Andrzej Strug

Andrzej Strug
Ilustracja
Imię i nazwisko

Tadeusz Gałecki

Data i miejsce urodzenia

28 listopada 1871
Lublin

Data i miejsce śmierci

9 grudnia 1937
Warszawa

Dziedzina sztuki

literatura

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920-1941) Złoty Wawrzyn Akademicki
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej
Nagrody

Nagroda im. Elizy Orzeszkowej
Nagroda Miasta Łodzi

Muzeum Andrzeja Struga w Warszawie
Nagrobek Andrzeja Struga na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach
Tablica upamiętniająca pisarza Andrzeja Struga w Al. Niepodległości w Warszawie
Strona tytułowa pisma Światowid, nr 10 z 5 marca 1927 r. Andrzej Strug – laureat nagrody im. Elizy Orzeszkowej.
Strona tytułowa pisma Światowid, nr 10 z 5 marca 1927 r. Andrzej Strug – laureat nagrody im. Elizy Orzeszkowej.

Andrzej Strug, właśc. Tadeusz Gałecki ps. „Andrzej Strug”, „Borsuk”, „August Kudłaty” (ur. 28 listopada 1871 w Lublinie, zm. 9 grudnia 1937 w Warszawie) – pisarz i publicysta, wolnomularz[1], działacz ruchu socjalistycznego i niepodległościowego, beliniak, a także scenarzysta.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Władysława, właściciela sklepu kolonialnego w Lublinie, i Pauliny z Miklaszewskich[2]. Studiował w Instytucie Rolnictwa i Leśnictwa w Puławach. Działał w Kole Oświaty Ludowej i Polskiej Partii Socjalistycznej[3]. W 1895 uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, a w 1897 skazany na zesłanie do guberni archangielskiej[3], gdzie przebywał do 1900[4].

Po powrocie do kraju studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim i uczestniczył w rewolucji 1905 roku[4]. Był wtedy liderem Wydziału Chłopskiego, a następnie Wydziału Wiejskiego PPS i redagował pismo chłopskie „Gazetę Ludową”[5]. Ponownie aresztowany w 1907 musiał opuścić granice państwa rosyjskiego i wyjechał do Paryża. W 1910 był jednym z sygnatariuszy listu otwartego w sprawie pochowania ciała Juliusza Słowackiego na Wawelu. Pochówek oprotestował biskup krakowski Jan Puzyna[6]. Po powrocie z Francji, Strug wstąpił do organizacji „Strzelca”[4]. Uczestniczył w zjeździe w Zakopanem w sierpniu 1912 roku, na którym powołano Polski Skarb Wojskowy[7]. W okresie I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Józefa Piłsudskiego w stopniu wachmistrza sztabowego[4]. W latach 1915–1918 pełnił funkcję referenta politycznego w Polskiej Organizacji Wojskowej[4]. 9 lutego 1916 został formalnie zwolniony z Legionów Polskich.

W Polsce niepodległej reprezentował PPS. W 1918 wziął udział w tworzeniu Rządu Ludowego i został wiceministrem propagandy. W 1920 został członkiem założycielem Wielkiej Loży Narodowej Polskiej[4]. W 1927 otrzymał nagrodę literacką im. Elizy Orzeszkowej za całokształt twórczości[8]. W 1928 zasiadł z listy PPS w Senacie, a w 1934 stał na czele Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela[4]. W latach 1924 i 1935 pełnił obowiązki prezesa Związku Zawodowego Literatów Polskich, którego był współzałożycielem[4] (był delegatem na zjazd ZZLP 4 lutego 1922 w Warszawie[9]). W 1928 był współautorem scenariuszy do filmów Pan Tadeusz (z Ferdynandem Goetlem) i Przedwiośnie (z Anatolem Sternem)[4]. W 1933 został laureatem Nagrody Miasta Łodzi za całokształt działalności na polu literatury[10]. W 1934 odmówił przyjęcia członkostwa Polskiej Akademii Literatury, ponieważ protestował przeciwko procesowi brzeskiemu i Berezie Kartuskiej[4].

W swojej twórczości pisarskiej podejmował tematy wojenne i walki o idee sprawiedliwości społecznej, np. Ludzie podziemni, Dzieje jednego pocisku, Mogiła nieznanego żołnierza. Krytykował też współczesny kapitalizm w powieściach: Pieniądz, Żółty krzyż. Poznawszy Tatry w latach krakowskich studiów powracał do nich i Zakopanego dość często. Jego znajomość problemów modnego wówczas uzdrowiska zaowocowała nietypową dla niego pozycją groteskowo-satyryczną Zakopanoptikon.

