Andrzej Walicki

Andrzej Stanisław Walicki
Ilustracja
Andrzej Walicki (2002)
Data i miejsce urodzenia

15 maja 1930
Warszawa

Data i miejsce śmierci

20 sierpnia 2020
Warszawa

Zawód, zajęcie

historyk filozofii, historyk idei

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Rodzice

Michał Walicki, Anna Chmielewska

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski

Andrzej Walicki[a] (ur. 15 maja 1930 w Warszawie[1], zm. 20 sierpnia 2020 tamże[2]) – polski historyk idei i filozofii, profesor nauk humanistycznych, członek Polskiej Akademii Nauk, profesor Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Australijskiego Uniwersytetu Narodowego w Canberze oraz Uniwersytetu Notre Dame.

W latach 60. XX wieku związany z tzw. warszawską szkołą historii idei. Eseista, autor kilkudziesięciu książek dotyczących m.in. myśli rosyjskiej, polskiej filozofii narodowej, historii marksizmu i liberalizmu. W 1998 laureat Nagrody Balzana, w 2003 finalista Nagrody Literackiej „Nike” za książkę Rosja, katolicyzm i sprawa Polska.

Życiorys

Urodził się jako syn historyka sztuki Michała Walickiego i pedagog społecznej Anny Chmielewskiej[3].

W 1947 uczęszczał do VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie[4]. Początkowo studiował na Uniwersytecie Łódzkim, będąc uczniem m.in. Sergiusza Hessena i Tadeusza Kotarbińskiego[1]. Studiował rusycystykę w apogeum stalinizmu, na wydziale szczególnie silnie zsowietyzowanym[5]. Magisterium obronił w 1953 na Uniwersytecie Warszawskim. Znajomość z Hessenem oraz odwilż gomułkowska pobudziły Andrzeja Walickiego do badań nad Rosją[6]. Doktoryzował się w 1957, a habilitację uzyskał w 1964 w Instytucie Filozofii PAN. Tytuł profesora otrzymał w 1972[7].

W latach 50. związany był z Uniwersytetem Warszawskim. Następnie pracował w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN – początkowo na stanowisku adiunkta, a później docenta (od 1964) i profesora (od 1972). W latach 1981–1986 był wykładowcą Australijskiego Uniwersytetu Narodowego w Canberze. W 1986 został zatrudniony na Uniwersytecie Notre Dame (USA). W 1999 został jego emerytowanym profesorem. Jako profesor wizytujący wykładał m.in. na Uniwersytecie Stanforda (1976)[7].

Był autorem prac z zakresu filozofii społeczno-politycznej, tłumaczonych na szereg języków[1], badaczem myśli rosyjskiej(ang.), polskiej filozofii narodowej, historii marksizmu i myśli liberalnej. Jego zainteresowania naukowe obejmowały m.in. totalitaryzm, komunizm, liberalizm, patriotyzm, nacjonalizm, mesjanizm oraz inteligencję. Tekst Trzy patriotyzmy powstał pod wpływem fascynacji Romanem Dmowskim i zarysował trzy modele patriotyzmu – trzy polskie tradycje, które realnie kształtują w ocenie autora polskie postawy[5]. Był jedną z osób tworzących tzw. warszawską szkołę historii idei, obok m.in. Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczki czy Jerzego Szackiego. Został członkiem Komitetu Nauk Historycznych PAN[8] oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Zmarł w sierpniu 2020. Został pochowany na cmentarzu prawosławnym na Woli[9] (sektor 71, nr rzędu 11, nr grobu 8)[10].

Jego żoną była Joanna Schiller-Walicka.

