Andrzej Bobola

Andrzej Bobola SJ

prezbiter i męczennik patron Polski apostoł Polesia
Data i miejsce urodzenia	30 listopada 1591 Strachocina
Data i miejsce śmierci	16 maja 1657 Janów Poleski
Miejsce pochówku	sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Warszawie ul. Rakowiecka 61
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	Towarzystwo Jezusowe (jezuici)
Śluby zakonne	31 lipca 1613
Prezbiterat	12 marca 1622

Przyczyna śmierci	morderstwo
Edukacja	Uniwersytet Wileński
Rodzice	Mikołaj (?)
Krewni i powinowaci	Jan Bobola (pradziadek) Krzysztof Bobola (dziadek) Elżbieta Bobola z Wielopolskich (babcia) Wojciech Bobola (brat) Jan Bobola (stryj) Andrzej Bobola (stryj) Krzysztof Bobola (kuzyn) Wojciech Bobola (kuzyn) Jakub Bobola (kuzyn) ks. Sebastian Bobola SJ (kuzyn) Kacper Bobola (kuzyn)
Odznaczenia

Andrzej Bobola herbu Leliwa (ur. 30 listopada 1591 w Strachocinie, zm. 16 maja 1657 w Janowie Poleskim) – polski duchowny katolicki, jezuita, misjonarz, kaznodzieja, męczennik, święty Kościoła katolickiego, zwany apostołem Polesia oraz jeden z katolickich patronów Polski.

Życiorys

Andrzej Bobola pochodził ze szlacheckiego rodu, osiadłego w Małopolsce, pieczętującego się herbem Leliwa. Jego ojciec Mikołaj Bobola był dzierżawcą sołectwa strachocińskiego, wchodzącego w skład dóbr królewskich^[a]. W 1606, gdy rozpoczynał studia, w bitwie pod Moskwą zginął jego kuzyn Wojciech Bobola.

W latach 1606–1611 studiował w kolegium jezuitów w Braniewie, a następnie 31 lipca 1611 wstąpił do tego zakonu i nowicjat odbył w Wilnie. Mistrzem-spowiednikiem Andrzeja Boboli w nowicjacie był ks. Wawrzyniec Bartilius (1569–1635) jezuita, filozof i teolog.

Śluby zakonne złożył 31 lipca 1613. W latach 1613–1616 studiował filozofię na Uniwersytecie Wileńskim; w latach 1618–1622 studiował tam również teologię, nie zdał jednak ostatniego, najważniejszego egzaminu. 12 marca 1622 otrzymał święcenia kapłańskie^[1].

Przez rok był rektorem kościoła w Nieświeżu (1623–1624). W latach 1624–1630 był kaznodzieją i spowiednikiem w kościele św. Kazimierza w Wilnie. Sprawował też funkcje rektora i doradcy prepozyta w tym kościele.

2 czerwca 1630 złożył profesję (ślubowanie) czterech ślubów zakonnych w kościele św. Kazimierza w Wilnie, po czym został superiorem (przełożonym) domu zakonnego w Bobrujsku w latach 1630–1633. Następnie pracował w Płocku (1633–1636) i (1637–1638) jako prefekt kolegium i kaznodzieja, w Warszawie jako kaznodzieja (1636–1637)^[2]. Kolejne cztery lata (1638–1642) spędził w Łomży, będąc doradcą rektora, kaznodzieją i dyrektorem szkoły humanistycznej. W okresie od 1642–1646 przebywał w Pińsku i okolicach prowadząc rozwiniętą działalność duszpasterską, a w latach 1646–1652 ze względów zdrowotnych przebywał w Wilnie, przy kościele św. Kazimierza, głosząc kazania i prowadząc wykłady oraz misje. Wrócił ponownie na ziemię pińską, podejmując szeroko zakrojoną działalność misjonarską – znany jest jako Apostoł Pińszczyzny lub Apostoł Polesia.

