Amphitrite (1930)

Amphitrite (Q159)

Klasa	okręt podwodny
Typ	Diane
Historia
Stocznia	Chantiers et Ateliers Augustin Normand, Hawr
Położenie stępki	8 sierpnia 1928
Wodowanie	20 grudnia 1930
Marine nationale
Wejście do służby	8 czerwca 1933
Zatopiony	8 listopada 1942
Los okrętu	złomowany w 1946
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu	571 ton 809 t
Długość	64,4 m
Szerokość	6,2 m
Zanurzenie	4,3 m
Zanurzenie testowe	80 m
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1400 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM 2 śruby
Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu	14 węzłów 9 w.
Zasięg	powierzchnia: 4000 Mm przy 10 w. zanurzenie: 82 Mm przy 5 w.
Sensory
hydrofony
Uzbrojenie
1 działo kal. 75 mm, 1 wkm kal. 13,2 mm 9 torped
Wyrzutnie torpedowe	6 × 550 mm 2 × 400 mm
Załoga	41

Amphitrite (Q159) – francuski dwukadłubowy okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z dziewięciu jednostek typu Diane. Okręt został zwodowany 20 grudnia 1930 roku w stoczni Chantiers et Ateliers Augustin Normand w Hawrze, a w skład Marine nationale wszedł 8 czerwca 1933 roku. Pełnił służbę na Morzu Śródziemnym i Atlantyku, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdował się pod kontrolą rządu Vichy. 8 listopada 1942 roku, w pierwszym dniu lądowania Aliantów w Afryce Północnej, „Amphitrite” została zatopiona w porcie w Casablance w wyniku ostrzału artyleryjskiego i ataków lotnictwa pokładowego.

Projekt i budowa

„Amphitrite” zamówiona została w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1927 roku^[1][2]. Okręt, zaprojektowany przez Marie-Augustina Normanda i Fernanda Fenaux, należał do ulepszonej w stosunku do 600-tonowych typów Sirène, Ariane i Circé serii jednostek o wyporności 630 ton^[3][4][a]. Usunięto większość wad poprzedników: okręty charakteryzowały się wysoką manewrowością i krótkim czasem zanurzenia; poprawiono też warunki bytowe załóg^[3].

„Amphitrite” zbudowana została w stoczni Augustin Normand w Hawrze^[4][6]. Stępkę okrętu położono 8 sierpnia 1928 roku^[7][b], a zwodowany został 20 grudnia 1930 roku^[3][4].

Dane taktyczno-techniczne

„Amphitrite” była średniej wielkości dwukadłubowym okrętem podwodnym^[3]. Długość między pionami wynosiła 64,4 metra, szerokość 6,2 metra i zanurzenie 4,3 metra^[4][6][c]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 571 ton, a w zanurzeniu 809 ton^[3][4][d]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa czterosuwowe silniki wysokoprężne Normand–Vickers o łącznej mocy 1400 KM^[2][4][e]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1000 KM^[3][4]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 14 węzłów na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu^[4][8][f]. Zasięg wynosił 2300 Mm przy prędkości 13,5 węzła w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 10 węzłów) oraz 82 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu^[6][9][g]. Zbiorniki paliwa mieściły 65 ton oleju napędowego^[4][h]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów^[6].

Okręt wyposażony był w osiem wyrzutni torped: trzy stałe kalibru 550 mm na dziobie, jedną zewnętrzną kalibru 550 mm na rufie, podwójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 550 mm oraz podwójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 400 mm^[3][6]. Łącznie okręt przenosił dziewięć torped, w tym siedem kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm^[6]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 75 mm L/35 M1928 oraz pojedynczy wielkokalibrowy karabin maszynowy Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76^[3][i]. Jednostka wyposażona też była w hydrofony^[6].

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 38 podoficerów i marynarzy^[1][3][j].

