Andrzej Popiel

Andrzej Popiel

Data i miejsce urodzenia	24 stycznia 1936 Kraków
Data i miejsce śmierci	17 lutego 2020 Gdynia
Zawód	aktor
Lata aktywności	od 1961
Zespół artystyczny
Teatr Muzyczny w Łodzi (1972–1974) Teatr Muzyczny im. Danuty Baduszkowej w Gdyni (1974–1997; 2014–2020)
Odznaczenia

Andrzej Popiel herbu Sulima (ur. 24 stycznia 1936 w Krakowie, zm. 17 lutego 2020 w Gdyni) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, bas-baryton, od 1974 roku członek zespołu Teatru Muzycznego w Gdyni, tenisista i sędzia tenisowy, działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL.

Życiorys

Andrzej Popiel wraz z matką Anną z domu Latinik, lata 40. XX wieku

Andrzej Popiel w czasie służby wojskowej, 1959

Andrzej Popiel na scenie, lata 60.

Urodził się w Krakowie jako drugie dziecko Kazimierza Popiela (1898–1957), inżyniera górnictwa; oraz Anny z domu Latinik (1902–1969), późniejszej urzędniczki Sądu Metropolitalnego w Krakowie, odznaczonej krzyżem Pro Ecclesia et Pontifice; wnuk Franciszka Latinika i Heleny z domu Stiasny-Strzelbickiej. Jego starszą siostrą była Irena „Ika” Popiel, zaś braćmi ciotecznymi – Janusz i Jerzy Riegerowie oraz Jerzy i Jan Vetulani.

W latach 30. Popielowie mieszkali w Borysławiu, a potem we Lwowie, gdzie Andrzej Popiel spędził pierwsze lata dzieciństwa. Jego ojciec został zmobilizowany i wziął udział we wrześniu 1939 roku w wojnie obronnej przed agresją niemiecką. Po przejściu szlaku bojowego został internowany na Węgrzech, a następnie, po wkroczeniu armii niemieckiej, aresztowany przez Gestapo i zesłany do obozu koncentracyjnego Dachau^[1].

Aby uniknąć wywózki na wschód, pozostała we Lwowie matka Anna Popielowa w 1940 roku przeniosła się wraz z dziećmi na stałe do domu swoich rodziców, do Krakowa^[1]. Tam w czasie okupacji niemieckiej Andrzej Popiel ukończył pierwszą i drugą klasę szkoły podstawowej^[a], dodatkowo uczęszczając na prywatne lekcje w mieszkaniu przy placu Biskupim.

Bezpośrednio po zakończeniu okupacji, od trzeciej klasy Andrzej Popiel uczęszczał do Szkoły Ćwiczeń przy Państwowym Pedagogium w Krakowie^[b]. Ukończył Liceum Salezjanów w Ostrzeszowie. Po zdaniu matury studiował metalurgię na Akademii Górniczo-Hutniczej i prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak żadnego z tych kierunków nie ukończył.

W latach 1953–1958 zawodniczo uprawiał tenisa jako zawodnik KS Cracovia, gdzie jego trenerem był Krzysztof Herbst, a okazjonalnie także Józef Hebda. Ten ostatni zachęcał Popiela do kontynuowania kariery sportowej. Popiel zrezygnował jednak z gry w tenisa, jako że było to wówczas zajęcie słabo opłacane i nie dające perspektyw życiowych.

W drugiej połowie lat 50. służył w dowództwie wojsk lotniczych Ludowego Wojska Polskiego. Ukończył służbę ze stopniem kaprala. W latach 1958–1960 brał udział w testach spadochronów dla wojska. Na przestrzeni trzech lat wykonał sto dwadzieścia trzy skoki na spadochronach na terenie lotniska w Boernerowie, jako jeden z dwunastu testerów w grupie.