Jezuita Jan Łukaszewicz SJ, który osobiście znał Andrzeja Bobolę, przekazał pewne cechy jego wyglądu, stwierdzając m.in.^[3]

Biografowie jego życia twierdzą, że po męczeńskiej, heroicznej śmierci ukazywał się on w widzeniach wielu osobom, które to potwierdziły, m.in. 16 kwietnia 1702 ks. Marcinowi Godebskiemu SJ, rektorowi kolegium jezuitów w Pińsku, a później ukazał się również zakrystianowi podpowiadając, aby szukano jego świątobliwego ciała, pochowanego w kościelnej krypcie^[4]. Potem w 1819 dominikaninowi o. Alojzemu Korzeniowskiemu OP w Wilnie, przepowiadając w wizji zmartwychwstanie Polski^[5].

Wbrew obiegowej opinii Andrzej Bobola nie był autorem tekstu ślubów lwowskich^[6].

Galeria

Pomnik św. Andrzeja Boboli

Obraz św. Andrzeja Boboli w kościele śś. Apostołów Piotra i Pawła w Kamiennej Górze

Relikwiarz Andrzeja Boboli w krypcie kościoła św. Kazimierza w Wilnie

Mozaika nad wejściem do kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja Boboli w Sopocie

(c) Kazimierz Mendlik, CC BY-SA 3.0

Figura św. Andrzeja Boboli przed kościołem w Szubinie

Figura św. Andrzeja Boboli przed kościołem w Małuszowie

Męczeńska śmierć

W zamęcie konfliktów roznieconych przez powstanie Chmielnickiego dostał się we wsi Mohilno w ręce Kozaków, którzy 16 maja 1657 wpadli do Janowa Poleskiego z zamiarem mordowania Polaków. Kozacy traktowali go jako wroga politycznego z powodu nawracania ruskiej ludności prawosławnej na katolicyzm^[7]. Z pojmanego kapłana zdarto suknię kapłańską, na pół obnażonego zaprowadzono pod płot, przywiązano do słupa i zaczęto bić nahajami, z zamiarem, by wyrzekł się wiary. Następnie oprawcy ucięli świeże gałęzie wierzbowe, upletli z nich koronę na wzór Chrystusowej i włożyli ją na jego głowę oraz zaczęli go policzkować, aż wybili mu zęby. Potem wyrywali paznokcie i zdarli skórę z górnej części jego ręki. Odwiązali go i okręcili sznurem, a dwa jego końce przymocowali do siodeł. Bobola musiał biec za końmi, popędzany kłuciem lanc, a oprawcy dodatkowo torturowali go szablami, raniąc mu palce, nogę oraz przekłuwając oko.

Na koniec zawleczono go do rzeźni miejskiej, rozłożono na stole i zaczęto przypalać ogniem. Na miejscu tonsury wycięto mu ciało na głowie do kości, na plecach wycięto mu skórę w formie ornatu, rany posypano sieczką oraz odcięto mu nos, uszy i wargi. Kiedy z bólu i jęku wzywał imiona Jezusa i Maryi, w karku zrobiono otwór i wyrwano mu język oraz grubym szydłem rzeźniczym podziurawiono mu lewy bok. Potem jego ciało szarpane konwulsjami powieszono twarzą do dołu. Katusze i straszne tortury trwały około dwóch godzin, po których uderzeniem szabli w szyję dowódca oddziału zakończył około godziny 15 jego nieludzkie męczarnie, powodując śmierć^[8].

