Andrzej Marusarz

Andrzej Marusarz

Andrzej Marusarz (1939)
Data i miejsce urodzenia	31 sierpnia 1913 Zakopane
Data i miejsce śmierci	3 października 1968 Zakopane
Klub	SN PTT Zakopane
Wzrost	168 cm[1]
Odznaczenia

Andrzej Marusarz (ur. 31 sierpnia 1913 w Zakopanem, zm. 3 października 1968 tamże) – polski narciarz specjalizujący się w skokach i w kombinacji norweskiej. Reprezentant Polski i klubu SN PTT Zakopane, dwukrotny olimpijczyk, trener narciarski, marynarz. Największy sukces w karierze odniósł podczas mistrzostw świata w Zakopanem, gdzie był czwarty w kombinacji. Mistrz Polski w skokach i w kombinacji norweskiej.

Syn Jędrzeja Marusarza, przewodnika i ratownika TOPR i Agnieszki Gąsienicy-Daniel^[2]. Brat Józefa Marusarza i stryjeczny brat Stanisława Marusarza.

Kariera narciarska

W 1926 działacze klubu SN PTT Józef Oppenheim i Ignacy Bujak stwierdzili, że spośród wielu zawodników trenujących pod Krokwią i na Lipkach zdecydowanie wyróżniają się Stanisław Marusarz i jego kuzyn Andrzej, którzy mieli wtedy po 13 lat^[3]. Chłopcy w 1929 otrzymali nowe narty i buty w miejsce nart własnego wyrobu przymocowanych sznurkami do butów i wstąpili do klubu. Pierwszym sukcesem Andrzeja był start w międzynarodowych mistrzostwach Czechosłowacji w Tatrzańskiej Polance.

1931–1935

W 1931 na XII Międzynarodowych Zawodach Narciarskich o mistrzostwo Polski sztafeta SN PTT zajęła trzecie miejsce. W jej skład wchodzili: Andrzej, Stanisław i Jan Marusarzowie, Jan Żytkowicz i Władysław Żytkowicz^[3]. Andrzej zdobył też brązowy medal na MP w skokach^[4].

W następnym roku wziął udział w III Olimpiadzie Zimowej, która odbyła się w Lake Placid, w górach Adirondack, w dniach 4–13 lutego 1932. Polska ekipa popłynęła do Ameryki na pokładzie SS Île de France. Marusarz źle znosił morską podróż. Przysiągł sobie, że już nigdy nie wejdzie na statek^[3]. Na igrzyskach w biegu do kombinacji zajął 25. miejsce, a w klasyfikacji końcowej miejsce 19^[1]. W otwartym konkursie skoków był 22. (skoki na 51,5 i 54 m, nota 185,9 pkt.^[1]) Jak po latach wspominał, skocznia była silnie oblodzona i źle przygotowana przez Amerykanów do skoków, co nie pozwoliło mu na osiągnięcie dobrego wyniku^[3]. Po zawodach olimpijskich pojechał do Pittsfield, gdzie wygrał bieg na 18 km. Na mistrzostwach Polski, rozegranych w marcu w Zakopanem, po powrocie kadry ze Stanów Zjednoczonych, był trzeci w biegu zjazdowym^[3].

Wielka Krokiew, na której Andrzej Marusarz zdobywał medale mistrzostw Polski

22 stycznia 1933 wziął udział w mistrzostwach Okręgu Podhalańskiego PZN i w konkursie skoków był piąty. W tym samym roku w Westerowie (Czechosłowacja) walczył w biegu na 18 km i był czwarty, drugi zaś w skokach do kombinacji i w kombinacji klasycznej^[5]. Sztafeta SN PTT zwyciężyła w składzie: Stanisław i Andrzej Marusarzowie oraz Zdzisław Słowiński. W dniach 3–5 marca rozegrano narciarskie mistrzostwa Republiki Czechosłowackiej w Harrachovie. Andrzej w ogólnej klasyfikacji tych mistrzostw był czternasty. Z Harrachova pojechał na mistrzostwa Polski i w biegu zjazdowym oraz w kombinacji alpejskiej zajął trzecie miejsce^[5]. Wziął też udział w MŚ w Innsbrucku.

