Amiot 143

Amiot 143

Dane podstawowe
Państwo	Francja
Producent	SECM (Amiot)
Typ	samolot bombowy i rozpoznawczy
Konstrukcja	średniopłat o konstrukcji metalowej, podwozie klasyczne – stałe
Załoga	4 lub 5
Historia
Data oblotu	12 kwietnia 1931
Lata produkcji	1935–1938
Wycofanie ze służby	1944
Liczba egzemplarzy	138 seryjnych
Dane techniczne
Napęd	2 silnik gwiazdowe 14-cylindrowe Gnome Rhône 14 Kirs/Kjrs Mistral Major
Moc	870 KM (640 kW) każdy
Wymiary
Rozpiętość	24,55 m[1]
Długość	18,24 m[1]
Wysokość	5,70 m[1]
Powierzchnia nośna	100 m²[2]
Masa
Własna	6120 kg[1]
Startowa	8880 kg maks. 9710 kg[1]
Osiągi
Prędkość maks.	310 km/h (na 4000 m)[1]
Prędkość przelotowa	270 km/h (na 4000 m)[1]
Prędkość wznoszenia	4,65 m/s[3] 14,33 min na 4000 m[2]
Pułap	7900 m[1]
Zasięg	1300 km (z bombami) 1995 km (bez bomb)[2]
Dane operacyjne
Uzbrojenie
4 km MAC 1934 kal. 7,5 mm 1600 kg bomb (w komorze bombowej i pod skrzydłami)
Użytkownicy
Francja
Rzuty

Amiot 143 – francuski średni samolot bombowy i rozpoznawczy z lat 30. XX wieku, skonstruowany w wytwórni SECM (Amiot). Dwusilnikowy średniopłat ze stałym podwoziem, konstrukcji metalowej. Był jednym z podstawowych francuskich bombowców w chwili wybuchu II wojny światowej, lecz był już wówczas przestarzały, wymieniany na nowsze konstrukcje. Używany bojowo podczas kampanii francuskiej w 1940 roku, a później do celów transportowych. Należał do samolotów rodziny Amiot 140, z której jako jedyny był produkowany seryjnie. Zbudowano 138 egzemplarzy seryjnych.

Historia

W 1928 roku dowództwo francuskiego lotnictwa ogłosiło konkurs na wielozadaniowy bombowiec kategorii M4, z silnym uzbrojeniem obronnym, będący w stanie, według popularnej wtedy teorii wojny lotniczej Douheta, wykonywać zadania bez osłony myśliwskiej^[4]. Kategoria ta oznaczała czteromiejscowy samolot wielozadaniowy (M od Multiplace de Combat)^[2]. Do konkursu przystąpiła między innymi wytwórnia Societé d'Emboutissage et de Constructions Mécaniques (SECM) – Amiot w Colombes, której głównym konstruktorem był Andrée Dutartre^[2]. Przedstawiony przez nią samolot Amiot 140 konkurował z samolotami Bleriot 137, Breguet 410 oraz SPCA 30 i ostatecznie został zwycięzcą konkursu^[4]. W 1930 roku zbudowano dwa prototypy, lecz oblot samolotu odwlekł się z powodu braku właściwych silników, gdyż pierwotnie przewidziany osiemnastocylindrowy silnik rzędowy Lorraine 18Gad Orion o mocy 700 KM nie został dopracowany i ostatecznie zastosowano tymczasowo słabsze jednostki napędowe^[2].

