Andrzej Bukowski (filolog)

Andrzej Bukowski

Data i miejsce urodzenia	30 listopada 1911 Stare Polaszki
Data i miejsce śmierci	14 lutego 1997 Gdańsk
Specjalność: polonistyka, historia literatury
Odznaczenia

Grób na gdańskim Cmentarzu Srebrzysko

Andrzej Bukowski (ur. 30 listopada 1911 we wsi Stare Polaszki k. Starej Kiszewy, zm. 14 lutego 1997 w Gdańsku) – polski filolog, polonista, historyk literatury, redaktor, publicysta, wydawca i działacz regionalny, prof. zw., wykładowca WSP w Gdańsku i UG^[1].

Życiorys

Młodość

Andrzej Bukowski urodził się 30 listopada 1911 r. w Starych Polaszkach. Tam ukończył szkołę podstawową, a w l. 1923-31 chodził do gimnazjum w Kościerzynie. Odbył roczną służbę wojskową (1931-32) we Włodzimierzu Wołyńskim. Od 1932 r. studiował polonistykę na Uniwersytecie Poznańskim, gdzie w 1936 r. obronił pracę magisterską, napisaną pod kier. prof. Romana Pollaka. Zainteresował się problematyką pomorską i kaszubską. Po studiach pracował i działał w Toruniu. Był redaktorem dwumiesięcznika „Teka Pomorska”, wychodzącego w l. 1936-38. Jako publicysta, badacz i działacz regionalny już wtedy wywoływał kontrowersje i konflikty, m.in. z konkurencyjnymi badaczami i działaczami, a później również z kręgami naukowymi. Zbierał materiały do pracy doktorskiej o ruchu kaszubskim. Przygotował i wydał Pisma prozą Hieronima Derdowskiego (Kartuzy 1939).

Lata wojny

We Wrześniu 1939 r. walczył w obronie Pomorza i został wzięty do niewoli. Lata wojny spędził w kilku niemieckich oflagach, m.in. w Woldenbergu. Prowadził tam teatr jeniecki, pisał wspomnienia i nawet publikował drobne utwory literackie i okolicznościowe. Po latach wydał swe wojenne wspomnienia w książce Za drutami oflagów.

Praca naukowa

Po wojnie A. Bukowski zamieszkał w Poznaniu i związał się z reaktywowanym Instytutem Bałtyckim (1945-50). W czerwcu 1948 r. obronił doktorat na UP, który w poł. 1950 r. ukazał się drukiem jako „Regionalizm kaszubski” (2 tys. nakładu). Przeniósł się ostatecznie do Gdańska i został tu pracownikiem WSP, a potem jej rektorem (1956-62). W 1964 r. otrzymał stopień profesorski. Przez wiele lat był kierownikiem Katedry Historii Literatury (1953-1970) oraz kierownikiem Zakładu Kaszuboznawczego (1958-1969). Podjął działania na rzecz utworzenia w Gdańsku uniwersytetu, którego również był pracownikiem. Od 1970 był kierownikiem Zakładu Historii Literatury i Kultury Pomorza XIX i XX wieku. Redagował jego wydawnictwo „Gdańskie Zeszyty Humanistyczne” oraz „Rocznik Gdański”, współpracował z wieloma czasopismami, jak „Arkona”, „Jantar”, „Przegląd Zachodni”, „Komunikaty Instytutu Bałtyckiego”, „Głos Wybrzeża” i „Dziennik Bałtycki”. Był współorganizatorem Muzeum Hymnu Narodowego w Będominie (1977-1978). Napisał prawie tysiąc artykułów i studiów oraz kilkanaście książek, poświęconych Pomorzu, a także biografistyki i folklorystyki. Należał do licznych organizacji regionalnych, jak Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Towarzystwo Przyjaciół Gdańska, Związek Przyjaciół Pomorza. Od 1954 należał do PZPR, był delegatem na III (1959) i IV (1964) Zjazd PZPR, miał wielki wpływ na życie kulturalne regionu gdańskiego. Był przekonanym marksistą o rodowodzie endeckim. Lansował z gruntu polonocentryczne widzenie problematyki kaszubskiej. Kaszubów uważał za Polaków, a język kaszubski – za gwarę. Gorąco polemizował z poglądami przeciwnymi i zwalczał m.in. tłumaczenie Życia i przygód Remusa na j. polski, którego dokonał Lech Bądkowski.

