Analiza aktywacyjna
Analiza aktywacyjna – metoda wykrywania śladowych ilości substancji poprzez wywołanie sztucznej promieniotwórczości izotopów tejże substancji. Pozwala na wykrywanie śladowych ilości pierwiastków, nawet rzędu bilionowych części grama[1].
Próbkę napromieniowuje się strumieniem cząstek naładowanych lub neutronów. Powstały radioizotop przeważnie oznacza się metodami radiometrycznymi. Pomiar najczęściej przeprowadza się równolegle, w tych samych warunkach, na wzorcu - substancji o znanej zawartości danego pierwiastka, w celu porównania. Dzięki znacznym i znanym różnicom między radioizotopami, wpływ innych pierwiastków (niebędących przedmiotem zainteresowania), jest niewielki[1].
Na czułość analizy ma wpływ między innymi[1]:
- gęstość strumienia cząstek,
- przekrój czynny napromieniowanego izotopu na wychwyt cząstek aktywujących,
- półokres i rodzaj promieniowania emitowany przez aktywowany pierwiastek.
Zastosowania
Analizę aktywacyjną stosuje się w[1]:
- metalurgii, np. wykrywanie domieszek w metalach i stopach (zanieczyszczenia rzędu 10-7%)
- badaniach biochemicznych, np. w medycynie sądowej (np. możliwość wykrycia 10-10g arsenu we włosach lub płynach ustrojowych), biologii (zmiany zawartości sodu i potasu w pojedynczym aksonie pod wpływem bodźców elektrycznych)
- geochemii, np. oznaczanie mikroskładników w glebie
- przemyśle spożywczym, np. wykrywanie pestycydów i innych środków ochrony roślin w niemal dowolnych produktach spożywczych
Odmiany analizy aktywacyjnej
Nazwę analiza aktywacyjna często wydłuża się o człon określający rodzaj cząstek wywołujących sztuczną radioaktywność:
- neutronowa – próbka jest napromieniowywana neutronami, aktywacja neutronowa
- za pomocą cząstek α – napromieniowywanie helionami
- za pomocą jonów ciężkich – aktywowanie jonami dodatnimi, najczęściej protonami, jądrami deuteru lub helu. Często używana przy oznaczaniu fosforu i żelaza