Andrzej Ciołek z Żelechowa
 Andrzej Ciołek z Żelechowa, podkomorzy sandomierski, roku 1436 (Bartosz Paprocki, „Gniazdo cnoty...”, Kraków 1578) | |
 Ciołek | |
| Data urodzenia | ok. 1380 |
|---|---|
| Data śmierci | 1447 |
| Ród | Ciołek |
| Rodzice | Andrzej Ciołek |
| Wojny i bitwy | |
Andrzej Ciołek z Żelechowa herbu Ciołek (ur. ok. 1380, zm. przed 1447) – polski rycerz, uważany niesłusznie za właściciela dóbr Kabaty (był właścicielem Żelechowa i stamtąd się pisał), starosta halicki, podkomorzy sandomierski, starosta sandomierski, starosta generalny Wielkopolski, uczestnik bitwy pod Grunwaldem.
Życiorys
Był synem Andrzeja Ciołka, chorążego płockiego i wojewody mazowieckiego, i Elżbiety z Garbowa, ciotki rycerza Zawiszy Czarnego. Do jego ojca należały m.in. Kabaty. To samo imię i nazwisko stało się powodem nieporozumienia, powszechnie bowiem sądzi się, że właścicielem Kabat był starosta Andrzej Ciołek. Jakby tego było mało, później właścicielem Kabat był bratanek starosty, również Andrzej Ciołek, syn Wiganda z Powsina. Błędna informacja o posiadaniu przez starostę Andrzeja Ciołka dóbr Kabaty została utrwalona na pomniku, o którym mowa niżej[1].
W 1404 r. odbył podróż do Hiszpanii. Przyjęło się twierdzić, że jej celem była pielgrzymka do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela, jednak w dokumentach poświadczona jest tylko jego wizyta na dworze króla aragońskiego Marcina w Barcelonie. Owej domniemanej, acz nieudokumentowanej pielgrzymce poświęcony jest wspomniany tu pomnik[2].
15 lipca 1410 r. wziął udział w bitwie pod Grunwaldem, o czym wspomina Jan Długosz:
„Trzecia chorągiew, przyboczna, miała jako znak wywijającego mieczem męża w zbroi, siedzącego na białym koniu na czerwonym polu. Dowodził nią Andrzej Ciołek z Żelechowa z rodu Ciołków i Jan ze Sprowy z rodu Odrowążów. Na jej czele znajdowali się następujący rycerze: Mszczuj ze Skrzynna z rodu Łabędziów, Aleksander Gorajski z rodu Korczaków, Mikołaj Powała z Taczowa z domu Powałów, Sasin z Wychucza także z domu Powałów”.
W bitwie, wraz z Janem ze Sprowy, hetmanił (dowodził) trzecim „cubiculariorum” (królewską chorągwią nadworną)[3].
Po zakończeniu kariery wojskowej, za zasługi rycerskie, w tym udział w bitwie pod Grunwaldem, otrzymał od króla Władysława Jagiełły liczne godności. W latach 1412–1420 był starostą halickim, w 1424 r. podkomorzym sandomierskim, w 1425 r. starostą sandomierskim, a w 1434 starostą Wielkopolski[4].
Był sygnatariuszem pokoju mełneńskiego 1422 r.[5].
Co najmniej od 1410 r. Andrzej Ciołek był właścicielem Żelechowa. W 1447 r. król Kazimierz Jagiellończyk potwierdził jego synom, Andrzejowi i Mikołajowi, przywileje targowe tego miasta. Andrzej Ciołek musiał więc już w owym roku nie żyć.
Upamiętnienie
Odbytą przezeń w 1404 r. pielgrzymkę do Santiago de Compostela (której nie potwierdzają żadne dokumenty) uwieczniono pomnikiem w Warszawie położonym przy Alei Kasztanowej na skrzyżowaniu z Aleją Komisji Edukacji Narodowej z umieszczoną nań tablicą z polsko-hiszpańską inskrypcją, zawierającą m.in. zdanie:
"W roku 1404 Andrzej Ciołek, herbu Ciołek, rycerz, podkomorzy i starosta sandomierski, właściciel dóbr Kabaty odbył pielgrzymkę do Santiago de Compostela w dalekiej Hiszpanii, torując drogę wzajemnemu poznawaniu i przenikaniu kultur Europy”
Od 2013 r. władze dzielnicy Warszawa-Ursynów organizują Turnieje Rycerskie o Nagrodę Rycerza Andrzeja Ciołka. 10 maja 2015 r. odbyła się 3. edycja tej imprezy pt. III Piknik i Turniej Rycerski o Nagrodę Rycerza Andrzeja Ciołka i urządzono ją na Kabatach w Parku przy Bażantarni[6].
Został wspominany w powieści Krzyżacy Henryka Sienkiewicza[7]:
Zaś z rycerskimi gośćmi starła się chorągiew królewska nadworna, której Ciołek z Żelechowa przywodził.
Widnieje także na Panoramie bitwy pod Grunwaldem z 1910, autorstwa Tadeusza Popiela i Zygmunta Rozwadowskiego[8].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Krzysztof Czubaszek, „Pomnik nieścisły i wątpliwy...”, tygodnik „Passa” nr 48, 2 grudnia 2021 r., s. 9.
- ↑ Zob. przypis nr 1.
- ↑ Stefan M. Kuczyński: Wielka wojna z zakonem krzyżackim w latach 1409–1411. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1960, s. 181.
- ↑ Andrzej Ciołek z Żelechowa (pol.). kielakowie.pl. [dostęp 2015-06-21].
- ↑ Maciej Dogiel, Codex Diplomaticus Regni Poloniae Et Magni Ducatus Litvaniae: In Quo Pacta, Foedera, Tractatus Pacis, Mutuae Amicitiae, Subsidiorum, Induciarum, Commerciorum Nec Non Conventiones [...] Aliaque Omnis Generis Publico Nomine Actorum, Et Gestorum Monumenta. T. 4, In Quo Totius Prussiae Res Continentur, Wilno 1764, s. 114.
- ↑ III Piknik i Turniej Rycerski o Nagrodę Rycerza Andrzeja Ciołka (pol.). ursynów.pl. [dostęp 2015-06-22].
- ↑ Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy, t. 2, Wolne Lektury, s. 441.
- ↑ Z Żelechowa na Grunwald - Garwolin, www.garwolin24.com [dostęp 2022-04-29].
Media użyte na tej stronie
Autor: Montignac, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pomnik pielgrzymki rycerza Andrzeja Ciolka w Warszawie-Kabatach
Autor: Thaddeo, Licencja: CC BY-SA 4.0
Podkomorzy sandomierski Andrzej Ciołek, 1436 r. (źródło ryciny: Bartosz Paprocki, „Gniazdo cnoty...”, Kraków 1578)
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape przez Avalokitesvara ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Ciołek