Wybrane publikacje

  • Osobowość a historia. Studia z dziejów literatury i myśli rosyjskiej, Warszawa 1959[11]
  • W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, Warszawa 1964 (wyd. 2, Warszawa 2002)
  • Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społeczno-religijnej romantyzmu polskiego, Warszawa 1970[12]
  • Rosyjska filozofia i myśl społeczna. Od Oświecenia do marksizmu, Warszawa 1973 (publikacja ta została wznowiona i znacznie poszerzona: Zarys myśli rosyjskiej. Od Oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego, Kraków 2005)[13]
  • Między filozofią, religią i polityką. Studia o myśli polskiej epoki romantyzmu, Warszawa 1983[14]
  • Polska, Rosja, marksizm. Studia z dziejów marksizmu i jego recepcji, Warszawa 1983[15]
  • Spotkania z Miłoszem, Londyn 1985 (praca ta weszła w skład książki Zniewolony umysł po latach, Warszawa 1993)[16]
  • The controversy over capitalism. Studies in the social philosophy of the Russian populists, 1989[17]
  • Russia, Poland, and universal regeneration. Studies in Russian and Polish thought of the Romantic epoch, 1991[18]
  • Trzy patriotyzmy. Trzy tradycje polskiego patriotyzmu i ich znaczenie współczesne, Warszawa 1991[19]
  • Aleksander Hercen – kwestia polska i geneza pewnych stereotypów, 1991
  • Philosophy and romantic nationalism. The case of Poland, 1994[20]
  • Filozofia prawa rosyjskiego liberalizmu, Warszawa 1995 (oryg. wyd. ang. 1987)
  • Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Warszawa 1996 (oryg. wyd. ang. 1995)[21]
  • Idea wolności u myślicieli rosyjskich. Studia z lat 1955–1959, Kraków 2000[22]
  • Polskie zmagania z wolnością. Widziane z boku, Kraków 2000[23]
  • Idea narodu w polskiej myśli oświeceniowej, Warszawa 2000
  • Rosja, katolicyzm i sprawa polska, Warszawa 2002[24]
  • Mesjanizm Adama Mickiewicza w perspektywie porównawczej, Warszawa 2006[25]
  • Z Polski i o Polsce. Korespondencja z lat 2004–2006, Kraków 2007 (współautor: Paweł Kozłowski)
  • O inteligencji, liberalizmach i o Rosji, Kraków 2007[26]
  • Naród, nacjonalizm, patriotyzm, Kraków 2009 (prace wybrane, tom 1)
  • Filozofia polskiego romantyzmu, Kraków 2009 (prace wybrane, tom 2)
  • Idee i ludzie. Próba autobiografii, Warszawa 2010
  • Stanisław Brzozowski and the Polish beginnings of “Western Marxism”, 2010[27]
  • Stanisław Brzozowski – drogi myśli, Kraków 2011 (prace wybrane, tom 3)
  • Polska, Rosja, marksizm, Kraków 2011 (prace wybrane, tom 4)
  • Od projektu komunistycznego do neoliberalnej utopii, Kraków 2013[28]
  • Spotkania z Isaiahem Berlinem. Dzieje intelektualnej przyjaźni, Warszawa 2014
  • O Rosji inaczej, Warszawa 2019[29]
  • PRL i skok do neoliberalizmu, Warszawa 2021

Nagrody i wyróżnienia

W 1998 otrzymał Nagrodę im. Eugenia Balzana za wkład w badanie dziejów myśli rosyjskiej i polskiej. W 2001 otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego[30]. W 2005, za wybitne zasługi dla nauki polskiej, został odznaczony przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[31]. W 2015 otrzymał Nagrodę Specjalną Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego[32]. Za publikację pt. Rosja, katolicyzm i sprawa Polska został nominowany do Nagrody Literackiej Nike 2003 (znalazł się w finałowej „siódemce”)[33].

Spuścizna i odbiór

Większość z jego kilkudziesięciu publikacji książkowych zostało udostępnionych w całości online w serwisie Polona.

Walicki jest dziś autorem powszechnie w Rosji znanym i docenianym przez badaczy jego problematyki, przede wszystkim przez filozofów, ale także przez socjologów, teologów, literaturoznawców, politologów, historyków idei. Jego książki są recenzowane, ukazują się artykuły analizujące jego poglądy i ujęcia filozofii rosyjskiej, pojawiają się zapowiedzi poświęconych mu rozpraw doktorskich. Śmierć Walickiego została natychmiast dostrzeżona przez rosyjską prasę i internet, a wraz z nekrologami ukazywały się liczne wspomnienia i podsumowania jego twórczości. W powszechnej tamtejszej ocenie nie sposób już badać w Rosji myśli rosyjskiej bez uwzględnienia ogromnego, wybitnego, właściwie klasycznego dorobku Andrzeja Walickiego.

Janusz Dobieszewski, Walicki – Rosja, Rosja – Walicki[34]

Uwagi

  1. ↑ Właściwie: Andrzej Stanisław Walicki.

