Anatema

Anatema – klątwa, wyłączenie ze społeczności.

Termin pochodzi od greckiego słowa ανάθεμα (greka klasyczna: ανάθημα)^[1], odpowiadającego hebrajskiemu cherem, czyli „klątwa”.

W Kościele w ciągu pierwszych sześciu wieków chrześcijaństwa termin techniczny używany przy oficjalnym wyłączaniu osób ze społeczności wierzących. W późniejszym okresie słowo to stosowano jako formułę dogmatyczną na określenie poglądów uznanych za herezję.

Stary Testament

W Starym Testamencie cherem może oznaczać:

poświęcenie Bogu łupów zdobytych w świętej wojnie (Joz 6-7)
poświęcenie Bogu jakiejkolwiek rzeczy jako wotum, bez możliwości wykupienia lub zastąpienia jej czymś innym (Kpł 27,28-29)
karę wymierzaną w przypadku bałwochwalstwa (Pwt 13,13-19).

Nowy Testament

W Nowym Testamencie podejmowane i rozwijane jest trzecie znaczenie anatemy:

w stosunku do fałszowania prawd wiary (1 Kor 16,22; Ga 1,8n)
w sprawie braci, którzy są w błędzie, może być stosowana dopiero jako ostateczność, po nieudanych próbach wyprowadzenia ich z błędu (Mt 18,15n; 1 Kor 5; 2 Kor 2,6-11)
anatema uważana jest zawsze jako sankcja czasowa, której zadaniem jest przywrócenie błądzącego do jedności ze wspólnotą Kościoła (1 Kor 5,5; 1 Tm 1,20).

Ojcowie Kościoła

W czasach ojców Kościoła anatemę ogłaszano publicznie na synodach lub soborach powszechnych w odniesieniu do osób i grup wyznających wiarę w sposób uznany przez Kościół za heterodoksalny. Oznaczała ona usunięcie z Kościoła, równoznaczne z utratą prawa do używania nazwy „chrześcijański” czy wspólnoty^[2].

Augustyn uzasadniał wyłączanie ze społeczności wierzących, jak również niedopuszczanie do niej, w dziełku Wiara i uczynki (413 r.)^[3]. Jako podstawę, wskazywał władzę „związywania” i „rozwiązywania” przekazaną Kościołowi przez Chrystusa (Mt 18,18). Wynika z niej również to, że w niektórych przypadkach pasterze Kościoła są uprawnieni, by katechumenów nie dopuścić do chrztu lub, już po chrzcie, wyłączyć ze społeczności wierzących:

Pan powiedział... „Cokolwiek zwiążecie na ziemi będzie związane i w niebie, a cokolwiek rozwiążecie na ziemi, będzie rozwiązane i w niebie” (Mt 18,18). Zabrania także dawać świętego psom (Mt 7,6). A Panu nie jest przeciwny Apostoł, gdyż powiada: „Grzeszników napominaj wobec wszystkich, aby inni lękiem byli zdjęci” (1Tm3,20) — jakkolwiek Pan mówi: „Upominaj go w cztery oczy”. Jedno bowiem i drugie należy czynić, jak to wskazuje różnorodność słabości tych ludzi, nad którymi objęliśmy pieczę, nie w celu ich zguby, lecz dla poprawiania ich i uzdrawiania — tylko jednego w jeden sposób, drugiego w inny należy leczyć. Tak zatem uzasadniona jest podstawa do świadomego pobłażania okazywanego złym w Kościele, ale zarazem jest i podstawa do strofowania i karcenia, do niedopuszczenia lub też do wykluczenia z kościelnej społeczności (rozdz. III,4).^[4].

Przypisy

↑ Słownik Wyrazów Obcych. [dostęp 2017-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-27)].
↑ Por. J. N. Gignac, Anatema, w: Catholic Encyclopedia (1913) : ...anatema była głównie ogłaszana przeciwko heretykom. Wszystkie synody i sobory, od Soboru w Nicei do Watykańskiego I, formułowały swoje kanony dogmatyczne następująco: „Jeśli ktoś mówi . . . niech będzie «anatema» (wyłączony ze społeczności wierzących)”. Jednak, chociaż w ciągu pierwszych wieków anatema zdawała się nie być czymś różnym od orzeczenia o ekskomunice, na początku VI w. zrobiono rozróżnienie pomiędzy jednym a drugim.
↑ La Bonnardiere 1967 ↓, s. 253.
↑ Augustyn, Pisma katechetyczne, 1952 r., s. 174-175, przekład Władysława Budzika.

Bibliografia

A.-M. La Bonnardiere. Penitence et reconciliation des Penitents d'apres saint Augustin. „Revue d’Études Augustiniennes”. 13 (1967). s. 31-53 oraz 249-83.

Zobacz też

ekskomunika

[1] Słownik Wyrazów Obcych. [dostęp 2017-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-27)].

[2] Por. J. N. Gignac, Anatema, w: Catholic Encyclopedia (1913) : ...anatema była głównie ogłaszana przeciwko heretykom. Wszystkie synody i sobory, od Soboru w Nicei do Watykańskiego I, formułowały swoje kanony dogmatyczne następująco: „Jeśli ktoś mówi . . . niech będzie «anatema» (wyłączony ze społeczności wierzących)”. Jednak, chociaż w ciągu pierwszych wieków anatema zdawała się nie być czymś różnym od orzeczenia o ekskomunice, na początku VI w. zrobiono rozróżnienie pomiędzy jednym a drugim.

[CITEREFLa_Bonnardiere1967253-3] La Bonnardiere 1967 ↓, s. 253.

[4] Augustyn, Pisma katechetyczne, 1952 r., s. 174-175, przekład Władysława Budzika.

[1]

[2]

[3]

[4]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne