Andrzej Strug

Andrzej Strug

Imię i nazwisko	Tadeusz Gałecki
Data i miejsce urodzenia	28 listopada 1871 Lublin
Data i miejsce śmierci	9 grudnia 1937 Warszawa
Dziedzina sztuki	literatura
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda im. Elizy Orzeszkowej Nagroda Miasta Łodzi

Muzeum Andrzeja Struga w Warszawie

Nagrobek Andrzeja Struga na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Tablica upamiętniająca pisarza Andrzeja Struga w Al. Niepodległości w Warszawie

Strona tytułowa pisma Światowid, nr 10 z 5 marca 1927 r. Andrzej Strug – laureat nagrody im. Elizy Orzeszkowej.

Andrzej Strug, właśc. Tadeusz Gałecki ps. „Andrzej Strug”, „Borsuk”, „August Kudłaty” (ur. 28 listopada 1871 w Lublinie, zm. 9 grudnia 1937 w Warszawie) – pisarz i publicysta, wolnomularz^[1], działacz ruchu socjalistycznego i niepodległościowego, beliniak, a także scenarzysta.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Władysława, właściciela sklepu kolonialnego w Lublinie, i Pauliny z Miklaszewskich^[2]. Studiował w Instytucie Rolnictwa i Leśnictwa w Puławach. Działał w Kole Oświaty Ludowej i Polskiej Partii Socjalistycznej^[3]. W 1895 uwięziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, a w 1897 skazany na zesłanie do guberni archangielskiej^[3], gdzie przebywał do 1900^[4].

Po powrocie do kraju studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim i uczestniczył w rewolucji 1905 roku^[4]. Był wtedy liderem Wydziału Chłopskiego, a następnie Wydziału Wiejskiego PPS i redagował pismo chłopskie „Gazetę Ludową”^[5]. Ponownie aresztowany w 1907 musiał opuścić granice państwa rosyjskiego i wyjechał do Paryża. W 1910 był jednym z sygnatariuszy listu otwartego w sprawie pochowania ciała Juliusza Słowackiego na Wawelu. Pochówek oprotestował biskup krakowski Jan Puzyna^[6]. Po powrocie z Francji, Strug wstąpił do organizacji „Strzelca”^[4]. Uczestniczył w zjeździe w Zakopanem w sierpniu 1912 roku, na którym powołano Polski Skarb Wojskowy^[7]. W okresie I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Józefa Piłsudskiego w stopniu wachmistrza sztabowego^[4]. W latach 1915–1918 pełnił funkcję referenta politycznego w Polskiej Organizacji Wojskowej^[4]. 9 lutego 1916 został formalnie zwolniony z Legionów Polskich.

W Polsce niepodległej reprezentował PPS. W 1918 wziął udział w tworzeniu Rządu Ludowego i został wiceministrem propagandy. W 1920 został członkiem założycielem Wielkiej Loży Narodowej Polskiej^[4]. W 1927 otrzymał nagrodę literacką im. Elizy Orzeszkowej za całokształt twórczości^[8]. W 1928 zasiadł z listy PPS w Senacie, a w 1934 stał na czele Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela^[4]. W latach 1924 i 1935 pełnił obowiązki prezesa Związku Zawodowego Literatów Polskich, którego był współzałożycielem^[4] (był delegatem na zjazd ZZLP 4 lutego 1922 w Warszawie^[9]). W 1928 był współautorem scenariuszy do filmów Pan Tadeusz (z Ferdynandem Goetlem) i Przedwiośnie (z Anatolem Sternem)^[4]. W 1933 został laureatem Nagrody Miasta Łodzi za całokształt działalności na polu literatury^[10]. W 1934 odmówił przyjęcia członkostwa Polskiej Akademii Literatury, ponieważ protestował przeciwko procesowi brzeskiemu i Berezie Kartuskiej^[4].

W swojej twórczości pisarskiej podejmował tematy wojenne i walki o idee sprawiedliwości społecznej, np. Ludzie podziemni, Dzieje jednego pocisku, Mogiła nieznanego żołnierza. Krytykował też współczesny kapitalizm w powieściach: Pieniądz, Żółty krzyż. Poznawszy Tatry w latach krakowskich studiów powracał do nich i Zakopanego dość często. Jego znajomość problemów modnego wówczas uzdrowiska zaowocowała nietypową dla niego pozycją groteskowo-satyryczną Zakopanoptikon.

Według publicystów narodowo-katolickich należał do masonerii, a od 1922 do 1923 pełnił funkcję Wielkiego Mistrza Wielkiej Loży Polskiej^[11]. Do końca życia był aktywnym działaczem społecznym i politycznym. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach^[4] (kwatera A19-lewe półkole-9)^[12].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5419 – 17 maja 1922^[13][14]
• Krzyż Niepodległości (4 listopada 1933)^[15]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1925)^[16][17]
• Krzyż Walecznych
• Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[18]
• Odznaka pamiątkowa POW nr 620 (6 sierpnia 1919)

Twórczość

• 1908: Ludzie podziemni
• 1908: Jutro^[19]
• 1910: Dzieje jednego pocisku
• 1911: Ojcowie nasi
• 1912: Portret
• 1913–1914: Zakopanoptikon (druk w odcinkach we lwowskim „Wieku Nowym”; I wyd. całości 1957)
• 1914: Pieniądz
• 1918: Chimera^[20]
• 1920: Wyspa zapomnienia
• 1921: Odznaka za wierną służbę
• 1922: Mogiła nieznanego żołnierza
• 1925: Pokolenie Marka Świdy
• 1926: Wielki dzień. Kronika niedoszłych wydarzeń (ukazała się w warszawskim dzienniku „Kurier Poranny”; I wyd. całości 1957)
• 1928: Fortuna kasjera Śpiewankiewicza
• 1930–1931: Pisma
• 1932–1933: Żółty krzyż
• 1937: Miliardy
• 1937: W Nienadybach byczo jest

Filmografia

Scenariusz

• 1928: Pan Tadeusz
• 1928: Przedwiośnie

Ekranizacje

• 1927: Mogiła nieznanego żołnierza
• 1929: Grzeszna miłość
• 1930: Niebezpieczny romans
• 1972: Fortuna
• 1980: Gorączka

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 22. ISBN 83-04-03364-X.
• Ś. p. Andrzej Strug. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 281 z 11 grudnia 1937. 
• Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.

Linki zewnętrzne

• Gałecki (Strug) Tadeusz (Andrzej). Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2017-12-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-10)].
• Powieść Chimera w serwisie Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.
• Zbiór nowel Ludzie podziemni w serwisie Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona.
• Stanisław Posner, Dzieje Andrzeja Struga
• Materiały o Andrzeju Strugu. tnn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-08)].
• Andrzej Strug, W dziesiątą rocznicę (wspomnienia)
• Psychologia i filozofia terroryzmu według Dziejów jednego pocisku Andrzeja Struga – opracowanie
• Wolnomularskie inspiracje Andrzeja Struga – artykuł na Wirtualnym Wschodzie Wolnomularskim
• Andrzej Strug w bazie Filmoteki Narodowej „Nitrofilm”
• Andrzej Strug w Palestynie (Erec Israel – izrael.org.il)
• Utwory Andrzeja Struga w serwisie Polona.pl