Relikwie

Nieulegające rozkładowi zwłoki Boboli przez długie lata otaczane były czcią w kościele parafialnym w Połocku. W 1922 bolszewicy zabrali je jako „osobliwość” (z racji dobrego stanu mumifikacji) do Gmachu Higienicznego Wystawy Ludowego Komisariatu Zdrowia^[b]. 21 września 1923 dwaj przedstawiciele Papieskiej Komisji Ratowniczej, amerykańscy jezuici Edmund Walsh i Leonard Gallagher, w towarzystwie podsekretarza stanu Komisariatu Spraw Zagranicznych i trzech członków Czeka, udali się do budynku Higienicznej Wystawy Ludowego Komisariatu Zdrowia, gdzie na zapleczu wystawy w rupieciarni odnaleźli szczątki Andrzeja Boboli. Następnie ciało błogosławionego w specjalnym relikwiarzu umieszczono na statku „Cziczerin” w Odessie. Z Odessy statkiem relikwie popłynęły do Konstantynopola, wkrótce do Brindisi statkiem „Carnero”. Do Rzymu relikwie dotarły w dzień Wszystkich Świętych 1923^[9].

8 czerwca 1938 ciało św. Andrzeja Boboli specjalnym pociągiem zostało uroczyście przetransportowane z Rzymu do Polski, a od 17 czerwca 1938 znajduje się w Warszawie. 13 maja 1989 złożono je w nowo wybudowanym sanktuarium św. Andrzeja Boboli przy ul. Rakowieckiej 61.

Beatyfikacja i kanonizacja

O wyniesienie na ołtarze Andrzeja Boboli zabiegał o. Marcin Godebski SJ i Aleksander Benedykt Wyhowski – biskup łucki. W 1712 generał jezuitów Michał Anioł Tamburini SJ wszczął starania o jego beatyfikację, a prokuratorem w procesie beatyfikacji mianowano profesora teologii ks. Jakuba Staszewskiego SJ.

W Janowie Poleskim, w 1717, w miejscu jego męczeństwa postawiono krzyż pamiątkowy, nieopodal którego w dniu 1 listopada 1723 na rynku doszło do dziwnego zjawiska ukazania się świetlanego krzyża^[12]. Proces beatyfikacyjny przeciągał się, a następnie uległ zwłoce z powodu kasaty zakonu jezuitów w 1773 i rozbiorów Polski. Do wznowienia procesu doszło w 1826, a nowym postulatorem został ks. Rajmund Brzozowski SJ. 24 czerwca 1853 papież Pius IX wydał uroczysty dekret zezwalający na beatyfikację męczennika, uznając cudowne uzdrowienia dzieci: Jana Chmielnickiego, Marianny Florkowskiej i Katarzyny Brzozowskiej przez wstawiennictwo Andrzeja Boboli. 30 października 1853 został on beatyfikowany w bazylice św. Piotra w Rzymie.

Kanonizacja bł. Andrzeja Boboli, bazylika św. Piotra na Watykanie

Następnie w procesie kanonizacyjnym papież Pius XI 16 marca 1937 uznał cudowne uzdrowienia Idy Henryki Turnau i zakonnicy ze Zgromadzenia Służebniczek NMP Niepokalanie Poczętej Alojzy Dobrzyńskiej ABMV za przyczyną bł. Andrzeja Boboli, a 17 kwietnia 1938, w święto Zmartwychwstania Pańskiego kanonizował go w Rzymie^[13]. 16 maja 1957 papież Pius XII promulgował encyklikę Invicti athletae Christi w trzechsetną rocznicę jego śmierci^[14].

Upamiętnienie

W okresie II Rzeczypospolitej Andrzej Bobola został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości^[15].

Od 16 maja 2002 św. Andrzej Bobola jest drugorzędnym patronem Polski. Jest również patronem m.in. archidiecezji warszawskiej i warmińskiej. W 1992 powstało Stowarzyszenie Krzewienia Kultu św. Andrzeja Boboli^[16]. Decyzją Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów święty od 21 września 1999 jest patronem miasta Czechowice-Dziedzice, a jego postać umieszczono na prawej części herbu tego miasta^[17]. 16 maja 2019 został ogłoszony patronem Złocieńca^[18]. Wielu ulicom w Polsce nadano jego imię, m.in. jednej z ulic w takich miejscowościach jak: Białystok, Bielsko-Biała, Czechowice-Dziedzice (aleja), Iława, Kraków, Lipowa, Piaseczno, Przemyśl, Pułtusk, Toruń, Warszawa, Wysokie Mazowieckie, Zabrze czy Zgierz. Ponadto wiele kaplic nosi jego imię, m.in. w takich miejscowościach jak: Brzyna^[19], Dobratycze^[20], Jasieniec Iłżecki Dolny^[21], Jastrzębia Góra^[22] czy Zawoja-Wełcza^[23].

