Amiet-Chan Sułtan

Amiet-Chan Sułtan

Amethan Sultan
Амет-Хан Султан

30 zwycięstw
Fotografia wojskowa Amiet-Chan Sułtana
podpułkownik lotnictwa
Data i miejsce urodzenia	25 października 1920 Ałupka
Data i miejsce śmierci	1 lutego 1971 obwód moskiewski
Przebieg służby
Lata służby	1939–1971
Siły zbrojne	Armia Czerwona, Wojskowe Siły Powietrzne
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: * bitwa o Briańsk, * bitwa stalingradzka, * operacja wschodniopruska, * operacja berlińska
Odznaczenia

Amiet-Chan Sułtan (ros. Амет-Хан Султан, krymskotat. Amethan Sultan, ur. 25 października 1920 w Ałupce, zm. 1 lutego 1971 w obwodzie moskiewskim) – radziecki pilot wojskowy, as myśliwski II wojny światowej, dwukrotny Bohater Związku Radzieckiego (1943 i 1945).

Życie

Urodził się na Krymie w rodzinie mieszanej: ojciec był z pochodzenia Lakiem, a matka krymską Tatarką. Uczył się w szkole w Ałupce, a w 1937 ukończył szkołę kolejową w Symferopolu. W drugiej połowie lat 30. wstąpił do aeroklubu w tymże mieście. Od 1939 roku służył w Armii Czerwonej, rok później ukończył wojskową szkołę lotniczą i w dniu ataku Niemiec hitlerowskich na Związek Radziecki wykonał pierwszy lot bojowy. Walczył do końca wojny, latając początkowo na samolocie I-153, a później także na Jak-7 i brytyjskim Hawker Hurricane. Wykonywał często po kilka lotów dziennie, w 1942 roku według radzieckich źródeł strącił niemiecki Ju 88 poprzez staranowanie, samemu szczęśliwie lądując na spadochronie.

Za zasługi bojowe przeniesiono go do 9 Gwardyjskiego pułku asów myśliwskich. 24 sierpnia 1943 roku przyznano mu po raz pierwszy tytuł Bohatera Związku Radzieckiego. Walczył m.in. w bitwie o Briańsk, Stalingrad, Prusy Wschodnie i Berlin. Ostatni nieprzyjacielski samolot zestrzelił pod koniec wojny nad berlińskim lotniskiem Tempelhof. Ogółem w czasie wojny uzyskał 30 zwycięstw powietrznych. Za ten wyczyn otrzymał po raz drugi tytuł Bohatera Związku Radzieckiego, a jego rodzinę na osobisty rozkaz Stalina wyłączono z deportacji Tatarów z Krymu do Kazachstanu w 1944 roku.

Po zakończeniu wojny Amiet-Chan Sułtan służył w 9 Gwardyjskim lotniczym pułku myśliwców w Kobryniu w Białoruskim Okręgu Wojskowym, a od lutego 1947 był pilotem doświadczalnym w mieście Żukowskij. Zginął 1 lutego 1971 roku w czasie próby doświadczalnej samolotu. Został pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie^[1].

Awanse

• młodszy porucznik (5 marca 1940)
• porucznik (25 marca 1942)
• starszy porucznik (28 września 1942)
• kapitan (19 lutego 1943)
• major (25 marca 1944)
• podpułkownik rezerwy (22 lipca 1957)

Odznaczenia i nagrody

• Złota Gwiazda Bohatera Związku Radzieckiego (dwukrotnie, 24 sierpnia 1943 i 29 czerwca 1945)
• Order Lenina (trzykrotnie, 23 października 1942, 24 sierpnia 1943 i 29 czerwca 1945)
• Order Czerwonego Sztandaru (czterokrotnie, 31 lipca 1942, 13 października 1943, 20 kwietnia 1945 i 3 lutego 1953)
• Order Aleksandra Newskiego (7 kwietnia 1944)
• Order Wojny Ojczyźnianej I klasy (20 stycznia 1945)
• Order Czerwonej Gwiazdy (3 listopada 1944)
• Order Znak Honoru (31 lipca 1961)
• Nagroda Stalinowska (1953)^[2]

I medale.

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano plac i ulicę w Symferopolu, prospekt w Machaczkale, ulice w Kazaniu, Ałupce, Eupatorii, Krasnoperekopsku, Sudaku, Teodozji, Żukowskim, Izberbaszu, Kaspijsku, Chasawjurcie i wielu innych miejscowościach.

Postać Amiet-Chan Sułtana w kulturze

Na podstawie wydarzeń historycznych wysiedlenia Tatarów krymskich i wątków biograficznych z życia Amiet-Chan Sułtana powstał pierwszy krymsko-tatarski film na temat wysiedlenia: „Chajtarma”.

Przypisy

Bibliografia

• Tadeusz Malinowski: Lotnicy świata, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1985, ISBN 83-206-0495-8.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia Amiet-Chan Sułtan w 9 giap
• Grób