Prototyp Amiot 140-01

Prototyp Amiot 143-01

Pierwszy prototyp Amiot 140-01, napędzany dwoma silnikami rzędowymi Hispano-Suiza 12Nbr, został oblatany 12 kwietnia 1931 roku^[2]. Drugi prototyp Amiot 140-02 został zaprezentowany już w listopadzie 1930 roku na salonie lotniczym w Paryżu, lecz ostatecznie nie był testowany w powietrzu^[2]. Projekt samolotu podlegał następnie istotnym zmianom: m.in. gondola pod kadłubem została powiększona i przybrała przekrój prostokątny, a kabiny załogi i wieżyczki zostały zakryte^[5]. 23 listopada 1933 roku lotnictwo zamówiło 40 samolotów, które miały otrzymać silniki rzędowe Lorraine 12Q o mocy 900 KM (wersja Amiot 141)^[3]. Samolot miał przy tym spełniać wymagania nowej kategorii BCR (Bombardement, Combat, Renseignement – bombowy, bojowy, rozpoznawczy)^[5]. Poszukując odpowiednich silników, wytwórnia zaproponowała dwie dalsze wersje różniące się napędem: Amiot 142 z silnikami rzędowymi Hispano-Suiza 12Ybrs o mocy 860 KM oraz Amiot 143 z silnikami gwiazdowymi Gnome-Rhône 14Kdrs/Kgrs Mistral Major o mocy 800 KM^[6]. Już na początku 1934 roku zamówienie na 40 maszyn przeniesiono na wersję Amiot 143 M4, której prototyp oblatano w sierpniu tego roku^[7]. Wersja Amiot 142 powstała natomiast tylko w jednym egzemplarzu, oblatanym w styczniu 1935 roku^[5][a].

Pierwsze seryjne samoloty Amiot 143 M4 zostały wyprodukowane w kwietniu 1935 roku, a całą pierwszą serię 40 sztuk wykonano do końca roku^[8]. Otrzymały one wzmocnione silniki GR 14Kirs/Kjrs Mistral Major, o mocy do 900 KM^[7]. W kwietniu 1935 roku zamówiono dalsze 73 samoloty^[3]. W związku jednak z długim czasem, jaki upłynął od postawienia pierwotnych wymagań, konstrukcja samolotu zestarzała się i lotnictwo postanowiło przeznaczyć go do bezpieczniejszych działań nocnych^[8]. Od 41. egzemplarza firma Amiot przystąpiła do produkcji zmodyfikowanego wariantu Amiot 143 M5 z załogą pięcioosobową, oznaczonego przez lotnictwo jako Amiot 143 BN5 (pięciomiejscowy bombowiec nocny – fr. Bombardement de Nuit)^[8]. Zmieniono w nich rozmieszczenie zbiorników paliwa w skrzydłach i uzbrojenie obronne, zamieniając karabiny maszynowe Lewisa na francuskie MAC i dodając czwarte stanowisko broni w podłodze, obsługiwane przez bombardiera^[9]. Przedłużono również o 30 cm kadłub (z 17,94 m) i przesunięto o 90 cm do przodu grzbietową wieżyczkę^[b]. Ulepszone samoloty produkowano od stycznia 1936 roku^[8]. Lotnictwo zamówiło jeszcze w grudniu 1936 roku ostatnie 25 sztuk^[3]. Samoloty produkowano do marca 1938 roku^[c]. Łącznie wyprodukowano 138 samolotów seryjnych Amiot 143^[9][10] (publikacje czasem podają błędną liczbę 178)^[d].

Prototyp Amiot 144

Zbudowano ponadto prototypy wersji pochodnych: Amiot 144, różniący się przede wszystkim chowanym podwoziem, a także skrzydłem o mniejszej powierzchni (91,4 m²), wyposażonym w klapy, oblatany 18 stycznia 1936 roku, oraz Amiot 147, z silnikami rzędowymi Hispano-Suiza 12Ydrs/Yfrs (870 KM) i podwójnym statecznikiem pionowym, testowany jesienią tego roku^[1][3]. Amiot 144 osiągał prędkość maksymalną 350 km/h i konkurował z samolotami bombowo-rozpoznawczymi jak Potez 541 i Bloch MB.130, lecz nie wszedł do produkcji^[3]. Wersje Amiot 145 i 146, z innymi silnikami, pozostały na etapie projektu^[1]. Do rodziny tej należał, mimo innego oznaczenia, także prototyp wodnosamolotu torpedowego Amiot 150 BE, oblatany 18 września 1937 roku, różniący się pływakami wymiennymi z kołami oraz skrzydłami o większej powierzchni^[1].

