Andrzej Galica

Andrzej Galica

generał brygady
Data i miejsce urodzenia	27 listopada 1873 Biały Dunajec
Data i miejsce śmierci	6 czerwca 1945 Majdany
Przebieg służby
Lata służby	1914–1931
Siły zbrojne	Cesarsko-królewska Obrona Krajowa Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	Dowództwo Okręgu Korpusu Nr X
Stanowiska	dowódca okręgu korpusu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa
Późniejsza praca	poseł i senator RP, literat
Odznaczenia

Andrzej Galica (w środku) w czasie bitwy pod Kostiuchnówką

Andrzej Galica (ur. 27 listopada 1873 w Białym Dunajcu, zm. 6 czerwca 1945 w majątku Majdany^[1]) – generał brygady Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, twórca formacji strzelców podhalańskich, inżynier, polityk, poseł na Sejm RP, członek Głównego Sądu Koleżeńskiego Związku Legionistów Polskich od 1936 roku^[2], członek Prezydium Rady Naczelnej Obozu Zjednoczenia Narodowego w 1939 roku^[3], działacz regionalny ruchu podhalańskiego, literat.

Życiorys

Urodził się 27 listopada 1873 w Białym Dunajcu, w rodzinie Macieja i Marii z Skupieniów^[4][5][6]. W 1897 ukończył gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie^[7]. Studiował na politechnikach we Lwowie i Wiedniu, gdzie uzyskał stopień inżyniera (o specjalności: budowa dróg i mostów^[8]). W tym okresie działał też w Związku Strzeleckim, był organizatorem ich oddziałów w Małopolsce i przewodniczącym obwodu skawińskiego ZS^[6]. Przed 1914 pracował jako kierownik budowy części kanału spławnego Odra-Wisła^[6]. Był literatem – razem z Władysławem Orkanem, Andrzejem Stopką, Józefem Jedliczem i innymi tworzył tzw. szkołę podhalańską.

Po wybuchu I wojny światowej organizował oddziały polskie w Wiedniu, gdzie wcześniej został przeniesiony z Ekspozytury Budowy Dróg Wodnych w Krakowie^[6]. Po sformowaniu dwóch kompanii przekazał je do Krakowa i sam uzyskał zwolnienie z pracy i wstąpił do Legionów Polskich^[6]. Służył w nich od sierpnia 1914 do września 1917. Był dowódcą batalionu uzupełnień w Wiedniu (awans na kapitana otrzymał we wrześniu 1914 roku). Od maja 1915 do listopada 1916 roku był dowódcą batalionu w 4 i 6 pułku piechoty Legionów (awans na majora otrzymał we wrześniu 1915, a awans na podpułkownika w październiku 1916 roku). Od listopada 1916 do września 1917 roku był dowódcą 4 pułku piechoty. Od września 1917 do lutego 1918 roku był inspektorem wyszkolenia Polskiego Korpusu Posiłkowego. Po przejściu II Brygady przez front został internowany na Węgrzech i osadzony w obozie w Dułowie(ukr.) (węg. Dulfalva) na Zakarpaciu. 1 maja 1918 został zwolniony i wcielony do c. k. Pułku Strzelców Nr 16 w Krakowie^[9], a następnie jako austriacki oficer rezerwy został wysłany na front włoski.

Od listopada 1918 do września 1919 roku był organizatorem i dowódcą oddziałów podhalańskich. 13 maja 1919 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Nowego Targu^[10]. Od września 1919 do marca 1920 roku był dowódcą Brygady Górskiej. Następnie od marca 1920 do sierpnia 1926 roku dowodził 21 Dywizją Piechoty Górskiej. 1 maja 1920 roku zatwierdzony został w stopniu generała podporucznika z dniem 1 kwietnia 1920 roku, a 3 maja 1922 roku zweryfikowany został w stopniu generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku. W okresie od sierpnia 1926 do października 1930 roku był dowódcą Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu.

