych rządu Stanów Zjednoczonych, przybyli do Ameryki w roku 1820. Mniej niż tysiąc Chińczyków pojawiło się w Kalifornii przed rokiem 1848 i wybuchłą wówczas gorączką złota, która spowodowała napływ znaczącej ilości imigrantów. Chińczycy pracowali w kopalniach jako najtańsza siła robocza^[5][6][7].

W roku 1852 w USA było 25 000 chińskich imigrantów, a w 1880 aż 105 465. Większość osiedlała się w Kalifornii; byli to przeważnie młodzi mężczyźni z prowincji Guangdong o niskim stopniu wykształcenia^[8]. W latach 1885–1943, po wprowadzeniu ustawy o nazwie „Chinese Exclusion Act”, napływ Chińczyków został powstrzymany. Mimo odwołania ustawy aż do roku 1965 imigracja z Chin znajdowała się pod ścisłą kontrolą i była z rozmysłem ograniczana. W latach siedemdziesiątych XX wieku chińscy imigranci przybywali głównie z Hongkongu i Tajwanu przy relatywnie nieznacznej liczbie przybyszów z Chin kontynentalnych. W latach osiemdziesiątych natomiast – na skutek liberalizacji polityki emigracyjnej władz ChRL – imigranci z Chin kontynentalnych stali się największą chińską grupą etniczną w USA^[9]. Język kantoński, którym posługuje się większość chińskich imigrantów, jest – co do liczby osób nim władających – trzecim nie-angielskim językiem Stanów Zjednoczonych^[10].

Obywatelstwo

Sekretarz Energetyki Steven Chu jest jednym z kilku Amerykanów chińskiego pochodzenia, jacy zdobyli Nagrodę Nobla. Pozostali to Tsung-Dao Lee, Samuel Ting, Daniel C. Tsui, Chen Ning Yang, Roger Tsien i Charles K. Kao.

Elaine Chao była pierwszą Amerykanką chińskiego pochodzenia jaka została zatrudniona w administracji prezydenta

Zgodnie z 14. poprawką do Konstytucji Stanów Zjednoczonych i decyzją Sądu Najwyższego każdy obcokrajowiec (a więc także Chińczyk) urodzony w USA staje się automatycznie obywatelem Stanów Zjednoczonych. Na zakończenie procesu naturalizacji imigranci są zobowiązani złożyć przysięgę na wierność Stanom Zjednoczonym, lecz nie muszą zrzekać się swego poprzedniego obywatelstwa^[11] Chińska Republika Ludowa nie uznaje podwójnego obywatelstwa i uważa wszystkich naturalizowanych Amerykanów chińskiego pochodzenia za osoby, które zrzekły się obywatelstwa ChRL. Przeciwnie Republika Chińska („Tajwan”) dopuszcza podwójne obywatelstwo i nie uważa amerykańskiej naturalizacji za akt wrogi.

Według badań przeprowadzonych w roku 2006 przez United States Census Bureau 1,330,361 (37%) Amerykanów chińskiego pochodzenia (w tym Tajwańczyków i ludzi mieszanego pochodzenia) to urodzeni obywatele, podczas gdy 1,319,137 (59%) zamieszkałych w USA Chińczyków, którzy urodzili się za granicą, posiada obywatelstwo po przebyciu procesu naturalizacji^[12].

Wpływ na kulturę amerykańską

Analizy wykazują, że większość Amerykanów nie-azjatyckiego pochodzenia nie odróżnia Chińczyków od pozostałych Azjatów, a postrzeganie i jednych i drugich jest niemal identyczne^[13]. Ankieta przeprowadzona w roku 2001, a dotycząca stosunku ogółu Amerykanów do Amerykanów chińskiego pochodzenia wykazała, że jedna czwarta respondentów ma złe lub bardzo złe mniemanie o Chińczykach w Ameryce^[14]. Sonda wskazała też kilka pozytywnych cech dostrzeganych w Amerykanach chińskiego pochodzenia. Są to: kultywowanie wartości rodzinnych (91%); uczciwość w prowadzeniu interesów (77%); nacisk na wykształcenie (67%)^[13].

Chińscy imigranci przynieśli ze sobą do Stanów Zjednoczonych wiele swych ideałów i wartości. Niektóre z nich nadal mają wpływ na kształtowanie nowych pokoleń. Wśród nich na pierwszym miejscu należy wymienić konfucjański szacunek dla starszych i uczucia synowskie^[15]. Podobnie wykształcenie i służba publiczna, w Chinach od zawsze uważane za sposoby na zdobycie wyższej pozycji społecznej^[15][16].

Demografia

Imigranci z Chin i ich potomkowie stanowią najliczniejszą, bo stanowiącą aż 22.4%, grupę etniczną wśród Amerykanów azjatyckiego pochodzenia. Stanowią również 1.2% całej populacji Stanów Zjednoczonych. W roku 2006 w USA 3.6 miliona Amerykanów zadeklarowało narodowość chińską.

Rozmieszczenie

Metropolia nowojorska, w skład której wchodzi sam Nowy Jork, jak i przylegające do miasta obszary stanów Nowy Jork, New Jersey, Connecticut i Pensylwanii, jest miejscem osiedlenia największej liczby Amerykanów chińskiego pochodzenia wśród wszystkich obszarów metropolitalnych w USA, a 665,714 osób wymienionych w statystykach za rok 2009^[17] i zamieszkujących do najmniej 7 dzielnic zwanych Chinatown.

