Amstrad CPC

(c) Photograph by Rama, Wikimedia Commons, Cc-by-sa-2.0-fr

Amstrad CPC 464 z monitorem monochromatycznym GT65. W prawej części klawiatury wbudowany magnetofon kasetowy

Amstrad CPC (w Niemczech produkowany jako Schneider CPC) – jeden z pierwszych komputerów domowych (CPC – ang. Colour Personal Computer), wyposażony w trzynastocalowy monitor kolorowy GTM640, choć dostępny był też z monitorem monochromatycznym GT65/66 – zielonym. Został opracowany przez brytyjskie przedsiębiorstwo Amstrad.

Amstrad CPC 464 wszedł na rynek w roku 1984, już po pojawieniu się takich komputerów domowych jak ZX Spectrum czy Commodore 64, a także pięć lat po pierwszych modelach Atari (→rodzina 8-bitowych Atari). Różnił się jednak od nich tym, że sprzedawany był jako komplet pod hasłem „po otwarciu pudełka nie potrzebujesz nic więcej”, gdy tymczasem jego konkurenci – Spectrum i Commodore – swoje produkty przeznaczali do podłączenia do telewizora jako monitora i magnetofonu kasetowego jako pamięci zewnętrznej. Cały komputer mieścił się w kompaktowej obudowie zintegrowanej z klawiaturą, nieco grubszej niż współczesne standardowe klawiatury do komputerów PC, i nieco tylko od nich dłuższej, aby pomieścić magnetofon lub stację dyskietek.

(c) Quickfix, CC-BY-SA-3.0

Procesor Zilog Z80A w 40-pinowej obudowie DIP taktowany zegarem o częstotliwości 4 MHz

Dyskietka standardu 3 cali
(dla CPC 664 i CPC 6128)

Amstrad CPC 464, 1984

Amstrad/Schneider CPC był produkowany w kilku wersjach, wszystkich opartych (tak jak ZX Spectrum) na 8-bitowym mikroprocesorze Zilog Z80 taktowanym zegarem 4 MHz:

Amstrad CPC 6128 ze stacją dyskietek 3-calowych (z prawej strony klawiatury) i monitorem kolorowym

• wersja 464, wprowadzona w 1984, z pamięcią 64 kB i wbudowanym magnetofonem kasetowym jako pamięcią zewnętrzną;
• wersja 472 z pamięcią 72 kB i magnetofonem jak w 464 (krótka seria na rynek hiszpański)^[1];
• wersja 664 z pamięcią 64 kB i wbudowaną stacją dyskietek 3" (standard specyficzny dla Amstrada/Schneidera, umożliwiał zapis 180 kB po każdej stronie dyskietki);
• wersja 6128 z pamięcią 128 kB, zmodernizowaną klawiaturą i stacją dyskietek 3", umożliwiała wgranie systemu operacyjnego CP/M i AMSDOS.

Wymieniana czasem wersja 5512 (z pamięcią 512 kB i osobną stacją dyskietek 5¼") w rzeczywistości nie była sprzedawana, była to rozsiewana we Francji plotka.

Wszystkie komputery CPC miały ten sam mechanizm stronicowania pamięci. Pamięć była podzielona na bloki o wielkości 16 kiB, przyłączaniem do danego bloku odpowiedniego banku pamięci RAM lub ROM sterował układ wewnętrzny komputera, a od CPC 6128 także urządzenie zewnętrzne. Przełączanie konfiguracji pamięci było możliwe bezpośrednio poprzez wysłanie danych do portu 7F00H, albo poprzez wywołanie przerwania, po którym występowały 3 bajty danych, z czego jeden określał konfigurację pamięci, a dwa adres w pamięci. Obsługa przerwania zapewniała przyłączanie banków pamięci do procesora (bloków). Pracując w podstawowym trybie pamięci pierwszy (0000H-3FFFH) blok przestrzeni adresowej był współdzielony przez pierwszy bank RAM i część ROMu, w którym były procedury obsługi sprzętu. Czwarty bank (C000H – FFFFH) był wykorzystywany na pamięć ekranu oraz był współdzielony przez ROM interpretera Basica oraz rozszerzeń pamięci ROM dołączanego sprzętu. Mechanizm rozszerzania ROM był wykorzystany do obsługi napędu dyskietek. W wersjach posiadających więcej niż 64 kB pamięci, dodatkowa pamięć mogła być podłączana do drugiego bloku. Do trzeciego bloku był podłączany cały czas trzeci bank pamięci RAM, co wykorzystano umieszczając w nim wektory skoków do pamięci ROM systemowej. W komputerach posiadających co najmniej 128 kiB RAMu możliwy był tryb pracy, w którym do procesora była dołączona tylko pamięć RAM o adresach ponad 64 kiB, co dawało dla systemu operacyjnego CPM 61 KiB^[2][3].