Służba

Przed wojną

Amiot 143 na lotnisku

Po rozpoczęciu produkcji seryjnej samoloty Amiot 143 były sukcesywnie wprowadzane do Francuskich Sił Powietrznych. Od bogatego przeszklenia gondoli, z dużymi prostokątnymi oknami, popularnie znany był jako „autobus Amiota” (fr. L'Autobus Amiot)^[8]. Według pierwotnego zamówienia, samoloty miały być przekazywane lotnictwu od lipca 1934 roku, lecz uległo to opóźnieniu rocznemu i pierwsze oddano 6 lipca 1935 roku, a ostatnie z 40 egzemplarzy wersji M4 do grudnia tego roku^[3]. Jako pierwsze otrzymał je pod koniec lata 1935 roku 3 dywizjon 22. Pułku Bombowego (3e Groupe 22e Escadre, w skrócie GB III/22) w Chartres, przemianowany następnie na 2 dywizjon, a w styczniu 1936 roku dołączył do niego 1 dywizjon tego pułku (GB I/22)^[1].

W drugiej połowie lat 30. samoloty Amiot 143 wprowadzono na wyposażenie kilku dywizjonów, lecz następnie w części zamieniono je na nowsze typy, głównie rozpoznawczo-bombowy Bloch MB.131, tak że we wrześniu 1939 roku pozostawały one na wyposażeniu pięciu dywizjonów bombowych stacjonujących we Francji^[11]. Od wiosny 1939 roku używał je ponadto dywizjon GB II/63 w Marrakeszu w Maroku^[1]. Etatowo dywizjony (grupy) liczyły wówczas po 13 samolotów^[12]. W sierpniu 1939 roku lotnictwo posiadało 126 samolotów Amiot 143, w tym 91 w jednostkach bojowych, ale tylko 77 z nich sprawnych^[3]. Większość pozostałych – 29 było w szkole lotnictwa bombowego w Cazaux^[3].

Na podstawie umowy wojskowej Francji z Polską, w maju 1939 roku omawiano możliwość wysłania do Polski pięciu dywizjonów Amiotów 143 dla bombardowania celów w Niemczech na wypadek wojny, albo wykonywania lotów wahadłowych, z bombardowaniem terytorium Niemiec, po czym lądowaniem w Polsce^[13]. Musiałoby się to wiązać z koniecznością zapewnienia w Polsce odpowiedniego zaplecza logistycznego i zapasów, ale nie doszło w tej sprawie do wiążących ustaleń^[13]. W celu zbadania możliwości stacjonowania francuskich jednostek przyleciał do Polski 8 sierpnia tego roku samolotem Amiot 143, przez Amsterdam i Kopenhagę, gen. Armengaud, lecz konkluzją było, że bombowce wymagałyby również eskorty myśliwców, których lotnictwo francuskie nie mogło w tym celu wydzielić, i plany te upadły^[14][15].

Dwa samoloty (nr 45 i 88) przed wojną otrzymały cywilne znaki F-APIQ i F-AQDZ i używane były jako nieuzbrojone samoloty transportowe i dyspozycyjne Ministerstwa Lotnictwa^[1]. Jeden z samolotów Amiot 143 wykonał przelot na trasie długości 32 000 km z Paryża do Hanoi i z powrotem^[3].

Na skutek wyjątkowo długiego rozwoju, w momencie wejścia do służby Amiot 143 był już przestarzały^[3][16]. Uznawany jest za typową konstrukcję dla francuskiej ścieżki rozwoju samolotów bombowych przełomu lat 20. i 30. – mało aerodynamicznych, niezgrabnych, powolnych, z obszernymi kadłubami z płaskimi burtami, wystającymi wieżyczkami i grubymi skrzydłami^[3][4]. Nie miał żadnej ochrony konstrukcyjnej, a uzbrojenie strzeleckie pod koniec lat 30. nie było już silne^[16]. Mimo to, samoloty te aktywnie służyły jako bombowce w pierwszym okresie II wojny światowej, przydatne zwłaszcza w działaniach nocnych, a ich zaletami był zasięg i mocna konstrukcja^[11]. Stosunkowo duży maksymalny udźwig bomb (1600 kg) był jednak niewykorzystywany w pełni w praktyce^[17].