Służba

„Amphitrite” weszła do służby w Marine nationale 8 czerwca 1933 roku^[7]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q159^[6]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, wchodząc w skład 18. dywizjonu 2. Flotylli okrętów podwodnych w Oranie (wraz z siostrzanymi „Méduse”, „La Psyché” i „Oréade”)^[10]. Dowódcą jednostki był w tym okresie kpt. mar. G. Saglio^[10]. 1 września 1939 roku wszystkie okręty 18. dywizjonu opuściły Oran, udając się do Casablanki^[10].

7 maja 1940 roku „Amphitrite” i „Méduse” wyszły z Oranu, następnego dnia przeszły przez Cieśninę Gibraltarską i dołączyły do eskortowanego przez awizo „L’Impétueuse” konwoju 23-RS, docierając do Brestu^[11]. Po dotarciu do celu, oba okręty skierowano na remont stoczniowy^[11]. W czerwcu 1940 roku okręt znajdował się w składzie 18. dywizjonu, przechodząc remont w Breście, a jego dowódcą był nadal kpt. mar. Saglio^[12]. 18 czerwca, wobec zbliżania się wojsk niemieckich do portu w Breście, „Amphitrite” ewakuowała się do Casablanki (razem z okrętami podwodnymi „Casabianca”, „Sfax”, „Persée”, „Poncelet”, „Ajax”, „Circé”, „Thétis”, „Calypso”, „La Sibylle”, „Amazone”, „Antiope”, „Orphée” i „Méduse”)^[13]. 11 września 1940 roku, przebywając na patrolu w pobliżu Casablanki, „Amphitrite” zauważyła brytyjski niszczyciel HMS „Vidette” (D48), który wcześniej ostrzelał wychodzący z portu francuski niszczyciel „Milan”, jednak dowódca nie zdecydował się na przeprowadzenie ataku^[14]. W listopadzie 1940 roku „Amphitrite” stacjonowała w Casablance (wraz z okrętami podwodnymi „Sidi Ferruch”, „Méduse”, „Amazone”, „La Sibylle”, „Orphée”, „Antiope” i „Sfax”)^[15].

W listopadzie 1942 roku, kiedy doszło do lądowania aliantów w Afryce Północnej, „Amphitrite” stacjonowała w Casablance (wraz z okrętami podwodnymi „Sidi Ferruch”, „Le Conquérant”, „Le Tonnant”, „Antiope”, „Amazone”, „Orphée”, „La Sibylle”, „Méduse”, „La Psyché” i „Oréade”)^[16][17]. Rankiem 8 listopada stojące w porcie jednostki dostały się pod silny ogień artylerii amerykańskich okrętów: pancernika USS „Massachusetts” (BB-59) oraz ciężkich krążowników USS „Tuscaloosa” (CA-37) i USS „Wichita” (CA-45) oraz ataków samolotów z lotniskowca USS „Ranger” (CV-4)^[18][19]. W wyniku ataku „Amphitrite” zatonęła na pozycji 33°06′30″N 7°36′58″W/33,108333 -7,616111^[6][7]. Na pokładzie jednostki, dowodzonej przez kpt. mar. Rittiego, zginęło trzech marynarzy^[20].

Po zdobyciu Casablanki okręt został podniesiony, po czym zezłomowany w maju 1946 roku^[7].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Aliancka ofensywa. T. 4. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65855-43-5.
• Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Ivan Gogin: DIANE 2nd class submarines (1932-1934). Navypedia. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: FR Amphitrite. Allied Warships. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
• Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 1 of 4) Wednesday 1st – Tuesday 7th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
• Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 3 of 4) Saturday 15th - Friday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, SEPTEMBER 1940 (Part 1 of 2) Sunday 1st – Saturday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
• Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
• Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
• Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.).
• Andrzej Perepeczko: Burza nad Atlantykiem. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 2002. ISBN 83-86776-65-X.
• Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789–1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
• Tony Allen, Jan Lettens: Amphitrite (Q-159) (+1942). Wrecksite. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).