Ampułki Lorenziniego

Ujścia ampułek Lorenziniego na pysku żarłacza tygrysiego

Ampułki Lorenziniego, elektroreceptory ampułkowate – rodzaj elektroreceptorów służących do elektrolokacji, występujący w skórze bezszczękowców (Agnatha), ryb chrzęstnoszkieletowych (Chondrichthyes) i wielopłetwców (Polypteriformes)[1]. Powstały z przekształconych receptorów linii bocznej. Zostały odkryte i opisane przez Stefano Lorenziniego w 1678[2], nazwane jego nazwiskiem dla uhonorowania. Działanie tych narządów pozostawało tajemnicą przez blisko 300 lat, do 1962, gdy R.W. Murray odkrył ich funkcje elektrosensoryczne[3].

Przekrój poprzeczny przedniej części głowy kosogona przedstawiający ampułki Lorenziniego ulokowane w żelowatej tkance. Widoczna sieć włókien nerwowych łączących się z tymi ampułkami.

Są to pory (jamki) w kształcie ampułek wypełnionych galaretowatą substancją, położone na głowie ryby i na płetwach piersiowych[4], zwykle w okolicy pyska. Rozmieszczone nad dołkami węchowymi, wzdłuż żuchwy, chrząstki gnykowej i tryskawki[5]. U spodoustych występują w dużych skupiskach, po kilkadziesiąt. Na głowie drętwy naliczono 220 ujść ampułek Lorenziniego, a mustel psi ma ich aż 1600[5].

Pojedyncza ampułka złożona jest z części szczytowej, otwartej na zewnątrz ciała, z długiej szyjki (jej długość jest zależna od gatunku) oraz ampułki właściwej zanurzonej w skórze[5]. Ampułkę właściwą tworzy 8–12 kieszonek wyścielonych dwiema warstwami dużych komórek: zmysłowych i podporowych[5]. Mechanizm działania nabłonka czuciowego nie został do końca poznany[5][4]. Pory i kanały związane z elektroreceptorami wykazują znaczną zmienność geometryczną w obrębie danego organizmu i pomiędzy gatunkami[4].

Ampułki Lorenziniego umożliwiają zwierzęciu wykrywanie zmian w polach elektrycznych generowanych przez skurcze mięśni i procesy fizjologiczne jego potencjalnej ofiary. Rejestrują niewielkie fluktuacje elektryczne[4], są zdolne do wykrywania nawet bardzo słabych różnic potencjałów elektrycznych, zmian pola magnetycznego, zmian temperatury i zasolenia wody. Działają na zasadzie półprzewodnika zamieniając sygnały dochodzące z zewnątrz na impulsy przekazywane do mózgu. Pomagają rybie w lokalizowaniu zdobyczy, zagrożenia lub partnera[4].

Rekinek psi jest zdolny zarejestrować pole elektryczne o natężeniu rzędu 1 V/cm, a Raja spp. nawet 0,01 V/cm, co oznacza, że może wykryć różnicę potencjałów z odległości 1000 km[5]. Dzięki ampułkom Lorenziniego rekiny mogą wykrywać zagrzebane w piasku płastugi[5].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Ryby : encyklopedia zwierząt. Henryk Garbarczyk, Małgorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9.
  2. ↑ Stefano Lorenzini: Osservazioni Intorno Alle Torpedini. Firenze: Per l’Onofri, 1678.
  3. ↑ R. W. Murray. The response of the ampullae of Lorenzini of elasmobranchs to electrical stimulation. J. Exp. Biol.. „Journal of Experimental Biology”. 39, s. 119–128, 1962 (ang.). 
  4. ↑ a b c d e Camperi et al.. From morphology to neural information: The electric sense of the skate. „PLOS Computational Biology”. 3, 2007. DOI: 10.1371/journal.pcbi.0030113 (ang.). 
  5. ↑ a b c d e f g Wincenty Kilarski: Anatomia ryb. Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2012. ISBN 978-83-09-01080-7.

Media użyte na tej stronie

Lorenzini pores on snout of tiger shark.jpg
Autor: Albert kok, Licencja: CC BY-SA 3.0
Lorenzini pores on snout of tiger shark
Ampullae of Lorenzini inner side.jpg
Autor: Mdomingoa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Transversal section of the anterior part of the head of a Common thresher (Alopias vulpinus) from the Mediterranean Sea, showing the Ampullae of Lorenzini sustained in a gelli-like tissue. A network of nerve fibers connecting to these ampullae is visible