Andrzej Elżanowski

Andrzej Elżanowski
Ilustracja
Andrzej Elżanowski, 2020
Państwo działania Polska
Data i miejsce urodzenia21 stycznia 1950
Przasnysz
profesor nauk przyrodniczych
Alma MaterUniwersytet Warszawski
Doktorat1979
UW
Habilitacja1996
UWr
Profesura2003
Andrzej Elżanowski, VI Festiwal Góry Literatury, 2020

Andrzej Elżanowski (ur. 21 stycznia 1950 w Przasnyszu) – polski zoolog, paleontolog i bioetyk, profesor nauk biologicznych (2003).

Życiorys

Absolwent liceum w Przasnyszu (1967). Studia odbył na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego (magisterium 1972 z zakresu zoologii). Doktorat z nauk przyrodniczych na UW uzyskał w 1979 (rozprawa: Badania kopalnych embrionów i model ewolucji rozrodu ptaków). Habilitował się w zakresie nauk biologicznych na Uniwersytecie Wrocławskim w 1996 (rozprawa: Mezozoiczna ewolucja i główne linie filogenetyczne ptaków)[1].

W latach 1972–1983 asystent i adiunkt na UW, następnie pracował naukowo w Stanach Zjednoczonych i Niemczech (1983–1998). Od 1998 do 2009 kierownik zakładu Zoologii Kręgowców Instytutu Zoologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2003 profesor tytularny[1]. Były pracownik Muzeum i Instytutu Zoologii PAN. Obecnie związany z wydziałem „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, który skupia badaczy reprezentujących różne dyscypliny nauk humanistycznych i społecznych[2].

Autor ponad stu prac naukowych, dotyczących filogenezy ptaków (badał m.in. archeopteryksa – wyszczególnił rodzaj Wellnhoferia, dotychczas uważany za należący do Archaeopteryx[3]). Zrekonstruował kostne podniebienie znanego od XIX w. hesperornisa świadczące o bliskim pokrewieństwie ptaków uzębionych (Odontognathae) z dzisiejszymi ptakami[4] oraz czaszkę archaicznego, mezozoicznego Confuciusornis, której budowa wskazuje na sposób żerowania z zasiadki[5] jak u dzisiejszych kraskowych (Coraciiformes). Rozwinął szczegółową morfologię ptasiej kości kwadratowej (os quadratum)[6], dzięki czemu weszła ona do kanonu opisu ptaków kopalnych i umożliwiła identyfikację nowych ptaków kopalnych w Ameryce Płn, Australii i Azji. Jest jednym z autorów książki Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs pod redakcją Luisa Chiappego i Lawrence'a Witmera, w której pisał o rodzinie Archaeopterygidae[7]. Wraz z Peterem Wellnhoferem opisał Archaeornithoides – rodzaj blisko spokrewnionego z ptakami teropoda z grupy celurozaurów[8]. Wraz z Antoine Louchart badał też dzisiejsze i kopalne strusie -- odkrył specyficzny dymorfizm płciowy w szkielecie tych ptaków i potwierdził wytępienie kwestionowanego od stu lat podgatunku strusi wyżynnych Struthio camelus spatzi w płn.zach Afryce[9].

Był członkiem stowarzyszeń naukowych oraz komitetów i rad naukowych, m.in. Komitetu Biologii Ewolucyjnej i Teoretycznej PAN[1] i Rady Naukowej Instytutu Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego Polskiej Akademii Nauk[1].

Od lat działa na polu humanitarnej ochrony zwierząt i publikuje na temat etyki traktowania zwierząt. Był członkiem Krajowej Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach w jej pierwszej kadencji (1999-2003), wiodącym współautorem projektu ostatniej udanej nowelizacji Ustawy o ochronie zwierząt (z 2010 r.) i architektem kampanii (2012-2014) przeciwko ubojowi rytualnemu. Przyczynił się do ulepszenia obowiązującej Ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych i edukacyjnych z 2015 r., która wprowadziła wymóg kwalifikowanej większości 2/3 głosów do zgody lokalnej komisji etycznej na wykonanie doświadczenia na zwierzętach. Obecnie działa jako Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Etycznego oraz jest członkiem 1. Lokalnej Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach w Warszawie. Weganin[10]. W 2004 uhonorowany statuetką Przasnyskiego Koryfeusza.

Brat prawnika Marka Elżanowskiego, stryj Filipa Elżanowskiego.

Przypisy

  1. ↑ a b c d Prof. dr hab. Andrzej Elżanowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2009-05-07].
  2. ↑ Elżanowski Andrzej | Wydział „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, al.uw.edu.pl [dostęp 2019-03-12].
  3. ↑ Andrzej Elżanowski. A new genus and species for the largest specimen of Archaeopteryx. „Acta Palaeontologica Polonica”. 46 (4), s. 519–532, 2001 (ang.). 
  4. ↑ Christopher R. Torres, Mark A. Norell, Julia A. Clarke, Bird neurocranial and body mass evolution across the end-Cretaceous mass extinction: The avian brain shape left other dinosaurs behind, „Science Advances”, 7 (31), eabg7099, DOI: 10.1126/sciadv.abg7099, PMID: 34330706, PMCID: PMC8324052 [dostęp 2021-10-13].
  5. ↑ Andrzej Elzanowski, D. Stefan Peters, Gerald Mayr, Cranial morphology of the Early Cretaceous bird Confuciusornis, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 38 (2), 2018, e1439832, DOI: 10.1080/02724634.2018.1439832, ISSN 0272-4634 [dostęp 2021-10-13].
  6. ↑ Andrzej Elzanowski, Thomas A. Stidham, A Galloanserine Quadrate from the Late Cretaceous Lance Formation of Wyoming, „The Auk”, 128 (1), 2011, s. 138–145, DOI: 10.1525/auk.2011.10113 [dostęp 2021-10-13] (ang.).
  7. ↑ Andrzej Elżanowski: Archaeopterygidae. W: Luis Chiappe, Lawrence Witmer (red.): Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs. Berkeley: University of California Press, 2002. ISBN 978-0-520-20094-4.
  8. ↑ Andrzej Elżanowski, Peter Wellnhofer. A new link between theropods and birds from the Cretaceous of Mongolia. „Nature”. 359, s. 821–823, 1992. DOI: 10.1038/359821a0 (ang.). 
  9. ↑ Andrzej Elzanowski, Antoine Louchart, Metric variation in the postcranial skeleton of ostriches, Struthio (Aves: Palaeognathae), with new data on extinct subspecies, „Zoological Journal of the Linnean Society”, 2021, zlab049, DOI: 10.1093/zoolinnean/zlab049, ISSN 0024-4082 [dostęp 2021-10-13] (ang.).
  10. ↑ Religia utrwala pogardliwy stosunek do zwierząt, Kultura Liberalna, 31 lipca 2018 [dostęp 2021-10-13] (pol.).

Media użyte na tej stronie

Andrzej Elżanowski1.jpg
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Andrzej Elżanowski, VI Festiwal Góry Literatury, 11.07.2020 r.
Andrzej Elżanowski.jpg
Autor: Tomasz Leśniowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Andrzej Elżanowski, VI Festiwal Góry Literatury, 11.07.2020 r.