II wojna światowa

W chwili wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 roku samoloty Amiot 143 pozostawały na wyposażeniu pięciu dywizjonów bombowych trzech pułków stacjonujących we Francji: GB I/34, II/34, II/35, I/38 i II/38, oraz dywizjonu GB II/63 w Maroku^[11]. Z tego, większość samolotów 38 Pułku stacjonowała w Satifie w Algierii, ale w październiku powróciła do Francji^[3]. Dopiero po wybuchu wojny lotnictwo francuskie zintensyfikowało program wprowadzenia do linii nowoczesnych bombowców, jak Amiot 351/354 (które uzupełniły Amioty 143 w 34 Pułku, ale ich nie wyparły) oraz amerykańskie Martin 167 (m.in. w GB II/63)^[3]. Wiosną 1940 roku dywizjon GB II/35 został przezbrojony na Breguet 691 i pozostały cztery dywizjony na Amiotach w metropolitalnej Francji w składzie pułków (Escadre) 34 i 38, przemianowanych 15 kwietnia na Groupement de Bombardement 9 i 10^[11].

Samoloty Amiot 143 były używane od wybuchu wojny we wrześniu 1939 roku do dziennych i nocnych lotów rozpoznawczych nad Niemcami^[11]. Pierwsza misja została przeprowadzona w dzień 15 września przez dwa samoloty GB II/34^[18]. Załogi miały w tym okresie nakazane używanie broni tylko w samoobronie oraz zamiast bombardowania rozrzucały ulotki propagandowe i antywojenne, ku frustracji załóg^[19]. Samoloty Amiot 143, jako przestarzałe, były używane mało intensywnie i ten okres wiązał się z niewielkimi stratami; pierwszy został utracony samolot nr 94 dywizjonu GB I/34 16 października 1939 roku, gdy wylądował przymusowo w rejonie Moguncji^[19]. W chwili ataku niemieckiego w maju 1940 roku lotnictwo posiadało nadal 123 samoloty tego typu, w tym 50 w jednostkach bojowych we Francji, ale tylko 34 z nich w tym momencie sprawne, a w Afryce dalsze 17^[20]. Oba pułki były przydzielone do Północnej Powietrznej Strefy Operacyjnej (ZOAN)^[20].

Już pierwszego dnia ataku Niemiec na Francję 10 maja pięć samolotów z GB II/34 zostało zniszczonych na lotnisku w Metz, a jeden z GB I/38 w Troyes^[3]. Pierwszej nocy 11 Amiotów (4 z GB II/34 i 7 z GB II/38) wzięło udział w nalotach na niemieckie lotniska^[21]. W ciągu kolejnych nocy samoloty tego typu były używane do kolejnych misji bombardowania, wykonywanych siłami kilku samolotów^[21]. 14 maja 1940 roku 19 Amiotów 143 wszystkich czterech dywizjonów zostało wysłanych do nalotu dziennego, na mosty pontonowe na Mozie w rejonie Sedanu. Cel zaatakowało 10 Amiotów, prowadzonych przez dowódców trzech dywizjonów, z czego pomimo eskorty pięć zostało zestrzelonych przez myśliwce i artylerię przeciwlotniczą, a pięć uszkodzonych (dalsze osiem samolotów nie odnalazło celu, a jeden miał awarię)^[22][e]. Jeszcze 16 maja cztery samoloty z GB II/34 wykonały misję dzienną, z tego Amiot nr 27 wrócił uszkodzony, pięciokrotnie próbując zbombardować czołg^[22]. Pomimo strat, oba pułki kontynuowały działania nocne na północy Francji do końca maja^[22]. Samoloty operowały m.in. z Nangis (GB II/34) i Troyes (10 Pułk)^[23]. W tym okresie 17 samolotów doszło jako uzupełnienia ze szkół lotniczych^[24]. Od 30 maja samoloty wykonywały też misje zrzucania zaopatrzenia i amunicji dla armii odciętych na północy^[24]. W czerwcu oba pułki latające na Amiotach zostały ewakuowane na południe, kontynuując działania bojowe na małą skalę^[24]. 20 czerwca 9 Pułk ewakuował przynajmniej sześć Amiotów 143 do Tunezji i Algierii^[24]. 10 Pułk zakończył natomiast szlak w Istres we Francji^[24].