Jego wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim wyznaczono na dzień 16 maja (dies natalis).

Świętemu poświęcono filmy dokumentalne:

• Terrorysta od Pana Boga z 2000, w reżyserii Krzysztofa Żurowskiego^[24];
• Święty Andrzej Bobola (Widzialne i Niewidzialne)^[25];
• Niezłomny Patron Polski. Święty Andrzej Bobola z 2015, w reżyserii Edyty Szostek i Agnieszki Pers^[26].

Ponadto w 1940 planowano nakręcić film fabularny w reżyserii Romualda Gantkowskiego pt. Święty Andrzej Bobola z główną rolą Kazimierza Junoszy-Stępowskiego, ale z powodu wybuchu II wojny światowej nie doszło do jego realizacji.

16 maja 2020 Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek pocztowy z serii Patroni Polski o nominale 3,30 zł z jego wizerunkiem w nakładzie 150 000 sztuk, projektu Bożydara Grozdewa (wraz z kopertą FDC)^[27].

Sanktuaria świętego

Sanktuaria św. Andrzeja Boboli
Lp.	Miejscowość	Kraj	Świątynia	Uwagi
1.	Janów	Białoruś	kościół Podwyższenia Krzyża Świętego	miejsce jego śmierci
2.	Strachocina	Polska	kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej	miejsce jego urodzenia
3.	Szczecin		kościół św. Andrzeja Boboli[28]
4.	Warszawa		sanktuarium św. Andrzeja Boboli	miejsce jego spoczynku oraz muzeum poświęcone jego pamięci

Tablica przodków

Tablica rodowodowa[29]
Prapradziadkowie	?	Jan Śliwnicki ?	Jan Bochnar (Giedka) Wielopolski h. Starykoń I (1450–1525) Zofia Wielopolska Jelitko-Syncygniowska h. Jelita (1430–?)	Stanisław Dydyński h. Gozdawa Jadwiga Dydyńska h. Gozdawa	?	?	?	?
Pradziadkowie	Jan Bobola h. Leliwa (?–1533) Katarzyna Śliwnicka		Jan Bochnar Wielopolski h. Starykoń II (?–1535) Konstancja Dydyńska h. Gozdawa (?–1543)		?		?
Dziadkowie	Krzysztof Bobola h. Leliwa (1517–1559) Elżbieta Wielopolska h. Starykoń II (1520–1615)				?
Rodzice	Mikołaj Bobola h. Leliwa ?
Andrzej Bobola h. Leliwa (1591–16.05.1657)

Stanowisko Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego

Działalność Andrzeja Boboli jest odbierana negatywnie przez Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, dla którego jest on symbolem prześladowań i represji wobec tych wyznawców prawosławia, którzy po wprowadzaniu w życie postanowień unii brzeskiej odmawiali przejścia na katolicyzm^[7].

Według określenia teologa prawosławnego Michała Klingera „jego praca apostolska miała znamiona prozelityzmu i sprowadzała się do przeciągania prawosławnych na katolicyzm”^[7].

Z tego względu środowiska związane z Polskim Autokefalicznym Kościołem Prawosławnym sceptycznie odniosły się do decyzji polskiego Kościoła katolickiego, uznającego Andrzeja Bobolę patronem Polski, twierdząc, że próby skatolicyzowania prawosławnej ludności Rzeczypospolitej, które podejmował usilnie Andrzej Bobola, zrodziły tendencje odśrodkowe w postaci m.in. powstań kozackich, przyczyniając się w rezultacie do upadku państwa^[7].

