Amon (bóg egipski)

Amon
— bóg sprawca niewidzialnego wiatru, urodzaju, płodności —
Wizerunek Amona
Inne imiona	Amon-Ra, Amon-Re, Amoun, Amun, Amen; rzadziej: Imen, Ammon, Hammon
Występowanie	mitologia egipska
Teren kultu	starożytny Egipt
Odpowiednik	Zeus (grecki)
Rodzina
Żona	Mut
Dzieci	Chonsu

Amon (egip. Imn – ukryty; również Amon-Ra/Re, Amoun, Amun, Amen; rzadziej Imen, Ammon, Hammon), utożsamiany z Ra/Re – egipski bóg, sprawca niewidzialnego wiatru, urodzaju, płodności^[a]. Był uosobieniem niewidzialnych życiodajnych elementów natury: powietrza i wiatru. Powodował, że plony były obfite, zwierzęta się mnożyły, a kobiety rodziły dzieci. Wraz ze swoją małżonką Mut oraz synem Chonsu – bogiem-księżycem – stanowili w Karnaku tebańską triadę. Jego żeńskim odpowiednikiem była Amaunet. Natomiast jako Amon-Kematef^[b] wchodził w skład Ogdoady, której kult trwał w Hermopolis Magna.

Grecy identyfikowali go ze swoim władcą bogów – Zeusem^[1].

Wizerunek Amona

Przedstawiany jako król w koronie z dwoma wysokimi piórami (jako Amon-Ra), człowiek z głową barana o zakrzywionych rogach, pod postacią gęsi, a także węża, niekiedy w formie bezosobowej, jako obelisk.

Historia kultu Amona

Imię Amona po raz pierwszy pojawia się w Tekstach Piramid z okresu Starego Państwa. Występuje tam wraz z imieniem małżonki – Amaunet, a także w związkach z imieniem Mina oraz Ha – boga pustyni zachodniej.

Od XXII wieku p.n.e. rozpowszechniony w Tebach. Początkowo lokalne bóstwo Teb. Za czasów XI dynastii, gdy lokalni władcy nabrali znaczenia, a stolica Egiptu została przeniesiona do Teb, stał się głównym bogiem Egiptu^[2]. W czasach Nowego Państwa osiągnął rangę boga narodowego, a po połączeniu z kultem boga Re, stał się Amonem-Re. Pozycję Amona tymczasowo przyćmiła decyzja faraona Echnatona o przeniesieniu stolicy do Achetaton (dzisiejsze Tell el-Amarna) i uznaniu Atona jedynym bogiem. Niemniej już jego następca, Tutanchamon, zadecydował o powrocie do religijnej doktryny Teb – także zachwiana władza i wpływy kapłanów Amona zostały na nowo przez nich odzyskane. Za czasów XXV dynastii nastąpiło odrodzenie kultu Amona, a to za sprawą dojścia do władzy Kuszytów, wywodzących się z Nubii, którzy za prawdziwy dom Amona uznawali święte miejsce w Gebel Barkal w północnym Sudanie (czyli Nubii). Pozycję Amona zachwiało dopiero zniszczenie Teb przez Asyryjczyków w 663 r. p.n.e. Od tego momentu w historii jego miejsce pośród panteonu bogów zaczął przejmować Ozyrys.

• 

  Fasada Wielkiej Świątyni Amona w Karnaku

• 

  Baran – jedna z reprezentacji Amona, świątynia Amona w Karnaku

• 

  Posąg Amona, świątynia Amona w Karnaku

• 

  Plan świątyni Amona w Karnaku (opisy angielskie)

• 

  (c) Rama, CC BY-SA 3.0 fr

  Bogowie Ptah, Re-Horachte oraz Amon (po prawej) – stela z grobowca Ramzesa II

Kapłani Amona

Od XXII w. p.n.e. kult Amona w nomie tebańskim^[c], z głównym ośrodkiem w Karnaku, rozrastał się. To właśnie tu, w Karnaku, powstał jeden z największych kompleksów architektury starożytnej – Wielka Świątynia Amona.

Ze względu na rangę Amona pośród innych bogów egipskich kapłani Amona zajmowali najważniejsze stanowiska w państwie. W okresie późniejszym sam faraon był najwyższym kapłanem Amona, a jego żona była przełożoną kapłanek. Same kapłanki wywodziły się z rodziny królewskiej.

Zatrzymanie podczas publicznych procesji posągu Amona niesionego w barce^[d] oznaczało podjęcie ważnej decyzji. Decyzja ta oznajmiana była przez kapłanów. W taki właśnie sposób został wyznaczony na nowego władcę Totmes III.

Amon-Re

Amon-Re

Ubóstwione Słońce, stwórca świata i pan ładu we wszechświecie, władca bogów, ludzi i państwa zmarłych. W czasach Nowego Państwa (XVI–XI wiek p.n.e.) Amon stał się głównym bogiem państwowym. Jego kult został połączony przez kapłanów Heliopolis z kultem Re^[e] (boga Słońca) i tak narodził się Amon-Re. Dzięki temu kult Amona został jeszcze bardziej wzmocniony. Kult Amona-Re został „rozerwany” dopiero za panowania XXV dynastii kuszyckiej.

Zobacz też

• arcykapłani Amona rezydujący w Tebach za czasów XXI dynastii
• mitologia egipska

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Mary Barnett: Bogowie i mity starożytnego Egiptu. Warszawa: Arkady, 1997, s. 81 i inne. ISBN 83-213-3930-1.
• Ada Russo Pavan w przekł. Agnieszki Michalskiej-Rajch: Tajemna Wiedza Egiptu. Łódź: Wydawnictwo Ravi, 2002, s. 41–42. ISBN 83-7229-038-5.
• Ian Shaw, Paul Nicholson: The British Museum Dictionary of Ancient Egypt. Kair, Egipt: The American University in Cairo Press, 2002, s. 31–32. ISBN 977-424-762-0.