Amioty 143 z 9 Pułku wykonały 311 misji od początku wojny, w tym 247 misji między 12 kwietnia a 17 czerwca 1940 roku, zrzucając 153 tony bomb^[24]. Amioty 143 z 10 Pułku wykonały między 12 kwietnia a połową czerwca 1940 roku 197 misji, zrzucając 119 ton bomb^[17]. Najczęściej używano jednak bomb wagomiaru 50 kg, rzadziej 100 kg i 10 kg^[17].

Amiot 143 oglądany przez niemieckich żołnierzy

Po klęsce Francji, komisja rozejmowa naliczyła we Francji 52 Amioty 143 w stanie sprawnym lub uszkodzonym oraz 25 w Afryce Północnej^[17]. Pozostałe na wyposażeniu lotnictwa samoloty Amiot 143 weszły w skład lotnictwa kolaboracyjnego rządu w Vichy, w metropolii i koloniach. W miarę zastępowania dostępnymi samolotami nowszych modeli, używano ich od 1941 roku głównie jako samolotów transportowych^[1]. Służyły do transportu między metropolią a Bliskim Wschodem, zwłaszcza podczas kampanii syryjskiej, aczkolwiek wkrótce loty nimi nad morzem uznano za zbyt ryzykowne z uwagi na stan techniczny^[17]. Sformowano z nich 3 eskadrę dywizjonu transportowego GT I/15, przekształconą następnie w październiku 1941 w dywizjon GT III/15, stacjonujący w Wadżda w Maroku, następnie w Tunezji^[17]. W styczniu 1943 roku został on przemianowany na GT I/36 i latał do zajęcia Tunezji przez aliantów przynajmniej czterema Amiotami 143^[17]. Ostatnie samoloty Amiot 143 skasowano w lutym 1944 roku^[1].

Na samolotach tego typu od końca marca 1940 roku szkolił się również polski personel latający we Francji przewidziany dla lotnictwa bombowego, między innymi w bazach Lyon-Bron, Caen i Cazaux^[25]. Już podczas kampanii francuskiej, w ostatniej dekadzie maja przystąpiono w Powietrznej Strefie Operacyjnej Alp do tworzenia improwizowanych jednostek, które miały szybko wejść do akcji, w tym sformowano improwizowaną Polską Bombową Jednostkę Marszową (fr. Groupe de Bombardement Marche Polonais) w bazie Lyon-Bron, która otrzymała trzy Amioty 143 (nr 20, 23 i 76) i trzy Blochy 131^[26]. Szkolenie odbywało się w bazie Corbas, lecz już 1 czerwca grupa lotników polskich została przeniesiona do Tuluzy w celu utworzenia dywizjonu latającego na nowoczesnych Martinach 167^[26].

Wersje

• Amiot 140 – dwa prototypy z lat 1930–1931 w pierwotnej postaci, silniki rzędowe Hispano-Suiza 12Nbr (650 KM)^[27]
• Amiot 141 – projekt, silniki rzędowe Lorraine 12Q (900 KM)^[3]
• Amiot 142 – prototyp z 1935 roku, silniki rzędowe Hispano-Suiza 12Ybrs (860 KM)^[6]
• Amiot 143 – wariant seryjny z 1934 roku (138 sztuk), silniki gwiazdowe Gnome-Rhône 14Kirs/Kjrs Mistral Major (900 KM)^[6]
• Amiot 144 – prototyp z 1936 roku, silniki gwiazdowe Gnome-Rhône 14Kirs/Kjrs Mistral Major (900 KM), chowane podwozie^[3]
• Amiot 145 – projekt, silniki gwiazdowe Hispano-Suiza 14AA (937 KM)^[3]
• Amiot 146 – projekt, silniki gwiazdowe Gnome-Rhône 18Lars (1250 KM)^[3]
• Amiot 147 – prototyp z 1936 roku, silniki rzędowe Hispano-Suiza 12Ydrs/Yfrs (870 KM), podwójne stateczniki^[3]
• Amiot 150 – prototyp wodnosamolotu torpedowego z 1937 roku^[1]

Opis techniczny

Konstrukcja

Przekrój samolotu Amiot 142 – widoczne miejsca załogi

Samolot Amiot 143 był cztero- lub pięciomiejscowym średnim samolotem bombowo-rozpoznawczym^[5].