W mistrzostwach świata w 1934, w Sollefteå, w biegu na 18 km Andrzej Marusarz był 109., w kombinacji klasycznej 31^[5]. W otwartym konkursie skoków uplasował się na 36. pozycji. W biegu rozstawnym 4 razy 10 km indywidualnie był 18., a Polska piąta^[5] W mistrzostwach Polski, rozegranych w Zakopanem, zajął drugie miejsce w dwuboju i trzecie w ogólnej klasyfikacji. Pojechał potem do Czechosłowacji, na mistrzostwa do Bańskiej Bystrzycy, rozegrane w dniach 2–4 lutego. Był dziewiąty w ogólnej klasyfikacji (w skokach do biegu złożonego piąty, w skokach otwartych trzeci). Konkurs skoków otwartych wygrał Stanisław Marusarz (dwa skoki po 67 m), drugi był Izydor Gąsienica-Łuszczek. Wszyscy Polacy mieli skoki powyżej 60 metrów. Najlepszy zawodnik Czechosłowacji, Vrana, skoczył 59 m^[5].

W 1935 był drugi w konkursie skoków podczas MP na Wielkiej Krokwi, przegrywając ze Stanisławem Marusarzem i zdobywając srebro^[4]. Został wicemistrzem Polski w sztafecie 4 razy 10 km^[6]. W lutym na MŚ w Szczyrbskim Jeziorze był 21. w otwartym konkursie skoków ze skokami o długości 49 m i 51 m, z notą 203,7 pkt.^[5]. Skakał wówczas prowadząc swoje narty z mocnym załamaniem w biodrach^[5].

1936–1939

Drugi start olimpijski Andrzeja Marusarza miał miejsce na igrzyskach w Garmisch-Partenkirchen. Podczas treningu zajął 20. miejsce, ze skokami na 69 m i 71 m^[5]. W konkursie był 21., z dwoma skokami po 66 metrów^[1]. W ogólnej punktacji kombinacji klasycznej był 29., a w biegu 117. W grudniu został wicemistrzem Podhalańskiego Okręgu PZN^[5].

W kwietniu 1937 uczestniczył w obchodach 30-lecia swego klubu, SN PTT, w klubowym schronisku na Hali Pysznej. Brał udział w biegu zjazdowym z Przełęczy Pyszniańskiej i zajął drugie miejsce. Zwyciężył Stanisław Marusarz^[5]. W XIX Narciarskich Mistrzostwach Polski był trzeci w ogólnej klasyfikacji, drugi w kombinacji, piąty w biegu na 18 km i 27. w konkursie skoków. Wystartował też w Chamonix, w mistrzostwach świata FIS.

W 1938 zdobył złoty medal w konkursie skoków w ramach narciarskich mistrzostw Polski^[4], ustanawiając rekord Krokwi skokiem na 76,5 metra^[5]. W zaliczanych do konkursu próbach uzyskał 68 m i 65 m. 9 stycznia odbył się drużynowy konkurs skoków. Drużyna SN PTT w składzie: Jan i Stanisław Kulowie i Andrzej Marusarz zajęła drugie miejsce za narciarzami z Wisły Zakopane. Marusarz 1 marca wystartował w zawodach alpejskich na Pilsku i w zjeździe i w slalomie w Pucharze Babiogórskim zajął trzecie miejsce^[5]. Został jednak usunięty z kadry narodowej po konflikcie z działaczami PZN i nie pojechał na mistrzostwa świata do Lahti.^[7]

W Narciarskich Mistrzostwach Świata FIS 1939 rozegranych w Zakopanem, w biegu złożonym zajął czwarte miejsce. Oddał wówczas skoki na odległość 64 m i 65 m. Jego strata do brązowego medalisty, Magnara Fosseidego, była niewielka^[5]. 19 lutego w otwartym konkursie skoków na Krokwi był 15., ze skokami o długości 71,5 m, i 71 m i z notą 200,7 pkt., a w biegu na 18 km był 55^[5]. Na MP w skokach zdobył brązowy medal^[4], a na konkursie dwuboju – tytuł mistrza kraju^[6].

