Andriej Tupolew
 Andriej Tupolew w 1944 | |
 generał pułkownik inż. | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
 | |
| Odznaczenia | |
            | |
Andriej Nikołajewicz Tupolew, ros. Андрей Николаевич Туполев (ur. 29 października?/ 10 listopada 1888 w Kimry, zm. 23 grudnia 1972 w Moskwie) – radziecki generał pułkownik inżynier, konstruktor samolotów bombowych i pasażerskich, deputowany do Rady Najwyższej ZSRR 3., 4., 5., 6., 7. i 8. kadencji (1950–1972), trzykrotny Bohater Pracy Socjalistycznej (1945, 1957, 1972).
Życiorys
Urodził się w miejscowości Kimry koło Tweru, w 1906 r. ukończył gimnazjum w Twerze, a następnie od 1908 r. studiował w Wyższej Szkole Technicznej w Moskwie. Zainteresował się lotnictwem, w 1909 r. został członkiem koła żeglugi napowietrznej. W 1910 r. na szybowcu, którego był współkonstruktorem, wykonał swój pierwszy lot. Za udział w nielegalnych organizacjach w latach 1911-1913 został wydalony z uczelni i poddany policyjnemu nadzorowi. Po powrocie na studia włączył się w działalność pierwszego w Rosji lotniczego biura konstrukcyjnego, gdzie projektował tunele aerodynamiczne. W 1918 r. ukończył z wyróżnieniem Moskiewską Wyższą Szkołę Techniczną.
Został współpracownikiem Nikołaja Jegorowicza Żukowskiego – pioniera rosyjskiego lotnictwa. Pod koniec 1918 wspólnie z nim założyli Centralny Instytut Aerohydrodynamiczny (CAGI), w jego kolegium zasiadał do 1936 r. W 1922 Tupolew w ramach CAGI utworzył Doświadczalne Biuro Konstrukcyjne (OKB), a on sam został głównym konstruktorem biura. Biuro Konstrukcyjne Tupolewa zajmowało się samolotami bombowymi, pasażerskimi i transportowymi, choć konstruowano tam także inne pojazdy i uzbrojenie, takie jak kutry torpedowe, aerosanie, ślizgacze, rakiety. W 1923 r. zbudował swój pierwszy samolot ANT-1, w 1924 r. pierwszy radziecki samolot o konstrukcji metalowej ANT-2 oraz w 1925 r. pierwszy radziecki samolot bojowy o konstrukcji metalowej – ANT-3.
._%d0%a3%d0%bd%d0%b8%d0%ba%d0%b0%d0%bb%d1%8c%d0%bd%d1%8b%d0%b9_%d1%8d%d0%ba%d0%b7%d0%b5%d0%bc%d0%bf%d0%bb%d1%8f%d1%80._%d0%9c%d1%83%d0%b7%d0%b5%d0%b9_%d0%b3%d1%80%d0%b0%d0%b6%d0%b4%d0%b0%d0%bd%d1%81%d0%ba%d0%be%d0%b9_%d0%b0%d0%b2%d0%b8%d0%b0%d1%86%d0%b8%d0%b8._%d0%a3%d0%bb%d1%8c%d1%8f%d0%bd%d0%be%d0%b2%d1%81%d0%ba._%d0%9d%d0%be%d1%8f%d0%b1%d1%80%d1%8c_20_-_panoramio.jpg)
Pierwszym zaprojektowanym w biurze Tupolewa samolotem wprowadzonym do seryjnej produkcji był samolot bombowy ANT-4, który został zaprojektowany w 1924. Tupolew prowadził dalej badania nad nowymi wersjami swoich samolotów, z których część została wprowadzona do produkcji. W 1930 r. został głównym konstruktorem CAGI, w 1931 – zastępcą kierownika Centralnego Biura Konstrukcyjnego CAGI, w 1932 – kierownikiem Oddziału Konstrukcji Sektora Budowy Konstrukcji Doświadczalnych CAGI, w 1936 r. – dodatkowo sprawował funkcję głównego inżyniera Głównego Zakładu Przemysłu Lotniczego Ludowego komisariatu Przemysłu Ciężkiego. W 1934 r. skonstruował największy ówczesny samolot pasażerski świata ANT-20. Za swoje osiągnięcia w 1933 został odznaczony Orderem Lenina.
