Andrychów (gmina)
| gmina miejsko-wiejska | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| TERYT | 2121618013 | ||||
| Siedziba | |||||
| Burmistrz | Tomasz Żak (2011) | ||||
| Powierzchnia | 100,39 km² | ||||
| Populacja (30.06.2021) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość | 430 os./km² | ||||
| Urbanizacja | 47,3% | ||||
| Nr kierunkowy | 33 | ||||
| Tablice rejestracyjne | KWA | ||||
Adres urzędu: Rynek 1534-120 Andrychów | |||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie powiatu | |||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||
 49°51′N 19°20′E/49,855000 19,341111 | |||||
| Strona internetowa | |||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||
Portal  Polska | |||||
Andrychów – gmina miejsko-wiejska w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bielskim. Siedzibą władz gminy jest miasto Andrychów.
Według danych z 31 grudnia 2016 gminę zamieszkiwały 43 853 osoby[1].
Położenie
Gmina Andrychów leży w zachodniej części województwa małopolskiego. Północna część gminy leży na terenie Pogórza Śląskiego, południowa w Beskidzie Małym. Gmina leży w dorzeczu rzeki Wieprzówki. Na jej terenie biegnie droga krajowa nr 52 (Kraków – Bielsko-Biała), droga nr 781 (do Żywca) oraz linia kolejowa (Bielsko-Biała – Kalwaria Zebrzydowska/Lanckorona).
Gmina Andrychów graniczy z gminami:
- od północy – Wieprz,
- od wschodu – Wadowice, Stryszawa
- od południa – Ślemień, Łękawica
- od zachodu – Porąbka, Kęty
Klimat
Większa część gminy Andrychów leży w Beskidzie Małym. Klimat wyższych partii tych gór jest umiarkowany chłodny (średnia temperatura roczna: od +4 °C do +6 °C). W niższych partiach jest umiarkowany ciepły (średnia temperatura roczna: od +6 °C do +8 °C). Roczna suma opadów wynosi 1000 mm. Pokrywa śnieżna zalega średnio 105 dni (przy grubości ok. 50 cm). Beskid Mały charakteryzuje się zmiennymi warunkami pogodowymi. W okresie wiosennym i jesiennym wieją wiatry fenowe (nazywane lokalnie halnymi).
Północna część gminy leży na obszarze Pogórza Śląskiego. Klimat tutaj jest łagodniejszy: średnioroczna temperatura wynosi +9 °C, suma opadów 700 mm, okres zalegania pokrywy śnieżnej jest dwumiesięczny (grubość pokrywy nie przekracza 20–30 cm)[3].
Podział administracyjny
W skład gminy Andrychów wchodzi miasto Andrychów oraz 7 miejscowości, w których gmina ustanowiła 8 sołectw[2]:
- Brzezinka (sołectwo Brzezinka – Brzezinka Dolna, sołectwo Targanice – Brzezinka Górna),
- Inwałd (sołectwo Inwałd),
- Roczyny (sołectwo Roczyny z wyłączeniem Działów – w sołectwie Brzezinka),
- Rzyki (sołectwo Rzyki),
- Sułkowice (sołectwo Sułkowice-Bolęcina – Bolęcina, część Środka i Nawieśnica, sołectwo Sułkowice-Łęg – Łęg, Brzegi, część Środka)
- Targanice (sołectwo Targanice – Targanice Górne, sołectwo Brzezinka – Targanice Dolne, sołectwo Sułkowice-Łęg – część Targanic Dolnych od strony Andrychowa),
- Zagórnik (sołectwo Zagórnik).
Miejscowość bez statusu sołectwa: Groń.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002[4] gmina Andrychów ma obszar 100,6 km², w tym:
- użytki rolne: 48%
- użytki leśne: 40%
Gmina stanowi 15,58% powierzchni powiatu.
Demografia
Struktura demograficzna mieszkańców gminy Andrychów wg danych z 31 grudnia 2007[5]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 42 928 | 100 | 21 996 | 51,24 | 20 932 | 48,76 |
| Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 9184 | 21,39 | 4472 | 10,42 | 4712 | 10,98 |
| Wiek produkcyjny (18–65 lat) | 27 314 | 63,63 | 13 147 | 30,63 | 14 167 | 33 |
| Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 6430 | 14,98 | 4377 | 10,2 | 2053 | 4,78 |
- Piramida wieku mieszkańców gminy Andrychów w 2014 roku[6].