Wciągnął się w działalność teatralną w Studenckiej Estradzie Rozrywkowej w Krakowie^[c], gdzie debiutował w 1955 roku wraz z Markiem Walczewskim we wspólnym programie Raz na lewo, raz na prawo (przy realizacji współpracował z nimi wówczas jako członek ekipy technicznej Jerzy Bińczycki). Gościnnie występował w będącej u progu swej działalności Piwnicy pod Baranami. Karierę teatralną rozpoczął 13 kwietnia 1961 roku w Estradzie Kraków, debiutując w spektaklu Wesoły telewizor; i występował w krakowskiej Estradzie do roku 1964.

Następnie występował w programach estradowych jako członek zawodowych zespołów wojskowych. W latach 1964–1966 związał się z Zespołem Estradowym Warszawskiego Okręgu Wojskowego Desant, z siedzibą w Krakowie. Pod koniec 1966 roku wystąpił w Estradzie Bydgoskiej wraz z Fryderyką Elkaną w programie Ewa, córka Ewy z muzyką Katarzyny Gärtner^[d].

W 1968 roku na kilka miesięcy związał się z zespołem marynarki wojennej Flotylla w Gdyni, gdzie został zaangażowany wspólnie z Joanną Rawik. W latach 1968–1972 występował z warszawskim zespołem służby inżynieryjno-budowlanej Wesoła Drużyna. Jako członek tej grupy zdobył w 1970 roku nagrodę indywidualną na Festiwalu Zespołów Artystycznych Wojska Polskiego w Połczynie-Zdroju za wykonanie piosenki Transport Mateusza Święcickiego.

W 1972 roku rozpoczął występy w Teatrze Muzycznym w Łodzi^[e]. Był obsadzany w głównych rolach w sztukach My chcemy tańczyć (1973) w reżyserii Włodzimierza Kwaskowskiego oraz Wielka Aleja (1973).

W 1974 roku związał się z Teatrem Muzycznym w Gdyni, gdzie został przyjęty do zespołu przez Danutę Baduszkową^[f]. Został wówczas na dwa tygodnie przed premierą obsadzony w głównej roli w Przygodach Sindbada Żeglarza, w zastępstwie za Zenona Bestera, który w trakcie prób do spektaklu dostał na scenie krwotoku i nie był w stanie kontynuować pracy. Przez kolejne lata Andrzej Popiel był członkiem zespołu Teatru Muzycznego w Gdyni. W latach 70. i 80. był obsadzany zazwyczaj w rolach pierwszoplanowych, od lat 90. w rolach drugoplanowych, m.in. jako rabin w Skrzypku na dachu w inscenizacji Jerzego Gruzy (1984) – spektaklu wystawionym również w Teatrze Wielkim w Warszawie (1993). W inscenizacji Pana Tadeusza w reżyserii Adama Hanuszkiewicza na deskach Teatru Miejskiego w Gdyni odegrał rolę Podkomorzego (1991).

W latach 1981–1982 na zaproszenie Zbigniewa Marka Hassa prowadził dla słuchaczy Studium Wokalno-Aktorskiego przy Teatrze Muzycznym w Gdyni wykłady będące wstępem do rozważań o teatrze i jego roli. Ponadto współpracował indywidualnie z młodymi artystami związanymi z Teatrem, w tym z Izabelą Trojanowską oraz Bożeną Zawiślak. Nie podjął się działalności pedagogicznej na większą skalę. W latach 70. odmówił Danucie Baduszkowej, która zaproponowała mu prowadzenie w Studium Wokalno-Aktorskim zajęć z interpretacji piosenki, zaś w latach 90. odmówił propozycji kierowania Studium złożonej mu przez Jerzego Gruzę.

Andrzej Popiel w Klubie Aktora w Gdańsku, 2014

Był członkiem zespołu Teatru Muzycznego w Gdyni do 1997 roku. W 2014 roku powrócił na jego deski z rolą w Skrzypku na dachu, i wziął udział m.in. w prezentacji sztuki na 54. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych^[2]. W 2011 roku był członkiem jury Konkursu Małych Form Teatralnych w Gdyni^[3].

Występował w rolach epizodycznych w serialach telewizyjnych i filmach.

Od lat 60. należał do Związku Artystów Scen Polskich^[4].