W 1937 został aresztowany przez NKWD z grupą innych konstruktorów lotniczych i oskarżony o założenie tajnej partii faszystowskiej. W więzieniu przebywał do lipca 1941, przy czym w 1940 został skazany na karę 15 lat więzienia za prowadzenie rzekomej działalności antyradzieckiej. W czasie pobytu w więzieniu na polecenie NKWD prowadził dalej badania nad samolotami w ramach tzw. Centralnego Biura Konstrukcyjnego 29 (CKB-29) – był to specjalny oddział więzienia w Moskwie, gdzie przebywali zatrzymani konstruktorzy lotniczy. To właśnie w więzieniu powstała konstrukcja bombowca nurkującego Tu-2. W roku 1956 został oczyszczony z zarzutów.
Po wyjściu z więzienia został ponownie głównym konstruktorem Biura Konstrukcyjnego w CAGI, którego dyrektorem był do swojej śmierci. Pod jego kierownictwem w biurze opracowano ponad 100 samolotów bombowych i pasażerskich. Między innymi w jego biurze skonstruowano pierwszy samolot bombowy o napędzie odrzutowym Tu-14 w 1947, strategiczny samolot bombowy do przenoszenia głowic jądrowych Tu-26 w 1956, a także pierwszy radziecki pasażerski samolot o napędzie odrzutowym Tu-104. Ostatnim samolotem opracowanym przez Andrieja Tupolewa był Tu-144 zbudowany w 1968, później głównym konstruktorem biura został jego syn Aleksiej Tupolew (1925-2001).
Deputowany do Rady Najwyższej ZSRR od 3. do 8. kadencji (1950–1972). W 1953 został członkiem (akademikiem) Akademii Nauk ZSRR. W 1967 został mianowany na stopień generała pułkownika wojsk technicznych. Był trzykrotnie nagradzany tytułem honorowym Bohatera Pracy Socjalistycznej (ros. Герой Социалистического Труда) (1945, 1957, 1972) – najwyższego wyróżnienia za działalność naukową, kulturalną, gospodarczą w ZSRR. Samoloty jego konstrukcji ustanowiły 78 rekordów międzynarodowych, wykonały 28 unikalnych lotów m.in. Walery P. Czkałow wraz z G. F. Bajdukowem i A. B. Bieljakowem w dniach 18–20 czerwca 1937 na samolocie ANT-25 po raz pierwszy przelecieli nad Biegunem Północnym, lecąc z Moskwy do Portland w Stanach Zjednoczonych. Przelatując bez lądowania odległość w linii prostej 8504 km i przebywając w powietrzu 63 godziny i 16 minut. Andriej Tupolew był także honorowym członkiem brytyjskiego stowarzyszenia konstruktorów lotniczych Royal Aeronautica Society i amerykańskiego American Institut of Aeronautics and Astronautics.
Do najbardziej znanych konstrukcji Andrieja Tupolewa należą:
Zmarł 23 grudnia 1972 w Moskwie i został pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym.
Odznaczenia
- Złota Gwiazda „Sierp i Młot” Bohatera Pracy Socjalistycznej – trzykrotnie (16 września 1945, 12 lipca 1957, 22 listopada 1972)
- Bohater Pracy RFSRR (1926)
- Order Lenina – ośmiokrotnie (1933, 1945, 1947, 1949, 1949, 1953, 1958, 1968)
- Order Rewolucji Październikowej (1971)
- Order Czerwonego Sztandaru Pracy – dwukrotnie (1927, 1933)
- Order Suworowa II klasy (1944)
- Order Wojny Ojczyźnianej I klasy (1943)
- Order Czerwonej Gwiazdy (1933)
- Order „Znak Honoru” (1936)
- Nagroda Leninowska (1957)
- Nagroda Stalinowska – czterokrotnie (1943, 1948, 1949, 1952)
- Nagroda Państwowa ZSRR (1972)
- Order Georgi Dimitrowa (1964, Bułgaria)
Bibliografia
- Jerzy Gruszczyński, Michał Fiszer: Tu-2. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2021, seria: 100 lat polskich skrzydeł. nr 53. ISSN 978-83-7989-937-1.
- Paul Duffy, Andrei Kandalov: Tupolev: the man and his aircraft. Warrendale: SAE International, 1996. ISBN 1-56091-899-3.
- (ros.) Wielka Encyklopedia Radziecka, Moskwa 1969–1978, t. 26, s. 318.
- Туполев Андрей Николаевич – Герои страны (ros.)
- Туполев Андрей Николаевич – Проект ХРОНОС (ros.)
Media użyte na tej stronie
Medal “Gold Star” of a “Hero of the Soсialist Labor of the Soviet Union”
Stalin Prize Medal
Ribbon bar for the Soviet decoration Order of Lenin. Drawn by Zscout370.