Był to dwusilnikowy wolnonośny średniopłat o konstrukcji całkowicie metalowej, kryty blachą^[f]. Kadłub o przekroju prostokątnym^[7], o konstrukcji kratownicowo-półskorupowej^[28], mieścił w przedniej i środkowej części zakryte kabiny załogi. W przodzie, u góry kadłuba znajdowała się ruchoma wieżyczka strzelecka obsługiwana przez stojącego w niej strzelca pokładowego^[29]. Pod nią i za nią znajdowała się w długiej przeszklonej gondoli kabina nawigatora, który był równocześnie bombardierem i w razie potrzeby obsługiwał również aparaty fotograficzne oraz karabin maszynowy mocowany w oknie podłogi gondoli z przodu^[29]. Nawigator miał również zapasowe przyrządy do pilotażu, z miejscem pod kabiną pilota^[29]. Wysoka i wąska komora bombowa wewnątrz gondoli była przesunięta w lewo, a obok po prawej było wąskie przejście do tylnej części^[3]. Nad gondolą, u góry kadłuba mieściła się zakryta kabina pilota. Dalej na grzbiecie znajdowała się ruchoma wieżyczka strzelecka, strzelająca do tyłu i obsługiwana przez strzelca^[29]. U dołu kadłuba, na końcu gondoli było stanowisko z karabinem maszynowym, które w razie potrzeby obsługiwał radiotelegrafista^[29]. Kadłub kończył się pojedynczym usterzeniem klasycznym ze statecznikiem poziomym wspartym zastrzałami^[7].

Do kadłuba był przytwierdzony płat trójdzielny, trójdźwigarowy, o obrysie prostokątno-trapezowym i grubym profilu^[28]. Dźwigary stanowiły integralną całość z kadłubem^[7]. W płacie po obu stronach kadłuba znajdowały się gondole silnikowe. Grubość skrzydeł umożliwiała dostęp do instalacji silników w locie^[3]. Usterzenie pojedyncze, zbalansowane^[3]. Kąt zaklinowania usterzenia poziomego można było zmienić na ziemi^[3]. Podwozie klasyczne, stałe, z pojedynczymi kołami osłoniętymi masywnymi owiewkami i kółkiem ogonowym^[7]. Golenie główne podwozia przymocowane do dźwigara głównego skrzydła i podparte zastrzałami do boków kadłuba^[7].

Napęd

Napęd samolotu Amiot 143 stanowiły dwa 14-cylindrowe silniki gwiazdowe Gnome-Rhône 14Kirs (lewy) i 14Kjrs (prawy) Mistral Major, o mocy po 662 kW (900 KM) na wysokości 4200 m i 640 kW (870 KM) na wysokości 3200 m^[7][3]. Silniki różniły się kierunkiem obrotów. Śmigła Gnome-Rhône były trójłopatowe, o skoku nastawianym na ziemi^[7]. Zapas paliwa wersji M4 w sześciu zbiornikach w skrzydłach wynosił 2720 l (dwa po 400 l w centropłacie i dwa po 400 l w zewnętrznych częściach skrzydeł, z możliwością odrzucania w razie pożaru, oraz dwóch zbiornikach po 560 l w krawędzi natarcia centropłata^[8]. W wersji M5 zmieniono zbiorniki na dwa po 400 l w centropłacie i cztery po 475 l w zewnętrznych częściach skrzydeł (łącznie 2700 l), już bez możliwości odrzucania^[8].

