Andrzej Pityński

Andrzej Pityński

Data i miejsce urodzenia	15 marca 1947 Ulanów
Data i miejsce śmierci	18 września 2020[1] Mount Holly, New Jersey
Zawód, zajęcie	rzeźbiarz
Narodowość	polska
Uczelnia	Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie
Rodzice	Aleksander Stefania
Krewni i powinowaci	Michał Krupa
Odznaczenia

Andrzej Piotr Pityński (ur. 15 marca 1947 w Ulanowie, zm. 18 września 2020 w Mount Holly w hrabstwie Burlington w stanie New Jersey^[2]) – polski rzeźbiarz mieszkający w Stanach Zjednoczonych. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys

Pomnik Czynu Zbrojnego Polonii Amerykańskiej w Warszawie

Urodził się jako syn pary partyzantów antykomunistycznych, Aleksandra Pityńskiego ps. „Kula” i Stefanii Pityńskiej ps. „Perełka”. Był siostrzeńcem Michała Krupy ps. „Pułkownik”. Pod koniec lat 50. wraz z ojcem wspomagał i zaopatrywał aktywnych żołnierzy wyklętych, w tym Michała Krupę.

Ukończył liceum ogólnokształcące w Ulanowie, następnie Technikum Wodno-Melioracyjne w Trzcianie^[3] uzyskując zawód technika melioranta. Pracował jako starszy pomiarowy w geodezji w Ulanowie. Rodzina Pityńskich była poddana prześladowaniu, w postaci rewizji, najścia domu, przeszukań, pobić ze strony funkcjonariuszy komunistycznych władz (wiązały się z poszukiwaniem Michała Krupy, nadal aktywnego partyzanta). W wyniku prowokacji służb specjalnych PRL wobec niego i ojca w grudniu 1967, sprokurowaniu bójki, obaj zostali skazani w pokazowym procesie w Ulanowie. Następnie wyprowadził się z Ulanowa, podjął naukę w Studium Nauczycielskim w Krakowie, po czym studiował rzeźbę na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie u profesorów Mariana Koniecznego i Jerzego Bandury. Jako student stworzył popiersie Ignacego Paderewskiego ustawione przed Collegium Paderevianum w Krakowie. 3 października 1974 wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Początkowo utrzymywał się tam z pracy fizycznej na budowach, równocześnie studiując rzeźbę w Arts Students League w Nowym Jorku. Jego rzeźba pt. „Partyzanci I” stanowi upamiętnienie wspomnień autora ze spotkania z oddziałem partyzantów Michała Krupy z 1958. Monument był zrealizowany w 1979, został odsłonięty w 1983 w Bostonie, a ten dzień został nazwany przez władze miasta Dniem Partyzantów. W 2006 został przeniesiony w inne miejsce^[4]. Inny pomnik „Partyzanci” autorstwa Pityńskiego stanął w Hamilton.

Został członkiem National Sculpture Society (NSS), profesorem rzeźby w Johnson Atelier Technical Institute of Sculpture w Mercerville, komendantem Placówki 123 SWAP^[5].

W 1987 otrzymał obywatelstwo USA. W 1989 przyjechał ponownie do Polski. Był fundatorem i wykonawcą popiersia Jana Pawła II, ustawionego bez zgody władz na rynku w Ulanowie.

Jest autorem Pomnika Katyńskiego w Jersey City odsłoniętego w 1991 roku, upamiętniającego ofiary zbrodni katyńskiej popełnionej w 1940 roku przez radziecką policję polityczną NKWD na polskich jeńcach wojennych na polecenie Biura Politycznego KC WKP(b). W 2013 roku otrzymał Nagrodę Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich^[6].

Zaprojektowany przez Andrzeja Pityńskiego w 2017 na zamówienie Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w Ameryce pomnik ofiar rzezi wołyńskiej (1943–1944) po odlaniu w brązie w Gliwickim Zakładzie Urządzeń Technicznych miał zostać ustawiony w Parku Pamięci Narodowej w Toruniu^[7][8]. Ostatecznie kamień węgielny pod ten pomnik wmurowano 10 lipca 2022 r., w Domostawie, obok parkingu przy drodze ekspresowej S19.^[9]

Ostatnim dziełem Andrzeja Pityńskiego był pomnik Żołnierzy Wyklętych w Jaśle^[10], którego projekt wykonał bezpłatnie. Odsłonięcie pomnika przedstawiającego Orła Białego atakowanego przez hydry symbolizujące okupanta i sprzyjające mu organizacje (Armię Czerwoną, Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych Związku Radzieckiego (NKWD), Urząd Bezpieczeństwa, Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą, Polską Partię Robotniczą, Komitet Bezpieczeństwa Państwowego przy Radzie Ministrów Związku Radzieckiego (KGB), Milicję Obywatelską, Ochotniczą Rezerwę Milicji Obywatelskiej) został odsłonięty 27 września 2019 r.

Dzieła

Odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1989)^[11]
• Krzyż Komandorski Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (1996)^[12]
• Order Orła Białego nadany przez prezydenta Andrzeja Dudę w uznaniu znamienitych zasług dla upowszechniania i popularyzowania historii polskiego czynu niepodległościowego, za wybitne osiągnięcia w twórczości rzeźbiarskiej, działalność polonijną i krzewienie polskości (12 października 2017)^[13][14]
• Odznaka honorowa „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”^[15]
• Wielka Nagroda Honorowa im. Witolda Hulewicza^[16]

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Pityński. Rzeźba (ze wstępem Ireny Grzesiuk-Olszewskiej i Andrzeja K. Olszewskiego), Wydawnictwo Bosz, Olszewnica 2008, ISBN 978-83-7576-011-8.
• Także walczę – moją bronią jest sztuka. W: Kajetan Rajski: Wilczęta. Rozmowy z dziećmi Żołnierzy Wyklętych. Warszawa: Pro Patria, 2014, s. 83–116. ISBN 978-83-939007-1-8.

Linki zewnętrzne

• Biografia (ang)
• wywiad z artystą na Youtube