Według publicystów narodowo-katolickich należał do masonerii, a od 1922 do 1923 pełnił funkcję Wielkiego Mistrza Wielkiej Loży Polskiej[11]. Do końca życia był aktywnym działaczem społecznym i politycznym. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[4] (kwatera A19-lewe półkole-9)[12].

Ordery i odznaczenia

Twórczość

  • 1908: Ludzie podziemni
  • 1908: Jutro[19]
  • 1910: Dzieje jednego pocisku
  • 1911: Ojcowie nasi
  • 1912: Portret
  • 1913–1914: Zakopanoptikon (druk w odcinkach we lwowskim „Wieku Nowym”; I wyd. całości 1957)
  • 1914: Pieniądz
  • 1918: Chimera[20]
  • 1920: Wyspa zapomnienia
  • 1921: Odznaka za wierną służbę
  • 1922: Mogiła nieznanego żołnierza
  • 1925: Pokolenie Marka Świdy
  • 1926: Wielki dzień. Kronika niedoszłych wydarzeń (ukazała się w warszawskim dzienniku „Kurier Poranny”; I wyd. całości 1957)
  • 1928: Fortuna kasjera Śpiewankiewicza
  • 1930–1931: Pisma
  • 1932–1933: Żółty krzyż
  • 1937: Miliardy
  • 1937: W Nienadybach byczo jest

Filmografia

Scenariusz
Ekranizacje

Przypisy

  1. Przemysław Waingertner: Mason ofiarny. [dostęp 2008-05-24]. (pol.).
  2. Wykaz Legionistów ↓.
  3. a b Stefan Król, Cytadela Warszawska, Książka i Wiedza, Warszawa 1978, s. 190.
  4. a b c d e f g h i j k O kawalerii polskiej XX wieku s. 22
  5. Samuel Sandler: Andrzej Strug wśród ludzi podziemnych. Warszawa: Czytelnik, 1959. za: strona o Rewolucji 1905 roku; dostęp 2013-12-11
  6. List otwarty w sprawie sprowadzenia zwłok Juliusza Słowackiego, Paryż 1910.
  7. Wanda Kiedrzyńska, Powstanie i organizacja Polskiego Skarbu Wojskowego 1912–1914, [w:] „Niepodległość”, t. XIII zeszyt 1 (33), 1936, s. 80.
  8. Marian (1878–1958) Red Dąbrowski, Światowid : ilustrowany kurjer tygodniowy. 1927, nr 10, M. Dąbrowski, 5 marca 1927 [dostęp 2015-12-12].
  9. Wiadomości bieżące. Z miasta. O byt literatów. „Kurjer Warszawski”, s. 4, Nr 39 z 8 lutego 1922. 
  10. Nagrody Miasta Łodzi, BIP ŁÓDŹ [dostęp 2021-10-04] (pol.).
  11. Kronika religijna. U nas. Masoni w Polsce. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 5, s. 123, 1925. 
  12. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 stycznia 1923, s. 32.
  14. Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 410.
  15. M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  16. M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 435 „za wybitną twórczość literacką”.
  17. Przeciwko odznaczeniu Struga zaprotestował o. Maksymilian Maria Kolbe. Maksymilian Maria Kolbe. Kronika religijna. Skandaliczne odznaczenie. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 7, s. 165, 1925. 
  18. M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 305 „za wybitną twórczość literacką”.
  19. Andrzej Strug, Jutro... wyd. 1908., polona.pl [dostęp 2018-07-19].
  20. Andrzej Strug, Chimera : powieść, wyd. 1918., polona.pl [dostęp 2018-07-19].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Walecznych (1920) BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
POL Wawrzyn Akademicki BAR.svg
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
Strug-swiatowid 02 rd 2.jpg
Strona tytułowa pisma Światowid, nr 10 z 5 marca 1927 r. Andrzej Strug - laureat nagrody literackiej im. Elizy Orzeszkowej
Muzeum Andrzeja Struga w Warszawie 05.JPG
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Muzeum Andrzeja Struga w Warszawie
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowe1.png
Autor: Olerys, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowe
Andrzej Strug monument.JPG
Autor: Mariusz Kubik, http://www.mariuszkubik.pl, Licencja: CC BY 2.5
Andrzej Strug's monument (Powązki Cemetery; Cmentarz Komunalny, d. Wojskowy)
Andrzej Strug (tablica Al. Niepodległości w Warszawie).JPG
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica upamiętniająca pisarza Andrzeja Struga w Al. Niepodległości w Warszawie