Ribbon bar of the Order of the Badge of Honour. The Soviet Union (USSR).
Medal State Prize Soviet Union
Autor: Любовь Платайс, Licencja: CC BY-SA 4.0
To fotografia pomnika kulturowego dziedzictwa w Rosji; numer:
With its nose drooped and canards extended, the Tupolev Tu-144LL supersonic flying laboratory lifts off from the Zhukovsky Air Development Center near Moscow, Russia on a 1997 test flight.
NASA teamed with American and Russian aerospace industries for an extended period in a joint international research program featuring the Russian-built Tu-144LL supersonic aircraft. The object of the program was to develop technologies for a proposed future second-generation supersonic airliner to be developed in the 21st Century.
The aircraft’s initial flight phase began in June 1996 and concluded in February 1998 after 19 research flights. A shorter follow-on program involving seven flights began in September 1998 and concluded in April 1999. All flights were conducted in Russia from Tupolev's facility at the Zhukovsky Air Development Center near Moscow.
The centerpiece of the research program was the Tu 144LL, a first-generation Russian supersonic jetliner that was modified by its developer/builder, Tupolev ANTK (aviatsionnyy nauchno-tekhnicheskiy kompleks–roughly, aviation technical complex), into a flying laboratory for supersonic research. Using the Tu-144LL to conduct flight research experiments, researchers compared full-scale supersonic aircraft flight data with results from models in wind tunnels, computer-aided techniques, and other flight tests. The experiments provided unique aerodynamic, structures, acoustics, and operating environment data on supersonic passenger aircraft.
Data collected from the research program was being used to develop the technology base for a proposed future American-built supersonic jetliner. Although actual development of such an advanced supersonic transport (SST) is currently on hold, commercial aviation experts estimate that a market for up to 500 such aircraft could develop by the third decade of the 21st Century.
The Tu-144LL used in the NASA-sponsored research program was a "D" model with different engines than were used in production-model aircraft. Fifty experiments were proposed for the program and eight were selected, including six flight and two ground (engine) tests. The flight experiments included studies of the aircraft’s exterior surface, internal structure, engine temperatures, boundary-layer airflow, the wing’s ground-effect characteristics, interior and exterior noise, handling qualities in various flight profiles, and in-flight structural flexibility. The ground tests studied the effect of air inlet structures on airflow entering the engine and the effect on engine performance when supersonic shock waves rapidly change position in the engine air inlet.
A second phase of testing further studied the original six in-flight experiments with additional instrumentation installed to assist in data acquisition and analysis. A new experiment aimed at measuring the in-flight deflections of the wing and fuselage was also conducted. American-supplied transducers and sensors were installed to measure nose boom pressures, angle of attack, and sideslip angles with increased accuracy. Two NASA pilots, Robert Rivers of Langley Research Center, Hampton, Virginia, and Gordon Fullerton from Dryden Flight Research Center, Edwards, California, assessed the aircraft’s handling at subsonic and supersonic speeds during three flight tests in September 1998. The program concluded after four more data-collection flights in the spring of 1999.
The Tu-144LL model had new Kuznetsov NK-321 turbofan engines rated at more than 55,000 pounds of thrust in full afterburner. The aircraft is 215 feet, 6 inches long and 42 feet, 2 inches high with a wingspan of 94 feet, 6 inches. The aircraft is constructed mostly of light aluminum alloy with titanium and stainless steel on the leading edges, elevons, rudder, and the under-surface of the rear fuselage.Пластина на орден „Георги Димитров“
Sign of Andrey N. Tupolev
Ribbon bar of the Order of the Red Star. The Soviet Union (USSR).
(c) Vadim Indeikin, CC BY-SA 3.0
Первый Советский цельнометаллический. АНТ-4 (ТБ-1). Уникальный экземпляр. Музей гражданской авиации. Ульяновск. Ноябрь 2013
Flag of the Soviet Air Force
Autor: Marina Lystseva, Licencja: GFDL 1.2
Russian Tupolev Tu-95MS (28 RED) at Engels Air Force Base, Russia.
Order of Suvorov ribbon, second class
Baretka: Order Wojny Ojczyźnianej I klasy
Major general Andrei Tupolev in his office.
Autor:
- RAF AF F8ColGen since 2010par.svg: F l a n k e r
- derivative work: Mboro (talk)
Rank insignia of the Soviet Union/Russian Federation (1955-1991), here Air Force "Colonel general" (OF8) – shoulder strap dress uniform.