Andreas Gryphius

Andreas Gryphius
Ilustracja
Fragment miedziorytu Philippa Kiliana (1656)
Data i miejsce urodzenia2 października 1616
Głogów
Data i miejsce śmierci16 lipca 1664
Głogów
NarodowośćNiemiec
Dziedzina sztukipoezja, dramat
EpokaBarok
Ważne dzieła
  • Łzy Ojczyzny. Anno 1636
  • Piastus
podpis

Andreas Gryphius (zlatynizowana forma niemieckojęzycznego nazwiska Andreas Greif[1]; ur. 2 października 1616 w Głogowie, zm. 16 lipca 1664 tamże) – niemiecki poeta i dramaturg. Jego imię nosi teatr miejski w Głogowie[2].

Życiorys

Urodzony 2 października 1616 roku w rodzinie luterańskiego archidiakona Paula Greifa i Anny Erhard. Szybko jednak stracił ojca, a wkrótce potem także matkę, w związku z czym opiekę nad nim przejął ojczym[3], pastor Johann Eder[4]. Z powodu prześladowań protestantów w 1628 roku Gryphius wraz z ojczymem wyemigrował do Polski[3] i zamieszkał w jego domu w Drzewcach[4].

W 1631 roku uczył się w gimnazjum w Zgorzelcu[5]. Talent poetycki ujawnił jako szesnastolatek podczas edukacji we Wschowie[3]. Od 1634 roku uczył się w gimnazjum w Gdańsku[5], gdzie jego nauczycielem był Peter Crüger. W tym okresie zaprzestał używania w swojej twórczości łaciny i zaczął pisać w języku niemieckim. W 1636 roku powrócił na Śląsk i objął posadę nauczyciela synów Georga Schönbornera w Kożuchowie[3].

W następnym roku, staraniem Schönbornera, wydał w Lesznie pierwszy zbiór sonetów, a po jego śmierci otrzymał stypendium, które umożliwiło mu naukę na uniwersytecie w Lejdzie[3], na którym następnie wykładał w latach 1639–1643[1]. Podczas edukacji Gryphius opublikował kolejne tomiki i zapoznał się z teatrem, który znajdował się w Holandii w okresie rozkwitu[3]. W następnych latach (do 1647) podróżował po zachodniej Europie[1] (Hadze, Paryżu, Marsylii, Florencji, Rzymie, Wenecji i Strasburgu)[5], poszerzając wykształcenie[3].

W 1648 roku[1] osiadł we Wschowie[3], choć uniwersytety w Heidelbergu, Frankfurcie i Uppsali oferowały mu możliwość pracy. 12 stycznia 1649 roku ożenił się z Rosiną Deutschländer[1]. W 1650 roku został syndykiem stanów Księstwa Głogowskiego i przeprowadził się do tego miasta wraz z żoną, by sprawować tę funkcję do swojej śmierci[3]. Jego zasługi dla księstwa obejmują m.in. zebranie i opracowanie wraz z prawnikiem Jonaszem Scultetusem zbioru przywilejów księstwa głogowskiego od 1490 roku (Leszno, 1653)[1].

Zmarł na udar mózgu 16 lipca 1664 roku podczas burzliwego posiedzenia rady miejskiej[1][3].

Z Rosiną Deutschländer doczekał się czterech synów i trzech córek, z których Christian Gryphius(niem.) (1649–1706), także poeta i nauczyciel, rektor Gimnazjum Marii Magdaleny we Wrocławiu(niem.) opracował i wydał poszerzoną edycje dzieł ojca.

Twórczość

Lyrische Gedichte (1880)

Gryphius uważany jest za najwybitniejszego przedstawiciela grupy poetyckiej zwanej „barokową szkołą śląską[1]. Jego twórczość była zarówno obszerna, jak i cechowała się wysokim poziomem literackim, przez co zalicza się go do największych niemieckich poetów epoki i twórcę dramatu w języku niemieckim[3].

Debiutował jako poeta[3] – pisał sonety, ody i wiersze okolicznościowe[1], dramatopisarstwem zajął się w dojrzałym wieku. Stworzył liczne utwory o charakterze komediowym, nieliczne są tragedie[3] o tematyce martyrologicznej[1], ponadto przekładał dzieła obcych autorów[3], m.in. łacińskie wiersze Sarbiewskiego. Stworzył pierwszy niemiecki dramat mieszczański Cardenio i Celinde[1]. Jest autorem dzieła muzycznego Piastus, uważanego za pierwszą niemiecką operę. Dzieło opisuje legendarne początki państwa polskiego[6] i dynastii piastowskiej, której był admiratorem. Znał język polski[1].

Pod wpływem przeżyć osobistych i wojny trzydziestoletniej wyrobił sobie pesymistyczny pogląd na świat i kondycję człowieka, rozwinął głęboko religijną postawę, obecną także w jego tragediach, w których główni protagoniści cechują się niewzruszoną postawą chrześcijańską[1].

Do dziś zachowało się ok. 80% jego dzieł[3].

Upamiętnienie

W okresie przynależności Głogowa do państwa niemieckiego pamięć o Andreasie Gryphiusie podtrzymywało jego popiersie nad wejściem do miejskiego teatru oraz ulica nazwana jego imieniem. W XXI wieku w Głogowie zaczęto organizować międzynarodowy festiwal jego imienia[3]. W Niemczech istnieje nazwana imieniem Gryphiusa nagroda literacka[6].

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m Gryphius Andreas – Glogopedia - Internetowa Encyklopedia Ziemi Głogowskiej, www.glogow.pl [dostęp 2017-03-25] (pol.).
  2. Zbigniew Rybka, Antoni Bok – 200 lat Teatru Miejskiego w Głogowie, Towarzystwo Ziemi Głogowskiej 1999
  3. a b c d e f g h i j k l m n o p K. Anczarska, Lekcja historii: Andreas Gryphius, tutajglogow.pl | Głogowskie Informacje & Wydarzenia, 5 lipca 2014 [dostęp 2017-03-25].
  4. a b Andreas Gryphius na ziemi wschowskiej i pograniczu wielkopolsko-śląskim. Inspiracje – związki – konsekwencje, „Dekada Reformacji” [dostęp 2017-03-25] (pol.).
  5. a b c Spiegel, Hamburg, Germany, Andreas Gryphius Leben und Werk - Projekt Gutenberg, gutenberg.spiegel.de [dostęp 2017-03-25] (niem.).
  6. a b Ważne słowa. O Śląsku i Ślązakach opowiada prof. Marek, Ślązak, pierwszy rektor Uniwersytetu Opolskiego [dostęp 2017-03-25].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Teatr im. Andreasa Gryphiusa w Głogowie.jpg
Autor: Mateuszl, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok na zewnątrz Teatru Miejskiego im. Andreasa Gryphiusa w Głogowie.
Gryphius Signature.gif
Signature of Andreas Gryphius