Inne obszary metropolitalne zamieszkane przez znaczną liczbę Amerykanów chińskiego pochodzenia to San Francisco, Los Angeles, Boston, Chicago, Waszyngton, Houston, Seattle, Filadelfia, Dallas, Portland, San Diego, Sacramento i Las Vegas.

Obok wielkich aglomeracji istnieją mniejsze skupiska Amerykanów chińskiego pochodzenia w miastach uniwersyteckich na terenie całych Stanów Zjednoczonych. W roku 2000 Amerykanie chińskiego pochodzenia stanowili blisko 3% mieszkańców Kalifornii i ponad 1% mieszkańców północnego wschodu kraju. Hawaje, najgęściej zaludnione przez przybyszów z Azji, mają 10-procentową społeczność chińsko-amerykańską.

Język

Język chiński, głównie dialekt kantoński, jest językiem, którym posługuje się większość imigrantów, zwłaszcza w Kalifornii^[10]. Ponad dwa miliony Amerykanów posługuje się różnymi odmianami języka chińskiego, przy czym coraz liczniejsza jest liczba Chińczyków z Chin kontynentalnych i Tajwanu, dla których podstawowym jest standardowy język mandaryński^[10].

W Nowym Jorku mandaryński jest dialektem ojczystym dla około 10% mówiących po chińsku mieszkańców, ale jest on używany jako swego rodzaju lingua franca przez przeważającą większość i ma szansę wyprzeć dialekt kantoński^[18]. Jednocześnie coraz liczniejsi imigranci z Fujianu posługują się dialektem mindońskim. Język wu, jeszcze do niedawna niesłyszany w USA, jest używany przez przybyszów z Jiangsu, Zhejiangu i Szanghaju.

Jakkolwiek Amerykanie chińskiego pochodzenia znają angielski, część z nich uczy swe dzieci chińskiego dla zachowania tradycji i kultury kraju przodków, a coraz częściej z konieczności utrzymywania przez Stany Zjednoczone bliskich kontaktów z jedną z największych potęg gospodarczych świata.

Życie w Ameryce

Chińskie dzieci w drodze na piknik, Los Angeles 1936

Chińska społeczność w Ameryce ma za sobą ogromne osiągnięcia. Miejsce pogardzanych kulisów pracujących w kopalniach i przy budowie kolei zajęli ludzie wykształceni, obecni we wszystkich dziedzinach życia Stanów Zjednoczonych od wojskowości i polityki zaczynając, a na nauce, sztuce, mediach i sporcie kończąc. Z pewnością najbardziej widocznym znakiem rozpoznawczym są wszechobecne w Stanach Zjednoczonych chińskie restauracje.

Dochody i status socjalny Amerykanów chińskiego pochodzenia (jak każdej innej grupy etnicznej) są bardzo zróżnicowane. I podczas gdy mieszkańcy dzielnic zwanych „Chinatown” w wielkich aglomeracjach miejskich to przedstawiciele biednej klasy robotniczej, inni, dobrze wykształceni, mieszkają na bogatych przedmieściach. Jednych dzieli od drugich widoczna dyskryminacja klasowa. Dla przykładu: leżące tuż obok siebie w Dolinie San Gabriel w Kalifornii miejscowości Monterey Park i San Marino zamieszkują Amerykanie chińskiego pochodzenia, ale dzieli ich łatwo dostrzegalna przepaść socjo-ekonomiczna.

Na przestrzeni lat Chińczycy w Ameryce wykształcili swoisty styl życia będący mieszaniną amerykańskich i chińskich obyczajów. W największych miastach USA organizowane są barwne obchody powitania chińskiego Nowego Roku, a w Seattle rokrocznie organizowany jest „Festál”, czyli festiwal chińskiej kultury i sztuki.

Do nie mniej ważnych obchodów zaliczyć należy Festiwale Smoczych Łodzi i Święto Środka Jesieni.

Przypisy

Bibliografia

• Chih Meng: Chinese American Understanding: A Sixty-Year Search, China Institute in America, 1981
• May Pao-May Tung: Chinese Americans and Their Immigrant Parents: Conflict, Identity, and Values, Haworth Press 2000, ISBN 0-7890-1056-9
• Dusanka Miscevic, Peter Kwong: Chinese Americans: The Immigrant Experience, Hugh Lauter Levin Associates 2000, ISBN 0-88363-128-8
• Vivian SV.S. Louie Vivian SV.S., Compelled To Excel: Immigration, Education, And Opportunity Among Chinese Americans, Stanford, Calif.: Stanford University Press, 2004, ISBN 0-8047-4985-X, OCLC 70738318 .
• IrisI. Chang IrisI., The Chinese in America: A Narrative History, New York: Viking, 2003, ISBN 0-670-03123-2, OCLC 51242079 .
• ShehongS. Chen ShehongS., Being Chinese, Becoming Chinese American, Urbana: University of Illinois Press, 2002, ISBN 0-252-02736-1, OCLC 48053750 .
• Lisa See: On Gold Mountain: The One-Hundred-Year Odyssey of My Chinese American Family 1996, ISBN 0-679-76852-1. Zobacz też [1]
• Frank H. Wu: Yellow: Race in America Beyond Black and White, Basic Books 2003, ISBN 0-465-00640-X