Résumé

Prof. Andrzej Bukowski zasłynął jako wydawca źródeł do poznania historii Pomorza, korespondencji działaczy regionalnych, badacz życia i działalności Floriana Ceynowy oraz autor najsłynniejszej i do chwili obecnej jedynej monografii ruchu kaszubskiego, jaką jest Regionalizm kaszubski. Wychował setki studentów, magistrów i doktorów, choć w swych poglądach pozostał osamotniony. Poglądy te zresztą się zdezaktualizowały. Pod koniec życia A. Bukowski wydał wspomnienia oraz monografię swej rodzinnej wsi. Zmarł 14 lutego 1997 r. w Gdańsku, gdzie spoczął na cmentarzu Srebrzysko (rejon IX, taras II, rząd 1, grób 16)^[2]. Jego obszerną spuściznę naukową, w tym materiały do gotowej monografii Florian Ceynowa – życie i działalność, przejęły pomorskie placówki naukowe, które też ją stopniowo opracowują.

Ważniejsze publikacje

• Pomorskie czasopisma rolnicze. Krótki przegląd historyczny, Toruń 1938
• Florian Cenowa – twórca regionalizmu kaszubskiego. Szkic literacki, Gdańsk-Bydgoszcz-Szczecin 1947
• Regionalizm kaszubski. Ruch naukowy, literacki i kulturalny. Zarys problematyki, Poznań 1950
• Oblicze społeczne twórcy ruchu młodokaszubskiego, Poznań 1950
• Pomorze Gdańskie. Wybór źródeł, Wrocław 1958
• Kult Adama Mickiewicza na Pomorzu, Gdańsk 1959
• Udział Floriana Ceynowy w powstaniach 1846, 1848 i 1863 roku w świetle nowych dokumentów, Gdańsk 1960
• Działalność Hieronima Derdowskiego w Ameryce (1885-1902), Gdańsk 1961
• Pomorze Gdańskie w powstaniu styczniowym, Gdańsk 1964
• Województwo gdańskie w XX-leciu Polski Ludowej, Gdańsk 1965
• Piaseczno pod Gniewem na Pomorzu – prawzór polskich kółek rolniczych (Z dziejów „pracy organicznej”), Warszawa 1967
• Józef Wybicki w świetle obchodów jego rocznic i sesji Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, Gdańsk 1972
• Juliusz Kraziewicz (1829-1895) – pionier polskich kółek rolniczych, Gdańsk 1978
• Gdynia. Sylwetki ludzi, oświata i nauka, literatura i kultura, Wrocław 1979
• Pamiętnikarze pomorscy o epoce zaboru pruskiego, Gdańsk 1980
• Za drutami oflagów, Warszawa 1983
• Waplewo. Zapomniana placówka kultury polskiej na Pomorzu Nadwiślańskim, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1989
• Siedem wieków Polaszek, wsi podkościerskich 1289-1989, Gdańsk 1989
• Pomorskie wojaże Chopina, Gdańsk 1993
• Listy Bernarda Sychty 1937-1982, Gdańsk 1994

Odznaczenia i nagrody

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Medal 30-lecia Polski Ludowej
• Medal 40-lecia Polski Ludowej
• Medal Komisji Edukacji Narodowej
• Odznaka tytułu Zasłużony Nauczyciel PRL
• Dyplom Honorowy Światowej Rady Pokoju
• liczne odznaki honorowe i medale pamiątkowe
• Nagrody resortowe I stopnia (1978, 1981)
• Nagroda Wojewody Gdańskiego (1979)
• Nagroda Prezydenta miasta Gdyni
• liczne nagrody rektorskie

Przypisy

Bibliografia

• R. Ostrowska, I. Trojanowska, Bedeker kaszubski, Gdańsk 1962, 1974, 1979
• H. Popowska-Taborska, Kaszubszczyzna. Zarys dziejów, Warszawa 1980
• Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, str. 143-144
• Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Supl. 1, Gdańsk 1997 (hasło „Bukowski”, autor: J. Borzyszkowski)
• T. Bolduan, Nowy bedeker kaszubski, Gdańsk 1997, 2002
• J. Treder i in., Historia, geografia, język i piśmiennictwo Kaszubów, Gdańsk 1999
• Biogram w Gedanopedii

Linki zewnętrzne

• Józef Borzyszkowski: Spuścizna Andrzeja Bukowskiego (1911-1997). "Acta Cassubiana" 1999. T. 1.