Zobacz też

• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• polscy święci i błogosławieni
• Mocarz (powieść Jana Dobraczyńskiego o św. Andrzeju Boboli)
• modlitwa za wstawiennictwem świętych
• Andrzej – inne znane postacie o tym imieniu
• parafia św. Andrzeja Boboli w Dudley
• Wielopolscy herbu Starykoń
• Invicti athletae Christi
• herb Czechowic-Dziedzic

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Tomasz Adamiak: Strachocina. Zarys dziejów parafii. Strachocina: 2001.
• Kazimierz Drzymała: Święty Andrzej Bobola. W: Polscy święci. red. Joachim Roman Bar. T. 9. Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1986, s. 67–127. OCLC 69582107.
• Jacek Bolewski SJ, Wacław Oszajca SJ: Rok u boku św. Andrzeja Boboli. Nabożeństwa – Nowenna – Modlitwy. Kraków: Wydawnictwo WAM, 1999. ISBN 83-7097-574-7. OCLC 751075898.
• Jacek Bolewski SJ, Maciej Szczęsny SJ: Modlitwa życia śladami św.Andrzeja Boboli. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2002. ISBN 83-7318-047-8. OCLC 749226900.
• Stanisław Kania: Św. Andrzej Bobola. Wyd. 4. Rajszew: 2012, seria: Biblioteka Myślącego Człowieka, nr 7. OCLC 968506524.
• Ks. Jan Poplatek TJ: Błogosławiony Andrzej Bobola Towarzystwa Jezusowego. Życie-męczeństwo-kult. Kraków: Wyd. Apostolstwa Modlitwy, 1936. OCLC 830748589.
• Maria Ryś: Święty Andrzej Bobola niezwyciężony mocarz Chrystusowy. Warszawa: Towarzystwo Uniwersyteckie Fides Et Ratio, 2009.
• Henryk Antoni Szuman, Jan Cyrankowski: Św. Andrzej Bobola TJ: misjonarz i męczennik, prorok i patron Polski. Starogard: Nakł. ks. prał. Szumana, 1938. OCLC 702200027.
• 16 maja. Święty Andrzej Bobola, prezbiter i męczennik, patron Polski. [w:] Internetowa Liturgia Godzin [on-line]. brewiarz.pl.
• O. Marek Wójtowicz SJ: Andrzej Bobola SJ – męczennik i Patron Polski. jezuici.pl.
• ŚW. ANDRZEJ BOBOLA PATRONEM EWANGELIZACJI W TRUDNYCH CZASACH. List Episkopatu w związku z uznaniem św. Andrzeja Boboli za patrona Polski. [w:] Konferencja Episkopatu Polski [on-line]. opoka.org.pl, 2002-04-30.
• Święty Andrzej Bobola, nieugięty męczennik. „Nasza Arka” Nr 5(77). nasza-arka.pl, maj 2007. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-12)]. (pol.).
• Św. Andrzej Bobola: pamiętnik kanonizacji i powrotu jego ciała do ojczyzny. Chicago: Loyola University Press, 1938. OCLC 864257526.
• Ks. Józef Niżnik: Św. Andrzej Bobola – życie, objawienia, cuda. Kraków: Wydawnictwo AA, 2016. ISBN 978-83-7864-401-9. OCLC 953147735.

Linki zewnętrzne

• Sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Warszawie. (strona parafii). rakowiecka.jezuici.pl. [dostęp 2022-05-16]. (pol.).
• Sanktuarium św. Andrzeja Boboli w Strachocinie. (strona parafii). strachocina.przemyska.pl. [dostęp 2022-05-16]. (pol.).
• Za Wiarę i Ojczyznę (reportaż z 1938). repozytorium.fn.org.pl. [dostęp 2022-05-16]. (pol.).