Był aktywnym działaczem NSZZ „Solidarność”. W czasie stanu wojennego wspierał rodziny osób internowanych. Przez szereg lat prowadził jako lektor apele poległych w rocznicę Grudnia 1970. Był współtwórcą i wykonawcą Gdyńskiej Drogi Krzyżowej, odbywanej corocznie 17 grudnia^[5][6].

W 1984 roku ukończył kurs sędziowski Międzynarodowej Federacji Tenisowej w Belgradzie, uzyskując certyfikat sędziego. Sędziował jako sędzia naczelny w Pucharze Galea w Stalowej Woli (1986). Był sędzią międzynarodowych mistrzostw Polski oraz turniejów WTA w Sopocie. W maju 1999 roku był sędzią tenisowego turnieju dla niepełnosprawnych V Petrochemia Polish Open^[7].

W wydanej w 2005 roku przez Polską Akademię Umiejętności monografii Adam Vetulani (1901–1976) opublikował rozdział Adam Vetulani – mój Wuj i Profesor^[8].

W styczniu 2016 roku Prezydent RP Andrzej Duda przesłał na jego ręce list gratulacyjny z okazji jego osiemdziesiątych urodzin^[g].

Zmarł 17 lutego 2020 w Gdyni, w wieku osiemdziesięciu czterech lat^{[4][9][10][11]}. 27 lutego 2020 odbyła się msza żałobna w kościele św. Rodziny przy ul. Kołłątaja w Gdyni, z udziałem sztandaru Solidarności. Pogrzeb miał miejsce 6 marca tegoż roku na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Prochy Andrzeja Popiela złożono w grobie rodzinnym^[h]. Pogrzeb miał charakter religijny. List pożegnalny w imieniu Gdańskiego Oddziału Związku Artystów Scen Polskich odczytała w czasie uroczystości Bożena Zawiślak-Dolny^[11].

Andrzej Popiel był kawalerem i nie miał dzieci.