Uzbrojenie i wyposażenie

Samolot mógł przenosić bomby o łącznej masie do 1600 kg. W kadłubowej komorze bombowej mieściła się bomba o wagomiarze 500 kg albo cztery bomby 200 kg lub 100 kg albo osiem bomb 50 kg lub 32 bomby 10 kg (maksymalnie 800 kg bomb wewnątrz)^[2]. Ponadto pod skrzydłami można było przenosić na czterech wyrzutnikach dalsze cztery bomby po 200 kg lub 100 kg^[2]. Zamiast nich samolot mógł przenosić pod skrzydłami do 24 bomb oświetlających po 30 kg^[2].

Uzbrojenie obronne składało się w pierwszych 40 samolotach początkowo z karabinów maszynowych Lewis kal. 7,7 mm w dwóch wieżyczkach (pojedyncze) i tylnym stanowisku w gondoli (podwójnie sprzężony)^[3]. Od 41. samolotu zastosowano nowsze francuskie pojedyncze karabiny maszynowe MAC 1934 kal. 7,5 mm w czterech stanowiskach, po czym przezbrajano w ten sposób także wcześniejsze samoloty^[8]. Karabiny Lewis miały magazynki bębnowe po 97 nabojów, a MAC po 100 nabojów^[3]. W nosie kadłuba u góry znajdowała się ruchoma wieżyczka To23 obsługiwana przez strzelca pokładowego, z kątem ostrzału 220° w poziomie, 75° do góry i 50° w dół^[3][g]. Zapas nabojów do km MAC wynosił 800 w ośmiu magazynkach^[5]. Na grzbiecie znajdowała się ruchoma wieżyczka To14bis, strzelająca do tyłu i obsługiwana przez strzelca^[29]. Według niektórych danych, kąt ostrzału wynosił 210° w poziomie i 150° do góry, a zapas amunicji 12 magazynków^[3]. U dołu kadłuba, na końcu gondoli było stanowisko z karabinem maszynowym strzelającym do tyłu w dół, które w razie potrzeby obsługiwał radiotelegrafista^[29]. Jego kąt ostrzału wynosił 200° w poziomie i 100° w pionie, a zapas amunicji 12 magazynków^[3]. Od 41. samolotu dodano także czwarty karabin maszynowy strzelający w dół, wysuwany przez otwór w podłodze gondoli z przodu, obsługiwany w razie potrzeby przez bombardiera. Miał on pole ostrzału w formie stożka skierowanego w dół, w zakresie 60° w płaszczyźnie bocznej i 62° w płaszczyźnie wzdłużnej, a zapas amunicji wynosił 600 sztuk w sześciu magazynkach^[3].

Amiot 143 był wyposażony w radiostację długofalową Radio-Industries ACP 16 oraz krótkofalową Bronzavia M535^[9]. Początkowo samoloty wersji M4 nie miały radiostacji krótkofalowej, lecz była ona uzupełniana^[8].

Zobacz też

Podobne lub porównywalne samoloty:

• Junkers Ju 86
• Armstrong Whitworth Whitley
• Bloch MB.200
• Bloch MB.210
• LWS-6 Żubr

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Amiot 143, Ugołok Nieba, 2017 [dostęp 2022-11-18]  (ros.).
• Bartłomiej Belcarz: Polskie lotnictwo we Francji 1940. Sandomierz: Stratus, 2001. ISBN 83-916327-6-8.
• Michel Bénichou. Amiot 143. Les sacrifiés de la première heure. „Fana de l'Aviation”. Nr 133, lipiec 1997. [zarchiwizowane z adresu]. (fr.). 
• Ryszard Kaczkowski: Samoloty bombowe II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1987, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. 40. ISBN 83-206-0648-9.
• Marek Ryś. Samolot bombowy Amiot 143. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 3/2005, s. 57-60, marzec 2005. ISSN 1230-1655. 
• Jaroslav Schmid: Letadla 1939-45. Stíhací a bombardovací letadla Francie a Polska. Pilzno: Fraus, 2003. ISBN 80-7238-284-5. (cz.).

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i rysunki Amiot 140 na stronie Ugołok Nieba (ros.)
• Zdjęcia i rysunki Amiot 143 na stronie Ugołok Nieba (ros.)