Przypisy

  1. ↑ a b c Nota biograficzna na stronie Uniwersytetu Łódzkiego. uni.lodz.pl. [dostęp 2015-02-08].
  2. ↑ Igor Rakowski-Kłos: Andrzej Walicki nie żyje. „Należał do najwybitniejszych polskich filozofów”. [w:] Ale Historia [on-line]. Gazeta Wyborcza, 20 sierpnia 2020. [dostęp 2020-08-20]. (pol.).
  3. ↑ Lata przedwojenne i okres niemieckiej okupacji, [w:] Andrzej Walicki, Idee i ludzie. Próba autobiografii., Instytut Historii Nauki PAN, 2010, s. 15, ISBN 978-83-7545-170-2.
  4. ↑ Andrzej Walicki. Kim był dla mnie i jest Zbigniew Herbert. „Zdanie”. 3–4 (178–179), s. 13, 2018. Kraków: Stowarzyszenie „Kuźnica”. ISSN 0137-3242. 
  5. ↑ a b Robert Krasowski: Czekając na odwilż, czyli umysł nadal zniewolony. [w:] Archiwum [on-line]. niniwa22.cba.pl, Życie z dnia 2002-06-29. [dostęp 2022-04-10]. (pol.).
  6. ↑ Маслин 2020 ↓, s. 90.
  7. ↑ a b Prof. dr hab. czł. rzecz. PAN Andrzej Walicki, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2020-05-14].
  8. ↑ Skład. www.knh.pan.pl. [dostęp 2015-10-23].
  9. ↑ Pożegnanie prof. Andrzeja Walickiego. www.mysl-polska.pl. [dostęp 2020-09-02].
  10. ↑ śp. Andrzej Walicki. cmentarz.prawoslawie.pl. [dostęp 2021-06-11].
  11. ↑ Andrzej Walicki, Osobowość a historia. Studia z dziejów literatury i myśli rosyjskiej, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959, OCLC 833280281 [dostęp 2020-07-24].
  12. ↑ Andrzej Walicki, Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społeczno-religijnej romantyzmu polskiego, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, OCLC 830882375.
  13. ↑ Andrzej Walicki, Zarys myśli rosyjskiej od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005, ISBN 83-233-1999-5, OCLC 69449400 [dostęp 2020-08-20].
  14. ↑ Andrzej Walicki, Między filozofią, religią i polityką. Studia o myśli polskiej epoki romantyzmu, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983 [dostęp 2020-10-16].
  15. ↑ Andrzej Walicki, Polska, Rosja, marksizm. Studia z dziejów marksizmu i jego recepcji, Warszawa: Książka i Wiedza, 1983 [dostęp 2020-10-16].
  16. ↑ Andrzej Walicki, Zniewolony umysł po latach, Warszawa: Czytelnik, 1993 [dostęp 2020-10-16].
  17. ↑ Andrzej Walicki, The controversy over capitalism. Studies in the social philosophy of the Russian populists, Notre Dame: University of Notre Dame, 1989 [dostęp 2020-10-16].
  18. ↑ Andrzej Walicki, Russia, Poland, and universal regeneration. Studies in Russian and Polish thought of the Romantic epoch, London; Notre Dame: Unversity of Notre Dame Press, 1991 [dostęp 2020-10-16].
  19. ↑ Andrzej Walicki, Trzy patriotyzmy. Trzy tradycje polskiego patriotyzmu i ich znaczenie współczesne, Warszawa: Res Publica, 1991 [dostęp 2020-10-16].
  20. ↑ Andrzej Walicki, Philosophy and romantic nationalism. The case of Poland, Notre Dame: University of Notre Dame Press, 1994 [dostęp 2020-10-16].
  21. ↑ Andrzej Walicki, Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996 [dostęp 2020-10-16].
  22. ↑ Andrzej Walicki, Idea wolności u myślicieli rosyjskich. Studia z lat 1955–1959, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2000 [dostęp 2020-10-16].
  23. ↑ Andrzej Walicki, Polskie zmagania z wolnością. Widziane z boku, Kraków: Universitas, 2000 [dostęp 2020-10-16].
  24. ↑ Andrzej Walicki, Rosja, katolicyzm i sprawa polska, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2002, ISBN 83-7255-117-0, OCLC 830495132 [dostęp 2020-03-31].
  25. ↑ Andrzej Walicki, Mesjanizm Adama Mickiewicza w perspektywie porównawczej, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2006 [dostęp 2020-10-16].
  26. ↑ Andrzej Walicki, O inteligencji, liberalizmach i o Rosji, Kraków: Universitas, 2007 [dostęp 2020-10-16].
  27. ↑ Andrzej Walicki, Stanisław Brzozowski and the Polish beginnings of “Western Marxism”, Oxford: Clarendon Press, 2010 [dostęp 2020-10-16].
  28. ↑ Andrzej Walicki, Od projektu komunistycznego do neoliberalnej utopii, Kraków: Universitas, 2013 [dostęp 2020-10-16].
  29. ↑ Andrzej Walicki, O Rosji inaczej, Warszawa: Fundacja Oratio Recta, 2019 [dostęp 2020-10-16].
  30. ↑ Doktorzy honoris causa UŁ. uni.lodz.pl. [dostęp 2015-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-09)].
  31. ↑ M.P. z 2006 r. nr 2, poz. 21.
  32. ↑ Prof. Andrzej Walicki z nagrodą specjalną ministra kultury, Polska Akademia Nauk, 17 września 2015 [dostęp 2020-03-04].
  33. ↑ Nagroda Nike 2003. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-06].
  34. ↑ Janusz Dobieszewski: Walicki – Rosja, Rosja – Walicki. Przegląd, Wrzesień 14, 2020. [dostęp 2022-04-10]. (pol.).

Bibliografia

  • М. А. Маслин: ВАЛИЦКИЙ Анджей. W: Русская философия. Энциклопедия. Под общ. ред. М. А. Маслина. Wyd. III. М.: Мир философии, 2020, s. 90–91. (ros.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Andrzej-Walicki.jpg
Autor: Foma, Licencja: CC BY-SA 4.0
Professor Andrzej Walicki at the conference in Lund, Sweden