Andrzej Waligórski (antropolog)

Andrzej Waligórski (ur. 12 grudnia 1908 w Krakowie, zm. 8 sierpnia 1974 tamże) – antropolog kultury, językoznawca, afrykanista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warszawskiego.

Życiorys

Andrzej Waligórski urodził się 12 grudnia 1908 roku w Krakowie w rodzinie inteligenckiej jako syn Jana Odrowąża-Waligórskiego i Magdaleny z d. Łobaczewskiej^[a].

W 1926 ukończył III Państwowe Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie i wstąpił na Wydział Filozoficzny UJ. Studiował filozofię, językoznawstwo oraz anglistykę. W 1931 roku uzyskał stopień magistra z zakresu językoznawstwa. Dwukrotnie otrzymał stypendium z Funduszu Kultury Narodowej na dalsze studia w Londynie, gdzie pod wpływem Bronisława Malinowskiego porzucił zainteresowania lingwistyczne na rzecz etnologicznych. Pod kierunkiem Malinowskiego napisał rozprawę doktorską Język sugestii, magii i propagandy we współczesnym społeczeństwie brytyjskim. Po uzyskaniu stopnia doktora w London School of Economics w 1938 powrócił do Polski, gdzie objął stanowisko pracownika naukowego w Państwowym Instytucie Kultury Wsi w Warszawie. Równocześnie prowadził wykłady na Naukowym Wyższym Kursie Spółdzielczym przy Wydziale Rolnym UJ w Krakowie.

W 1939 wziął udział w kampanii wrześniowej, walczył w lasach Zamojszczyzny. Dostał się do niewoli, z której uciekł, przez Węgry dostał się do Paryża. W 1940 wstąpił do armii gen. Sikorskiego. Rozkazem Ministra Spraw Wojskowych został odkomenderowany do pracy naukowo-politycznej w Królewskim Instytucie ds. Międzynarodowych w Londynie. Wygłaszał w tym czasie w Anglii i Szkocji liczne odczyty, mające na celu przybliżenie społeczeństwu brytyjskiemu problematyki narodu polskiego.

Po II wojnie światowej powrócił do pracy ściśle naukowej. Od 1946 do 1948 prowadził badania terenowe w Kenii wśród nilockiego plemienia Luo. Były to pierwsze w dziejach polskiej etnologii nowoczesne, stacjonarne badania empiryczne w Afryce.

W 1948 zrezygnował z możliwości pracy na Uniwersytecie Londyńskim, wrócił z rodziną do Polski i został adiunktem w Katedrze Etnografii Ogólnej UJ. W 1955 otrzymał tytuł docenta. W PRL doświadczył licznych szykan i upokorzeń polityczno-administracyjnych; jego doświadczenia zebrane na Zachodzie i w Afryce Tropikalnej były na krakowskiej uczelni ignorowane i lekceważone w dydaktyce i profilach badawczych.

W latach 1962-63 zlecono mu wykłady dla studentów etnografii Uniwersytetu Warszawskiego, a potem w utworzonym Studium Afrykanistycznym UW – został członkiem Rady Naukowej. Wszedł także w skład Rady Naukowej Pracowni Zagadnień Społecznych i Kulturalnych Afryki Współczesnej PAN w Warszawie. W Krakowie został mianowany członkiem Komisji Socjologicznej, Komisji Orientalistycznej oraz Komisji Etnograficznej, działających przy oddziale PAN. Od powrotu do kraju rozwijał działalność w Polskim Towarzystwie Ludoznawczym, gdzie od 1962 do 1963 był prezesem. W 1968 r. otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego UJ.

W 1973 Waligórski został kierownikiem Zakładu Kultury i Oświaty w Instytucie Socjologii UJ. W tym samym roku opublikował podręcznik antropologii kulturowej Antropologiczna koncepcja człowieka.

Zmarł 8 sierpnia 1974 roku w Krakowie; pochowano go na cmentarzu Rakowickim.

Wybrane publikacje

• Społeczność afrykańska w procesie przemian 1890-1949. Studium wschodnioafrykańskiego plemienia Luo, Warszawa 1969
• Antropologiczna koncepcja człowieka, Warszawa 1973

Uwagi

Bibliografia

• L. Dzięgiel – Andrzej Waligórski 1908-1974, Etnografia Polska T. 19, zesz. 2, 1975, s. 19-23
• W. Leopold – Wspomnienie o profesorze Andrzeju Waligórskim, Przegląd Socjologiczny T. 28, 1976, s. 336-341