Andrzej Sołtan

Andrzej Sołtan

Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	25 października 1897 Warszawa
Data śmierci	10 grudnia 1959
Profesor
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1926 Uniwersytet Warszawski
Habilitacja	1939
Profesura	1947
Polska Akademia Nauk
Status	Członek
Odznaczenia

Grób Andrzeja Sołtana na Starych Powązkach

Andrzej Sołtan, właśc. Andrzej Maria Antoni Stanisław Pereświet-Sołtan herbu Sołtan^[1] (ur. 25 października 1897 w Warszawie, zm. 10 grudnia 1959) – polski fizyk jądrowy, profesor.

Życiorys

Pochodził ze starej rodziny szlacheckiej, był synem Wiktora Władysława, inżyniera kolejnictwa, oraz Amelii Marii z d. Weyssenhoff. W czasie I wojny światowej, po ukończeniu Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki, przebywał w Petersburgu, gdzie wstąpił do Korpusu Paziów, ekskluzywnej szkoły wojskowej w Petersburgu, unikając w ten sposób powołania do armii carskiej i wysłania na front^[2]. Po wojnie wrócił do Warszawy, gdzie w 1926 ukończył studia na Uniwersytecie Warszawskim uzyskując stopień doktora w zakresie fizyki za pracę o widmie emisyjnym wodorku rtęci. W 1933 otrzymał stypendium Fundacji Rockefellera i spędził rok w laboratorium Kellogga w California Institute of Technology w Pasadenie, gdzie zetknął się z fizyką jądrową. Zajmował się m.in. spektrometrią jądrową i budową akceleratorów, często samodzielnie budował te urządzenia. W 1933 wraz z H.R. Cranem i C. Lauritsenem po raz pierwszy na świecie uzyskał strumień neutronów poprzez bombardowanie lekkich pierwiastków przyspieszonymi jonami helu i deuteronami^[3].

Po wojnie zamieszkał w Łodzi, gdzie w 1945 został powołany na stanowisko kierownika Katedry Fizyki Wydziału Elektrycznego Politechniki Łódzkiej. W 1947 otrzymał nominację na profesora fizyki doświadczalnej Uniwersytetu Warszawskiego, ale do 1953 utrzymywał stały kontakt z Politechniką Łódzką. W 1952 został członkiem Polskiej Akademii Nauk. W 1955 został założycielem i pierwszym dyrektorem Instytutu Badań Jądrowych (z którego później wydzielono Instytut Problemów Jądrowych im. Andrzeja Sołtana) i oraz współzałożycielem Zjednoczonego Instytutu Badań Jądrowych w Dubnej i członkiem jego rady Naukowej.

Pochowany w alei zasłużonych na cmentarzu Powązkowskim (grób 106)^[4].

Działalność naukowa

Był autorem lub współautorem ponad 70 publikacji. Na XXXV Zjeździe Fizyków Polskich w Białymstoku (1999) prof. Andrzej Kajetan Wróblewski w referacie Fizyka w Polsce wczoraj, dziś i jutro zaklasyfikował Andrzeja Sołtana do grona ok. 20 najwybitniejszych polskich fizyków XX w^[2].

Odznaczenia

Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1954)^[5] i Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1959, pośmiertnie)^[6].

Upamiętnienie

Na jego cześć akceleratorowi, nad którym pracował nadano imię „Andrzej”.

Imieniem Andrzeja Sołtana nazwano ulicę na warszawskim Bemowie (52°15′18,26″N 20°55′29,72″E/52,255072 20,924922)^[7], największe audytorium na Politechnice Łódzkiej, a także Instytut Badań Jądrowych (później Instytut Problemów Jądrowych) oraz prowadzącą do niego ulicę w Świerku (52°07′43″N 21°20′19″E/52,128611 21,338611).

Przypisy

Bibliografia

• Ewa Chojnacka, Zbigniew Piotrowski, Ryszard Przybylski (red.): Profesorowie Politechniki Łódzkiej 1945–2005. Łódź: Wydawnictwo Politechniki Łódzkiej, 2006, s. 236–237.

Linki zewnętrzne

• Prof. Andrzej Sołtan – organizator ośrodka w Świerku, NCBJ [dostęp 2020-02-03] .