Religia
- Kościół rzymskokatolicki: 9 parafii
- Protestantyzm: (Kościół Zielonoświątkowy w RP (zbór); Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (zbór)
- Świadkowie Jehowy: zbór[7]
- Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego: zbór
Gospodarka
Przemysł (jak zresztą większość podmiotów gospodarczych) w gminie skupia się głównie w Andrychowie będącym jednym z ważniejszych ośrodków przemysłowych w województwie małopolskim. Na terenie Andrychowa znajdują się fabryki:
- Andrychowskie Zakłady Przemysłu Bawełnianego Andropol S.A. działające w przemyśle tekstylnym i włókienniczym
- Wytwórnia Silników Wysokoprężnych Andoria S.A. – produkcja silników
- Andrychowska Fabryka Maszyn S.A. – przemysł maszynowy (tokarki i wyspecjalizowane obrabiarki)
Inwestycje o charakterze turystycznym lokowane są głównie na terenie otaczających Andrychów wiosek.
W latach 2007–2008 na terenie gminy przeprowadzone liczne inwestycje infrastrukturalne (drogi, mosty, chodniki, kładki)[8].
Turystyka
Andrychów bywa określany turystyczną bramą Beskidu Małego[9].
Na terenie gminy można wypoczywać przez cały rok. Różnorodność oferty pozwala na uprawianie pieszej turystyki górskiej, rowerowej górskiej i nizinnej, konnej, sportów zimowych, wspinaczki skałkowej, wędkowania, lotniarstwa, myślistwa.
Gmina Andrychów jest w większej części położona w Beskidzie Małym i stanowi ważny ośrodek turystyki w regionie[3]. Na jej terenie dynamicznie rozwija się turystyka (w szczególności agroturystyka[9]).
Znaczną część gminy Andrychów zajmuje Beskid Mały. Okolice Leskowca oraz Przełęczy Kocierskiej są zagospodarowane (znajduje się tam infrastruktura turystyczna: hotel, karczma, schronisko, wyciągi narciarskie itp.). Na terenie gminy można uprawiać wspinaczkę skałkową na naturalnych ścianach w rejonie Łamanej Skały. W Andrychowie natomiast znajduje się sztuczna ściana wspinaczkowa o wysokości 14 metrów, szerokości 13,7 metra i przewieszeniu sięgającym 3,5 metra. Nasycenie chwytami jest standardowe, istnieje możliwość modyfikacji dróg. W znacznej części ściana jest pokryta panelami imitującymi rzeźbę skalną. Równocześnie na ściance może się wspinać 28 osób[10].
W Inwałdzie działa Mini ZOO Kucyk, gdzie można uczyć się jazdy konnej. W gminie działają również inne stadniny i miejsca związane z jazdą konną: Stadnina pod Dębami, Gospodarstwo agroturystyczne "u Bogusi", Szkółka Jeździecka w Inwałdzie oraz Stajnia Hucuł.
Bazę noclegową zapewniają hotele (o różnym standardzie), liczne gospodarstwa agroturystyczne oraz schroniska górskie.
Położenie gminy Andrychów umożliwia turystom na wypady krajoznawcze:
- niedaleko (15 km) znajduje się Międzybrodzie Bialskie (sztuczny zbiornik wodny stanowiący centrum sportów wodnych).
- pętla beskidzka: Andrychów – Żywiec – Węgierska Górka – Koniaków – Istebna – Wisła – Ustroń – Skoczów – Bielsko-Biała – Andrychów.
- szlak kościołów drewnianych na Pogórzu: Andrychów – Barwałd Dolny – Woźniki – Radocza – Graboszyce – Polanka Wielka – Poręba Wielka – Grojec – Osiek – Nidek – Andrychów.
- szlak klasztorów: Andrychów – Klasztor Karmelitów Bosych w Czernej – Klasztor Kamedułów na Krakowskich Bielanach – Opactwo Benedyktynów w Tyńcu – Klasztor Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej – Klasztor Pallotynów w Wadowicach – Klasztor Karmelitów Bosych w Wadowicach – Andrychów.
Na terenie gminy znajdują się następujące szlaki turystyczne:
– z Leskowca przez Potrójną do przełęczy Kocierskiej (i dalej do Kozubnika).
– z Inwałdu do Gorzenia Górnego.- – z Targanic na Potrójną.
- – z Targanic na Złotą Górkę.
– z Andrychowa przez Gancarz na Leskowiec.- – z Przełęczy Kocierskiej na Trzonke (i dalej do Porąbki).
– z Rzyk na przełęcz pomiędzy Leskowcem a Groniem Jana Pawła II.- – z Inwałdu do Rzyk.
Na terenie gminy znajduje się Schronisko PTTK Leskowiec, będące węzłem szlaków turystycznych w Beskidzie Małym.
Do atrakcji turystycznych należy zaliczyć:
- Leskowiec (punkt widokowy)
- Groń Jana Pawła II
- rezerwat Madahora
- grota Komonieckiego
- Przełęcz Kocierska
Obiekty narciarskie na terenie gminy Andrychów:
- W Rzykach-Praciakach: SKI-Centrum Pracica z dwuodcinkowym wyciągiem talerzykowym o długości 1000 m, różnicy poziomów 220 m i przepustowości 1700 os./godzinę. W SKI-Centrum Pracica znajdują się następujące trasy: Trasa 1 (700m, stopień trudności czerwona, naśnieżenie, ratrak, oświetlenie), Trasa 2 (900m, niebieska, ratrak), Trasa 3 (450m, czerwona, naśnieżenie, ratrak), Trasa 3a (300m, czerwona, naśnieżenie, ratrak), Trasa 4 (niebieska, ratrak).