Najpopularniejsze były wersje 464 i 6128. Komputery te sprzedawane były głównie w Wlk. Brytanii, Francji, Niemczech i Hiszpanii. Do Polski trafiały w ramach indywidualnego importu oraz w ramach wsparcia struktur podziemnej „Solidarności”, ponieważ doskonale nadawały się do nieskomplikowanych prac edytorskich potrzebnych do wydawania czasopism bezdebitowych. Instytucjonalny eksport CPC 6128 z krajów zachodnich do Polski był zabroniony z powodu przekroczenia parametrów określonych w embargu COCOM-u, ustanowionym po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce.

Mikrokomputery te miały wbudowany interpreter języka Locomotive-Basic, posiadały 7-bitowe wyjście Centronics na drukarkę, stereofoniczne wyjście słuchawkowe audio, wbudowany głośniczek z regulacją siły głosu i startowały natychmiast po włączeniu zasilania (nie był potrzebny czas na rozruch). Na kolorowym monitorze wyświetlać można było albo 16 kolorów przy rozdzielczości 160×200 pikseli, albo 4 kolory przy 320×200 px albo 2 kolory przy 640×200 px albo wreszcie tryb mieszany – różne rozdzielczości w różnych częściach (paskach) ekranu. Kolory można było wybierać z palety 27 kolorów. Później na mikrokomputerach Amstrad CPC zaimplementowano CP/M i dokonywano dalszych unowocześnień, ale wkrótce burzliwy rozwój technologii mikroprocesorowej (procesory Intel 8086, 80286, 80386 i następne) pozostawił w tyle 8-bitową architekturę Z80 i zbudowany w oparciu o nią mikrokomputer CPC. Możliwe było wykorzystywanie dyskietek formatu PC 180kb i 360 kB: po podłączeniu zewnętrznej stacji dyskietek 5,25' oprogramowanie Amstrada CPC umożliwiało wymianę plików z komputerami PC. Istniała także możliwość podłączenia stacji dyskietek 3.5' z dodatkowym układem służącym do „zmiany strony” dyskietki (potwierdzony format 180kB na stronę). Współcześnie (np. dla Amstrada CPC z rozszerzeniem M4 Wifi) istnieje graficzny, obsługiwany myszką, wielozadaniowy system operacyjny SymbOS, który umożliwa na komputerze z procesorem Z80 korzystanie z zasobów Internetu, np. używanie klienta IRC^[4].

Firma Robotron w Niemieckiej Republice Demokratycznej usiłowała podjąć się produkcji klonów mikrokomputerów serii CPC (pod nazwą KC-compact), opierając się na radzieckich klonach mikroprocesora Z80, nazwanych UA880. Próby te zostały porzucone w 1990, kiedy NRD przestała istnieć po zjednoczeniu Niemiec.

Ostatecznie Amstrad CPC przestał być produkowany w roku 1990.

Oś czasu produktów

Gry

Przypisy

Bibliografia

• Zieliński Juliusz, Amstrad CPC 6128 – schemat i opis techniczny., [w:] „Elektronik”, ISSN 0860-293X, nr 12/1986, wyd. ZSP Politechniki Wrocławskiej, s. 11–22