Spektakle

• 1961: Wesoły telewizor (Estrada Kraków)
• 1972: Opiekun mojej żony (Teatr Muzyczny w Łodzi, reż. Włodzimierz Kwaskowski) jako Pincon^[i]
• 1973: My chcemy tańczyć (Teatr Muzyczny w Łodzi, reż. Włodzimierz Kwaskowski) jako Wołobia^[j]
• 1973: Wielka Aleja (Teatr Muzyczny w Łodzi, reż. Henryk Mozer) jako Filip^[k]
• 1973: Dziewczyna Szeryfa (Teatr Muzyczny w Łodzi) jako pianista Max Meyer^[l]
• 1973: Kariera Nikodema Dyzmy (Teatr Muzyczny w Łodzi, reż. Jan Perz) jako Litwinek
• 1973: Baśń o grających jabłkach (Teatr Muzyczny w Łodzi, reż. Włodzimierz Kwaskowski) jako Zły czarodziej
• 1974: Przygody Sindbada Żeglarza (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Maria Straszewska) jako Sindbad^[m]
• 1975: Madame Sans-Gene (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Ryszard Ronczewski) jako Canouville
• 1975: Ech, Jabłoczko (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Ryszard Ronczewski) jako Brabiaga, marynarz, oficer czerkieski^[n]
• 1976: Skowronek (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Danuta Baduszkowa) jako Lajos^[o]
• 1976: Baśń o grających jabłkach (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Ryszard Ronczewski) jako Zły czarodziej
• 1976: Promises, promises (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Danuta Baduszkowa, Zbigniew Bogdański) jako Kirkeby
• 1977: Dzielny wojak Szwejk (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Zbigniew Bogdański) jako generał Schwartzburg
• 1978: Dwie księżniczki (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Ryszard Ronczewski) jako książę Bolko
• 1978: Nasz człowiek w Hawanie (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Danya Krupska, Zbigniew Bogdański) jako doktor Hasselbacher^[p]
• 1978: Stan wyjątkowy (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Stanisław Syrewicz) jako tajniak
• 1979: Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Andrzej Ziębiński, Zofia Kuleszanka) jako Wawrzeniec
• 1979: Chłopiec z gwiazd (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Ryszard Ronczewski) jako ojciec
• 1980: Słowik (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Wojsław Brydak) jako rybak
• 1980: Kolęda-Nocka (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Krzysztof Bukowski) jako jeden z jedenastu
• 1981: Wielki świat (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Stefan Wenta) jako Przewodniczący Wielkiej Organizacji
• 1982: Uciechy staropolskie lepsze i pożyteczniejsze aniżeli z Bacchusem i Wenerą (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Kazimierz Łastawiecki) jako Lewiatan, Pan, Piekarz, Szlachcic
• 1982: Rozkwit i upadek miasta Mahagonny (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Kari Vilenius) jako Mojżesz
• 1983: Janosik czyli na szkle malowane (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jan Uryga) jako żandarm
• 1983: Madame Sans-Gene (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jerzy Gruza) jako Canouville^[q]
• 1983: Fachowcy czyli po prostu robota (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jerzy Gruza) jako Tektura
• 1983: Perichola (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jerzy Gruza)
• 1984: Drugie Wejście Smoka czyli Franek Kimono Story (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jerzy Gruza) jako Mohamed i muszkieter
• 1984: Skrzypek na dachu (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jerzy Gruza) jako rabin
• 1985: Kabaret literacki Afanasjewa (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jerzy Afanasjew) jako Łonkow
• 1985: Czarna dziura, czyli Gwiezdne Love Story (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jerzy Gruza) jako robot Humbug
• 1985: Opera za trzy grosze (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Waldemar Matuszewski) jako Peachum
• 1986: Oedipus (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Pierre Cunliffe) jako niewolnik^[r]
• 1988: Me and My Girl (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jerzy Gruza) jako Tomasz; Perłowy Król
• 1989: Piaf (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Andrzej Pieczyński) jako Louis Leplee – Papa
• 1989: Les Misérables (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jerzy Gruza) jako biskup
• 1990: Ja kocham Rózię (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jerzy Gruza) jako arcybiskup
• 1991: Pan Tadeusz (Teatr Miejski w Gdyni, reż. Adam Hanuszkiewicz) jako podkomorzy
• 1992: West Side Story (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Tomasz Dutkiewicz) jako wujek
• 1993: Skrzypek na dachu (Teatr Wielki — Opera Narodowa w Warszawie, reż. Jerzy Gruza) jako rabin
• 1996: Me and... mój teatr (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jerzy Gruza)
• 1997: Evita (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Maciej Korwin)
• 2014: Skrzypek na dachu (Teatr Muzyczny w Gdyni, reż. Jerzy Gruza) jako rabin

Opracowano na podstawie materiału źródłowego^[12].

Filmografia

Andrzej Popiel w Gdańsku, 2014

• 1975: Jej powrót jako gość na przyjęciu^[s]
• 1980: Spotkanie na Atlantyku jako pasażer^[t]
• 1984: Smażalnia story jako kelner
• 1985: Lubię nietoperze jako Maks, wampir leczony przez Junga^[u]
• 1986: Na kłopoty… Bednarski (odcinek Złote Runo)
• 2002: Lokatorzy (odcinek Dezerter) jako starszy sierżant sztabowy Ginda z Wojskowej Komendy Uzupełnień
• 2003: Lokatorzy (odcinek Zakazany owoc) jako ojciec Ani
• 2004: Sąsiedzi (odcinek Zalety pogodnego charakteru) jako Mariusz Kielecki
• 2006: Outlanders jako Tomasz
• 2007: Sąsiedzi (odcinek Dobra żona) jako widz na meczu hokejowym

Opracowano na podstawie materiału źródłowego^[13].

Nagrody i odznaczenia

• Nagroda indywidualna Festiwalu Zespołów Artystycznych Wojska Polskiego w Połczynie-Zdroju za wykonanie piosenki Transport Mateusza Święcickiego (1970);
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1971);
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1983);
• Srebrny Krzyż Zasługi (1989);
• Nagroda Prezydenta Gdyni (1994)^[14];
• List gratulacyjny od Prezydenta RP Andrzeja Dudy z okazji osiemdziesiątych urodzin (2016);
• Wyróżnienie Związku Artystów Scen Polskich (2018)^[15].

Uwagi

Przypisy