W 1931 roku przeszedł w stan spoczynku. Wykorzystując swoje wykształcenie politechniczne otworzył w Warszawie biuro miernicze, a ponadto zajął się gospodarką rolną w kupionym w 1930 majątku Majdan k. Trzepnicy w powiecie piotrkowskim. Tu z pomocą tylko miejscowego majstra postawił dom mieszkalny i inne budynki gospodarcze^[11]. Wszedł też w krąg polityki – między innymi włączył się w tworzenie prorządowego Obozu Zjednoczenia Narodowego z inspiracji gen. Edwarda Śmigłego-Rydza^[12], oraz działalnością w regionalnym ruchu podhalańskim.

Z ramienia BBWR był posłem na Sejm RP (1928–1935) i senatorem RP (1935–1939)^[8].

Zmarł 6 czerwca 1945 w swoim majątku Majdany (dziś gmina Łęki Szlacheckie koło Piotrkowa Trybunalskiego). Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Bęczkowicach.

21 lipca 1900 poślubił w Sanoku pochodzącą z pobliskiego Czerteża Józefę Jarosz (ur. 1880)^[5]. Jego żona była przewodniczącą pierwszego zarządu Stowarzyszenia „Rodzina Wojskowa” w Przemyślu^[13].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 1773^[14] – 1921^[15][16]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)^[15][17]
• Krzyż Niepodległości – 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania Niepodległości”^[18]
• Krzyż Walecznych trzykrotnie^[19]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[15]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[15]
• Krzyż Oficerski Legii Honorowej – 1922^[15][20]
• Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych^[21]

Twórczość

• Janosik: pieśń dramatyczna w 4 aktach, Warszawa: Poleski Posterunek Wydawniczy” „Placówka”, 1922 (Warszawa: W. Piekarniak).
• Przysięga: urywek z życia współczesnego na Podhalu w trzech odsłonach, Kraków: Z. Klemensiewicz, 1909 (Kraków: Druk. Ludowa).
• Robert Szporn: dramat w 4 aktach, Kraków: „Książka”, 1912 (Kraków: Druk. Ludowa).
• Twierdzą nam będzie każdy próg: utwór dramatyczny w 3-ch aktach z prologiem i inwokacją: osnuty na tle walk o Lwów: (wyszczególniony w 1928 r. na konkursie magistratu Lwowsk.), Przemyśl: J. Styfi, [1929] (Przemyśl: J. Styfi).

Upamiętnienie

Aleksandra Kozłowska, autorka książki „Góral generałem – Andrzej Galica. Biografia żołnierza, polityka i literata” przy pomniku Generała w Białym Dunajcu

(c) Happa, CC BY 3.0

Groby w kwaterze legionistów
na Nowym Cmentarzu w Zakopanem,
po prawej – grób Andrzeja Galicy

Jesienią 1973, po kilku miesiącach starań, m.in. dzięki wsparciu materialnemu i organizacyjnemu udzielonemu przez Stanisława Fita z Czarnego Dunajca, byłego podkomendnego generała Galicy, prochy generała zostały sprowadzone na Podhale, gdzie 20 października pochowano je w kwaterze legionistów na Nowym Cmentarzu przy ul. Nowotarskiej w Zakopanem. W uroczystym pogrzebie uczestniczyli m.in. przedstawiciele władz administracyjnych Zakopanego, Zarząd Główny Związku Podhalan, przedstawiciele Zarządu Głównego Związku Podhalan w U.S.A., duchowieństwo z ks. kanonikiem Władysławem Curzydłą (proboszczem Parafii Najświętszej Rodziny) na czele. Przemówienia pogrzebowe wygłosili: ks. prałat Jan Krupiński, red. Włodzimierz Wnuk, gen. Mieczysław Boruta-Spiechowicz, pisarz Adam Pach, Józef Obrochta i dr Wincenty Galica^[7].

