Andrzej Gawroński (językoznawca)

Andrzej Gawroński
Ilustracja
Andrzej Gawroński
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

20 czerwca 1885
Genewa

Data i miejsce śmierci

11 stycznia 1927
Józefów

profesor zwyczajny
Specjalność: indologia
Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Lwowski

Doktorat

1906 – językoznawstwo
Uniwersytet w Lipsku

Habilitacja

1912

Profesura

1916

Uczelnia/Instytut/Instytucja
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

Andrzej Gawroński (ur. 20 czerwca 1885 w Genewie, zm. 11 stycznia 1927 w Józefowie k. Warszawy) – polski indolog i językoznawca, od 1916 profesor Uniwersytetów Jagiellońskiego oraz Lwowskiego, autor pierwszego polskiego podręcznika sanskrytu (1932).

Życiorys

Syn Franciszka Rawity-Gawrońskiego (historyka, pisarza, publicysty) oraz Antoniny z Miłkowskich (nauczycielki, tłumaczki), wnuk Teodora Tomasza Jeża (Zygmunta Miłkowskiego), starszy brat pisarki Zofii Kozarynowej. Ukończył szkołę powszechną we Lwowie, gimnazja w Przemyślu i Lwowie oraz studia w dziedzinie językoznawstwa na Uniwersytecie Lwowskim (1902–1905) i Uniwersytecie w Lipsku (1905–1907). Od czasu studiów cierpiał na gruźlicę płuc, która stała się przyczyną jego śmierci w wieku niespełna 42 lat.

Na Uniwersytecie w Lipsku obronił doktorat (praca Sprachliche Untersuchungen über das Mr.cchakat.ika und das Daśakumāracarita, 1906) i został adiunktem w Katedrze Językoznawstwa Indoeuropejskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego, a po habilitacji (praca Am Rande des Mr.cchakat.ika, 1912) - docentem w tej katedrze. W latach 1916–1917 profesor nadzwyczajny i kierownik Katedry Filologii Sanskryckiej UJ, od 1917 profesor zwyczajny i kierownik Katedry Językoznawstwa Porównawczego Uniwersytetu Lwowskiego. Prowadził wykłady z języka i historii dramatu sanskryckiego, gramatyki porównawczej języków indoeuropejskich oraz filologii staroindyjskiej.

Uczestnik obrony Lwowa i walk z Ukraińcami w 1918.

Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności (1921 członek korespondent, 1926 członek czynny), Towarzystwa Naukowego we Lwowie (1920 członek czynny), Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego (1920), Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego (1922 członek założyciel, 1922–1923 wiceprezes), Polskiego Towarzystwa Językoznawczego (1925 członek założyciel). Zainicjował działalność „Biblioteki Wschodniej” przy Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Lwowie oraz Rocznika Orjentalistycznego (obecnie: Rocznik Orientalistyczny) i Instytutu Orientalistycznego na Uniwersytecie Lwowskim (1918).

Jego uczniami byli m.in. Eugeniusz Słuszkiewicz i Jerzy Kuryłowicz[1].

Poliglota

Andrzej Gawroński był jednym z największych polskich poliglotów. Wiadomo, że władał co najmniej sześćdziesięcioma językami, choć współcześni mu naukowcy i przyjaciele twierdzili, że znał ich o wiele więcej. Według dostępnych relacji na uporczywe nagabywania znajomych powiedział kiedyś: „mówię i piszę w 40 językach, rozumiem zaś i czytam w około 100”. Zdanie to prowadzi do wniosku, że mógł znać 140 języków (przy interpretacji, że „100” znaczyło „jeszcze 100”, a nie „100 znam przynajmniej biernie, z tego 40 też czynnie”). Wśród nich były zarówno języki mu współczesne, jak i języki wygasłe, o zasięgu europejskim, azjatyckim i afrykańskim. W bibliotece, która została po jego śmierci, znaleziono książki w wielu językach. W większości z nich na marginesach były uwagi pisane ręką Gawrońskiego, zawsze w tym samym języku, w którym napisana była dana książka.

Odznaczenia

Publikacje

Ogłosił szereg prac naukowych, m.in.:

  • w języku polskim:
    • O błędach językowych (Warszawa 1921)[2]
    • O podstawie psychologicznej zapożyczania wyrazów obcych (Kraków 1921)
    • Szkice językoznawcze (Warszawa 1928)[3]
    • Wartość uczuciowa deminutiwów (Kraków 1928)[4]
    • Początki dramatu indyjskiego a sprawa wpływów greckich (Kraków 1946)
  • w językach obcych:
    • Sprachliche Untersuchungen über das Mṛcchakaṭika und das Daśakumāracarita (Leipzig 1907)[5]
    • Am Rande des Mṛcchakaṭika (ZDMG 65/1911)
    • The Date of Allahabad Stone Pillar Inscription of Samudragupta (Leipzig 1914)
    • Gleanings from Aśvaghoṣa's Buddhacarita (Rocznik Orjentalistyczny 1915)
    • The Digvijaya of Raghu and some Connected Problems (Rocznik Orjentalistyczny 1915)
    • Studies about Sanskrit Buddhist Literature (Kraków 1919)[6]
    • Notes sur les sources de quelques drames indiens (Kraków 1921)[7]
    • Notes on the Sāundarananda. Critical and Explanatory (Kraków 1922)[8]
    • Beginnings of Indian Drama and Problem of Greek Influence (Bhāratī 13/1968)

Przygotował także wiele przekładów, m.in.

Jego Podręcznik Sanskrytu (wyd. pośmiertne: Kraków 1932[10]; wznowienia (z erratą do wyd. 1): Lublin 1978, 1985; wydanie nowe, poprawione: opr. Marek Mejor i in., Warszawa 2004, 2009) pozostaje do dzisiaj podstawowym podręcznikiem akademickim sanskrytu w Polsce.

Przypisy

  1. Janusz Fedirko. Fenomenalny multilingwinista. Profesor Andrzej Gawroński (1885–1927). „Alma Mater”, s. 76, Nr 2 (100) z 2008. Uniwersytet Jagielloński. ISSN 1427-1176. 
  2. Andrzej Gawroński, O błędach językowych, Warszawa etc.: Gebethner i Wolff, 1921.
  3. Andrzej Gawroński, Szkice językoznawcze, Warszawa [etc]: Gebethner i Wolff, 1928.
  4. Andrzej Gawroński, Wartość uczuciowa deminutywów, [1928].
  5. Andrzej Gawroński, Sprachliche Untersuchungen über das Mrcchakatika und das Daśakumāracarita, Leipzig 1907.
  6. Andrzej Gawroński, Studies about the Sanskrit Buddhist literature, Kraków: Akademja Umiejętności, 1919.
  7. Andrzej Gawroński, Notes sur les sources de quelques drames indiens, Kraków: Akademja Umiejętności, 1921.
  8. Andrzej Gawroński, Notes on the Sāundarananda critica and explanatory : 2 series <Sāundarananda, krytyka tekstu i objaśnienia>, Kraków: Akademja Umiejętności, 1922.
  9. Tekst wyszedł bez podania nazwiska tłumacza, zob. Stanisław Schayer: Wstęp [w:] Andrzej Gawroński: Nauka Upaniszadów. Warszawa: [1937], s. 2.
  10. Wydanie dostępne w wersji elektronicznej. Śląska Biblioteka Cyfrowa.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Andrzej Gawronski.jpg
Andrzej Gawroński (1885–1927), polski indolog i językoznawca.