- Trasa narciarska na Przełęczy Kocierskiej należąca do Ośrodka Konferencyjno-Wypoczynkowego "Kocierz" o długości 750m, naśnieżana, oświetlona, stopień trudności: niebieski z wyciągiem orczykowym o długości 300m, różnicy poziomów 100m, przepustowość 485 os./godz.
- Wyciąg zaczepowy o długości 510 m w pobliżu schroniska Leskowiec
- Dwie nartostrady o długości 4,2 km i 5,2 km prowadzące do schroniska „Na Leskowcu”.
- W Sułkowicach znajduje się Skocznia Beskidek.
Kultura
W Andrychowie organizowane są liczne wystawy, koncerty, konkursy, działają organizacje społeczne. W gminie żywe są tradycje góralskie, ludowe[11].
W każdej wsi gminy działają filie Centrum Kultury i Wypoczynku w Andrychowie organizujące różne imprezy kulturalne, pełniące role lokalnych świetlic.
W gminie działa Miejska Biblioteka Publiczna w Andrychowie posiadająca filie w: Inwałdzie, Roczynach, Sułkowicach-Bolęcinie, Sułkowicach Łęgu, Targanicach, Zagórniku.
Znajdują się tutaj również następujące muzea:
- Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Andrychowie,
- Izba Regionalna prowadzona przez Towarzystwo Miłośników Andrychowa,
- prywatna izba regionalna Marii Magierowej w Brzezince.
Oświata
W gminie Andrychów znajdują się:
- dwa ośrodki zamiejscowe: Uniwersytetu Śląskiego filia w Cieszynie oraz Politechniki Krakowskiej,
- pięć szkół średnich,
- dwanaście szkół podstawowych,
- jedenaście przedszkoli.
Zobacz też
- Portal:Andrychów – wikipedyczny projekt mający na celu rozbudowę haseł związanych z Andrychowem.
- Park Krajobrazowy Beskidu Małego
Przypisy
- ↑ a b GUS: [1].
- ↑ a b UM w Andrychowie: Statut Gminy Andrychów. W: www.wrotamalopolski.pl [on-line]. 2003-08-28. [dostęp 2011-12-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-29)].
- ↑ a b Andrychów 2007 ↓.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset (pol.). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
- ↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna (pol.). GUS. [dostęp 2010-09-14].
- ↑ Gmina Mucharz w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2017-08-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-01-21].
- ↑ Andrychów Inwestycje 2007-2008, folder informacyjny wydany przez Urząd Miejski w Andrychowie
- ↑ a b Beskid Mały część wschodnia. Andrzej Pietyra. Wadowice: Grafikon, ISBN 83-88744-53-4
- ↑ l, Andrychowska Ścianka Wspinaczkowa - zaprasza :: andrychow.pl :: Andrychów. Witamy u nas., andrychow.pl [dostęp 2018-01-23] [zarchiwizowane z adresu 2015-03-19].
- ↑ Zobacz: Stowarzyszenie Gospodyń Wiejskich w Andrychowie, http://www.sgw.andrychow.pl/
Bibliografia
- Leksykon Miast Województwa Małopolskiego. Kraków: Wydawnictwo PROMO, 2005. ISBN 83-922641-5-0.
- Andrzej Zwoliński: Miasto Ankiwczów z dziejów Andrychowa. Kraków: Drukarnia Akcydensowa, 1993.
- Dwa wieki miasta Andrychowa. Kraków: 1967.
- Andrychów. Krosno: P.U.W. ROKSANA, 2007. ISBN 978-83-7343-253-6.
- Strategia rozwoju gminy Andrychów na lata 2006 – 2015. Andrychów.
- Program rewitalizacji obszarów miejskich w Andrychowie. Andrychów: 2008.
- Diagnoza stanu zasobów gminy Andrychów. Andrychów.
- Mapa Beskidu Małego. Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1993.
- Andrzej Matuszczyk: Beskid Mały. Wadowice: Grafikon, 2004. ISBN 83-88744-18-6.
Linki zewnętrzne
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osada |
|
| Integralne części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Czerwony szlak turystyczny.
Żółty szlak turystyczny.
Zielony szlak turystyczny.
Czarny szlak turystyczny.
Herb Andrychowa
Autor: Polskawliczbach, Licencja: CC BY-SA 2.5 pl
Piramida wieku mieszkańców gminy Andrychów, 2014
Autor: Krzysztof Kozłowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Plac Św. Piotra w Rzymie
Autor: Original uploader was Witold at pl.wikipedia, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Romska dziewczyna podczas zajęć tancznych