Andrés Manuel del Río

Andrés Manuel del Río
Ilustracja
Andrés Manuel del Río
Data i miejsce urodzenia10 listopada 1764
Madryt, Hiszpania
Data i miejsce śmierci23 marca 1849
Meksyk, Meksyk
Zawód, zajęciemineralog

Andrés Manuel del Río (ur. 10 listopada 1764 w Madrycie, zm. 23 marca 1849 w Meksyku) – hiszpański mineralog, inżynier metalurgii i górnictwa, odkrywca w 1801 nowego pierwiastka o liczbie atomowej 23 dla którego zaproponował początkowo nazwę panchromium a następnie erythronium (ze względu na zbieżność pierwszej nazwy z nazwą odkrytego w 1797 roku chromu). Odkrycie nowego pierwiastka zostało zakwestionowane i w 1803 roku wycofał się on ze swojego odkrycia[1][2]. Pierwiastek ten został w 1930 nazwany wanadem przez Nilsa Gabriela Sefströma, który również zaobserwował go, uznając, że jest to nowy, nieznany pierwiastek.

Odkrycie wanadu

W 1801 r., badając próbki rud udostępnione przez kopalnię Purísima del Cardenal w Zimapán w stanie Hidalgo, del Río doszedł do wniosku, że zawierają one nieznany wówczas pierwiastek. Próba dostarczonej rudy zawierała dwa pierwiastki (chrom i pierwiastek o liczbie atomowej 23), które tworzyły ponad sto różnych związków o zróżnicowanych kolorach, stąd zaproponowana nazwa nowego pierwiastka panchromium (grecki: παγχρώμιο „wszystkie kolory”). Podczas ogrzewania sole nowo-odkrytego pierwiastka zmieniły kolor na czerwony w odróżnieniu od soli chromu, które przybierały kolor czarny lub zielony, stąd pierwotną nazwę del Rio zastąpił nazwą erythronium (greckie: ερυθρός „czerwień”)[3].

Rok później del Rio przekazał Alexanderowi von Humboldtowi próbki skał zawierające nowo-odkryty pierwiastek. Humbolt nie zajął się otrzymanymi minerałami, tylko przesłał je Hippolitowi Victorowi Collet-Descotils. Collet-Descotils błędnie zinterpretował wyniki analizy próbek, stwierdzając, że próbki zawierały wyłącznie chrom, co skłoniło Humboldta do zanegowania twierdzenia del Río o odkryciu nowego metalu (choć osobiście nie badał otrzymanych próbek, a sugerował się wyłącznie opinią Collet-Descotilsa). Po krytyce ze strony Humboldta, del Río stwierdził, że jego odkrycie nie miało miejsca[4][5].

W 1830 roku, 27 lat po zakwestionowaniu odkrycia del Rio, szwedzki uczony Nils Gabriel Sefström odkrył w próbce ilmenitu z Taberg nieznany, jak wówczas sądził, pierwiastek w postaci soli chlorowanadanu. Fakt, że odkryty przez Sefoströma pierwiastek jest tym samym, który odkrył del Rio, został udowodniony przez Friedricha Wöhlera w 1930 roku. Następnie fakt ten został ponownie potwierdzony w 1931 roku przez brytyjskiego geologa George'a Featherstonhaugha, który zaproponował zmianę nazwy tego pierwiastka na rionium (od nazwiska Andresa Manuela del Rio)[6]. Zmiana została początkowo zaaprobowana, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych gdzie pracował Featherstonhaugha, ale J. Berzelius, będący promotorem zarówno Sefoströma jak i Wöhlera, wymusił powrót do nazwy vanadium, wykorzystując swój autorytet i wpływy w ówczesnym europejskim środowisku naukowym[2].

Przypisy

  1. Lyman R. Caswell, ANDRÉS del RÍO, ALEXANDER von HUMBOLDT,AND THE TWICE-DISCOVERED ELEMENT, „Bull. Hist. Chem.”, 28 (1), 2003.
  2. a b Francisco Collazo-Reyes i inni, Emergence of modern scientific discourse in the American continent: knowledge claims in the discovery of Erythronium/Vanadium in Mexico (1802–1832), „Scientometrics”, 110 (3), 2017, s. 1505–1521, DOI10.1007/s11192-016-2220-y, ISSN 0138-9130 [dostęp 2019-08-02] (ang.).
  3. Vanadium: the chemical element discovered in Mexico, El Universal, 3 maja 2019 [dostęp 2019-08-02] (hiszp.).
  4. Alexander von Humboldt, Political essay on the kingdom of New Spain., Essai politique sur le royoume de la Nouvelle-Espagne.English., London: Printed for Longman, Hurst, Rees, Orme, and Brown, 1811 [dostęp 2019-08-02].
  5. Mary Elvira Weeks, The scientific contributions of Don Andres Manuel del Rio, „Journal of Chemical Education”, 12 (4), 1935, s. 161, DOI10.1021/ed012p161, ISSN 0021-9584 [dostęp 2019-08-02] (ang.).
  6. Cecil J. Schneer, The American Mineralogical Journal. Archibald BruceThe Monthly American Journal of Geology and Natural Science. G. W. Featherstonhaugh, „The Journal of Geology”, 78 (6), 1970, s. 752–752, DOI10.1086/627580, ISSN 0022-1376 [dostęp 2019-08-02].

Media użyte na tej stronie