Taternictwo

Od najmłodszych lat Andrzej Marusarz przysposabiany był przez ojca na taternika, przewodnika i ratownika górskiego. Odbył wiele wędrówek po górach i pracował nad tężyzną fizyczną^[6]. W 1932 zdał egzamin na przewodnika tatrzańskiego III klasy, w 1937 na przewodnika II klasy, a w 1967 został przewodnikiem pierwszej klasy. Towarzyszem jego wypraw po górach był jeden z najlepszych taterników okresu międzywojennego – Stanisław Motyka^[8]. Razem dokonali wielu przejść taternickich, między innymi w 1938 zdobyli południową ścianę Małego Kołowego Szczytu drogą uważaną do dzisiaj za jedną z najtrudniejszych w Tatrach Wysokich^[8]. W latach międzywojennych budował wraz z ojcem ścieżki turystyczne w Tatrach. W 1934 został ratownikiem TOPR. Rok wcześniej brał udział w trudnej i niebezpiecznej wyprawie zimowej po ciało Wincentego Birkenmajera na Galerię Gankową. Uprawiał też narciarstwo turystyczne^[8].

Okres II wojny światowej

Po wybuchu wojny, wobec aresztowań zakopiańskich sportowców, opuścił Zakopane i przedostał się na Węgry, a stamtąd przez Jugosławię do Grecji, gdzie zaokrętował się na polski statek SS Warszawa w charakterze palacza. Warszawa płynęła do oblężonej twierdzy w Tobruku i 10 mil od brzegu została storpedowana. Marusarz uratował się i został wyłowiony z wody po kilku godzinach przez jednostki alianckie^[9]. Po storpedowaniu Warszawy 26 grudnia 1941 służył najpierw w marynarce wojennej, później handlowej i pasażerskiej m.in. na S/S Kolno, Modlin, Kraków, Narocz, Wilno i Opole^[9]. Pływał w alianckich konwojach jako sternik i wziął udział w bitwie o Atlantyk. Przeżył kolejne storpedowanie. Niektóre źródła podają, że przeżył storpedowanie trzy razy, inne mówią o dwóch^[9][6]. Marusarz pływał też w konwojach do Murmańska, a także na statkach, które wzięły udział w inwazji Afryki Północnej, Sycylii i Włoch (1943) i w operacji Overlord. Otrzymał dziewięć odznaczeń polskich i brytyjskich.

Po wojnie

Po wojnie przez jakiś czas pływał jeszcze w marynarce handlowej, a potem powrócił do Polski. Latem wciąż pływał na statkach handlowych, między innymi na transatlantyku Batory (do lipca 1952), a zimą pracował w Zakopanem jako instruktor narciarski i trener młodzieży. Pływał na statkach S/S Kutno, Kościuszko, Lublin, Lech. Brał udział w kilku wyprawach ratunkowych TOPR, pracował także jako przewodnik tatrzański^[9]. W 1948 wziął ślub z Zofią Becker, z którą miał dwoje dzieci: Ewę i Andrzeja juniora. Morze porzucił w 1954 i już nigdy nad nie nie wrócił^[9]. Był trenerem biegaczy w SN PTT. Na treningi dojeżdżał motorem^[9]. Zajmował się też organizacją motocyklowych Rajdów Tatrzańskich. Po śmierci żony opiekował się dziećmi. Został Zasłużonym Mistrzem Sportu, odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi. Jego stan zdrowia stale się pogarszał, zwlekał jednak z operacją serca i zmarł 3 października 1968. Miał 55 lat^[9]. Został pochowany na Pęksowym Brzyzku (kw. P-II-3)^[10].

