Amfora panatenajska

Amforma panatenajska z przedstawieniem biegaczy (530–520 p.n.e., zbiory British Museum)
Amfora panatenajska z wyobrażeniem Ateny i datującą inskrypcją „Archippos, archont” (321–320 p.n.e., zbiory Luwru)

Amfora panatenajska – typ amfory wytwarzany specjalnie z okazji poświęconych bogini Atenie Igrzysk Panatenajskich, odbywających się w Atenach od 566 roku p.n.e.[1][2]

Amfory panatenajskie jako szczególny typ wytwarzano w okresie od VI do IV wieku p.n.e.[3], (według innych źródeł do II wieku p.n.e.)[1][2]. Ich kształt i ozdoby były ściśle określone, regulowane precyzyjnymi przepisami i nie zmieniały się przez długi czas mimo rozwoju technik malarstwa wazowego. Amfory te miały wysokość 60 cm (choć mogły też osiągać ponad 100 cm)[3] i zdobiono je wyłącznie w stylu czarnofigurowym[1].

Odznaczały się charakterystyczną dekoracją umieszczaną w dwu metopach na brzuścu[1]. Po jednej stronie wazy zawsze malowano Atenę stojącą w pełnym uzbrojeniu pomiędzy dwiema kolumnami doryckimi, na których kapitelach stały koguty. Wzdłuż kolumn biegł okolicznościowy napis po grecku „z igrzysk Ateny” oraz często wypisane było imię archonta eponima[3], pozwalające datować ten fakt. Po drugiej stronie naczynia wyobrażano sceny sportowe odnoszące się najprawdopodobniej do dyscypliny, w jakiej amfora miała stanowić nagrodę dla zwycięzcy[1]. Do naszych czasów zachowały się liczne naczynia tego typu.

Amfory panatenajskie, napełniane oliwą najwyższej jakości ze świętego gaju Ateny[1], były nagrodą wręczaną zwycięzcom w poszczególnych dyscyplinach sportowych[1]. Najwięcej otrzymywał zwycięzca w wyścigu rydwanów dwukonnych – 140 amfor, mniej triumfator w biegu młodzieńców – 50, natomiast najlepsi w boksie, w zależności od wieku – 30 lub 40.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Kubalska-Sulkiewicz Krystyna, Bielska-Łach Monika, Manteuffel-Szarota Anna, Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007
  2. ↑ a b Jendryczko Małgorzata, Sztuka świata, T. 18, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, ISBN 978-83-213-4727-1.
  3. ↑ a b c Encyklopedia sztuki starożytnej. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1974.

Bibliografia

  • Wielka historia świata. Tom 3: Świat okresu cywilizacji klasycznych (red. Aleksander Krawczuk). Kraków: Oficyna Wydawnicza Fogra, 2005, s. 119, ISBN 83-85719-84-9.
  • Encyklopedia sztuki starożytnej (praca zbiorowa). Warszawa: WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 456, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF).
  • Alfred Twardecki: Słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu, wersja internetowa
Ceramika starożytnej Grecji
Naczynia na wino
Naczynia na wodę
Naczynia do mieszania
Do gotowania
Zastawa stołowa
Na perfumy i olejki, weselne
Ceramika rytualna
Przechowywanie i inne
Inne
Techniki
Malarstwo wazowe
Attycka amfora szyjowa

Media użyte na tej stronie

Panathenaic amphora BM B137.jpg
Side B: foot-race with four runners. Side A with Athena to left between two columns surmounted by cocks, chiton reaching below the knees and shield with device of snake to left. From Southern Italy or Sicily.
Panathenaic amphora Louvre MN705.jpg
Athena, with the inscription “Archippos, archon”. Side A from a black-figure Panathenaic amphora, 321–320 BC. From Benghazi (Cyrenaica, now in Libya).
Attic Black-Figure Neck Amphora Diosphos Painter National Museum in Warsaw 142328 MNW.png
Autor: National Museum in Warsaw, Licencja: CC0
Attycka amfora szyjowa czarnofigurowa (142328 MNW), malarz Diosfosa, 500- 475 p. Chr., Strona A: Peleus oddający Achillesa na wychowanie Chironowi, obok pies; strona B: Hermes z kaduceuszem, Maia i baran; postaciom towarzyszą inskrypcje. Warszawa