• W 1919 r. gen. Galica otrzymał godność honorowego obywatela Nowego Targu^[8].
• Imieniem Generała nazwano ulice w: Bielsku Białej^[22], Nowym Sączu^[23], Nowym Targu^[24], Zakopanem^[25] oraz w Białym Dunajcu.
• patron Gminnego Ośrodka Kultury w Białym Dunajcu^[26].
• przed Urzędem Gminy w Białym Dunajcu stoi pomnik generała Andrzeja Galicy, ufundowany w 2000 przez górali z Chicago^[27].
• W miejscu przy ul. Skupniowej w Białym Dunajcu, gdzie stał dom w którym urodził się generał, ustawiona została tablica pamiątkowa^[26]
• 14 maja 2008 odsłonięto tablicę pamiątkową ku czci gen. brygady Andrzeja Galicy w Domu Podhalan w Chicago, wyryto na niej słowa będące zawołaniem generała: „Kieb co, kany co, abo co, to my som” z podpisem: Związek Podhalan oraz dowództwo 21 Brygady Strzelców Podhalańskich w darze dla wszystkich członków Związku Podhalan w Ameryce Północnej. Chicago 14 maja 2008 roku. Tablicę odsłonił dowódca 21 Brygady Strzelców Podhalańskich, gen. bryg. Tomasz Bąk, który przybył do Chicago wraz z dowódcą 5 Batalionu Strzelców Podhalańskich, podpułkownikiem Zbigniewem Ząbkiem^[27].
• Jego imię nosi też Koło nr 8 Związku Podhalan w Północnej Ameryce^[27].
• Instytut Pamięci Narodowej wydał na 2019 rok kalendarz poświęcony postaciom 12 oficerów Wojska Polskiego II RP, w którym na październikowej karcie widnieje postać Andrzeja Galicy^[28].

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Galica. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.480.152 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-11-17].

publikacje

• Jan Lubicz-Pachoński, Galica Andrzej, [w:] Polski Słownik Biograficzny, 1948, t. VII, s. 222–224, bibliografia.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991 (wyd. II uzup. i poprawione).
• Andrzej Suchcitz, Generałowie wojny polsko-sowieckiej 1919-1920. Mały słownik biograficzny, Ośrodek Badań Historii Wojskowej Muzeum Wojska w Białymstoku, Białystok 1993.
• Piotr Stawecki, Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1994.
• Irena Łukaszka, Barbara Słuszkiewicz, Gen. Andrzej Galica (1873-1945), [w:] Obywatele honorowi miasta Nowego Targu. Nowy Targ 2000, s. 38–42, portr.
• Stanisław Kałamacki, Magdalena Sokalska-Żegleń, Andrzej Galica (1873-1945), [w:] Parnas zakopiański. Zakopane 2010, wyd. „Stanmar”, s. 31–36.
• Aleksandra Anna Kozłowska, Góral generałem – Andrzej Galica. Biografia żołnierza, polityka i literata, Dom Wydawniczy Księży Młyn, Łódź 2013, s. 588.

prasa i periodyki

• „Łódź w Ilustracji”, 9 II 1936, nr 6, s. 1 (na spotkaniu z wojewodą łódzkim Aleksandrem Hauke-Nowakiem w łódzkim Urzędzie Wojewódzkim); Tamże, 5 IX 1937, nr 36, s. 1 i 2 (na zjeździe przedstawicieli organizacji wiejskich OZN z terenu województwa łódzkiego)
• Aleksandra Anna Kozłowska, Góral generałem – rzecz o Andrzeju Galicy (1873-1945), [w:] „Prace Naukowe WSP w Częstochowie”. Seria: Zeszyty Historyczne, 2003, z. VIII, s. 65–76.
• Aleksandra Kozłowska, Generał Andrzej Galica – poseł i senator 1930-1939. Szkic do łódzkiego fragmentu biografii politycznej, „Rocznik Łódzki” 2004, T. 51, s. 193–217.
• Aleksandra Anna Kozłowska, Generał Galica i Tatry, „Tatry” nr 1 (47), zima 2014, s. 107–111, ISSN 0867-4531.
• RB [Ryszard Bonisławski], Podhalański generał, „Magazyn 60+” [Łódź], 2014, nr 9, s. 33–35.

Linki zewnętrzne

• Andrzej Galica – dzieła w bibliotece Polona