Grób Andrzeja Marusarza na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku

Wyniki w narciarstwie

Igrzyska olimpijskie

1932 Lake Placid	–	22. miejsce (w skokach), 19. miejsce (w kombinacji norweskiej)
1936 Garmisch-Partenkirchen	–	21. miejsce (w skokach), 32. miejsce (w kombinacji norweskiej)

Starty A. Marusarza w kombinacji na igrzyskach olimpijskich – szczegółowo

Miejsce	Dzień	Rok	Miejscowość	Dyscyplina/konkurencja	Wynik	Strata	Zwycięzca
19.	11 lutego	1932	Lake Placid	kombinacja norweska skoki + bieg na 18 km	335,10 pkt.	110,90 pkt.	Johan Grøttumsbråten
32.	10 lutego	1936	Garmisch-Partenkirchen	kombinacja norweska skoki + bieg na 18 km	345,5 pkt.	84,8 pkt.	Oddbjørn Hagen

Starty A. Marusarza w skokach na igrzyskach olimpijskich – szczegółowo

Miejsce	Dzień	Rok	Miejscowość	Skocznia	Konkurs	Skok 1	Skok 2	Nota	Strata	Zwycięzca
22.	12 lutego	1932	Lake Placid	MacKenzie Intervale	indywid.	51,5 m	54,0 m	185,9 pkt	42,2 pkt	Birger Ruud
21.	16 lutego	1936	Garmisch-Partenkirchen	Große Olympiaschanze	indywid.	66,0 m	66,0 m	203,7 pkt	28,3 pkt	Birger Ruud

Mistrzostwa świata w narciarstwie klasycznym

1934 Sollefteå	–	36. miejsce (w skokach), 31. miejsce (w kombinacji norweskiej), 109. miejsce (w biegu na 18 km), 5. miejsce (w sztafecie)
1935 Wysokie Tatry	–	21. miejsce (w skokach), 29. miejsce (w kombinacji norweskiej), 117. miejsce (w biegu na 18 km)
1937 Chamonix	–	26. miejsce (w skokach), 14. miejsce (w kombinacji norweskiej), 44. miejsce (w biegu na 18 km)
1939 Zakopane	–	15. miejsce (w skokach), 4. miejsce (w kombinacji norweskiej), 55. miejsce (w biegu na 18 km)

Sukcesy krajowe

• mistrz Polski w skokach: 1938
• wicemistrz Polski w skokach: 1935
• dwukrotny brązowy medalista MP w skokach: 1931, 1939
• mistrz Polski w kombinacji: 1939
• dwukrotny wicemistrz Polski w kombinacji: 1934, 1937
• wicemistrz Polski w zjeździe: 1931
• wicemistrz Polski w sztafecie: 1935

Przypisy

Bibliografia

• Wojciech Szatkowski: Poczet skoczków polskich: Andrzej Marusarz – Między nartami a morskim żywiołem.... Skijumping.pl, 2006. [dostęp 2011-08-23]. (pol.).
• Legendy polskiego sportu cz. 1. Białe szaleństwo, Aniela Tajner, fundacja „Gloria Victoribus”, 1991, str. 17-18
• Wojciech Bajak: Opowieści z dwóch desek, Wydawnictwo Po Godzinach 2021.

Linki zewnętrzne

• Polski Komitet Olimpijski: Andrzej Marusarz – sylwetka w portalu www.olimpijski.pl. www.olimpijski.pl. [dostęp 2014-12-26]. (pol.).
• Wyniki olimpijskie Andrzeja Marusarza w serwisie sports-reference.com. sports-reference.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-15)]. (ang.)